۸ فیلم عاشورایی سینما و تلویزیون (2)

گروه فرهنگ و هنر: با فرارسیدن ماه محرم، تلویزیون هم فیلم‌های مخصوص محرم را برای بار چندم پخش می‌کند. یکی از این فیلم‌ها هم سریال مختارنامه است که هرسال محرم بازپخش آن از شبکه‌های مختلف سیما را شاهد هستیم.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از هفت صبح، این مطلب درباره‌ی فیلم و سریال‌های مهمی است که به طور مستقیم یا غیرمستقیم واقعه عاشورا را دستمایه قرار داده اند. از بین تولیدهای سینما و تلویزیون هشت اثر را که به زعم ما واجد ارزش بیشتری از منظر دراماتیک هستند گزینش و آنالیز کرده ایم.

مختارنامه

داود میرباقری

سابقه کارگردان: بعد از «امام علی (ع)» و «معصومیت از دست رفته» میرباقری تصمیم گرفته بود سومین سریال مهم تاریخی اش را بسازد. در واقع به دلیل موفقیت‌های قبلی، همه منتظر بودند تا اثری فاخر در حد و اندازه قبلی‌ها از او ببینند.

دلیل اهمیت: مختارنامه یکی از مهمترین سریال‌های تاریخی و فاخر تلویزیون بود که روی دست سریال‌های فاخر قبلی بلند شد و توجه همه را جلب کرد. این سریال با بودجه ۲۰ میلیاردی ساخته شد و به جرأت می‌توان گفت که این سریال به لحاظ محتوای تاریخی، دکور و گریم، بازی گرفتن از بازیگرن و ... از سایر آثار تاریخی و مذهبی تلویزیون چند درجه بالاتر است.

زاویه نگاه: قرار بوده که سریال «مختارنامه» صرفا روی زندگی مختار ثقفی متمرکز شود و قیام مختار به خونخواهی امام حسین (ع) را به نمایش بگذارد، اما بنا بر درخواست عزت الله ضرغامی، رییس سابق صدا و سیما، وقایع عاشورا هم در آن به تصویر کشیده می‌شود.

تاثیر بر مسیر کاری بازیگران: فریبرز عرب نیا قبل از «مختارنامه»، ستاره سینما بود و خودش را در آن عرصه کاملا تثبیت کرده بود. با این حال برای مخاطبان تلویزیونی چندان چهره شناخته شده‌ای نبود. بعد از مختارنامه، با این نقش در ذهن‌ها ماند. قطعا تا سال‌ها بعد همه او را همچنان با نام مختار به یاد می‌آورند.

حواشی: مهمترین حاشیه «مختارنامه»، به ماجرای پخش تصویر حضرت ابوالفضل (ع) در روز عاشورا برمی گشت. میرباقری طبق قولی که از تلویزیون گرفته بود بنا داشت تصویر این حضرت را نمایش دهد، اما حاشیه‌ها آنقدر بالا گرفت که بالاخره مجبور شد منصرف شود و نقش حضرت را با هاله نور بپوشاند.

معصومیت از دسته رفته

داود میرباقری

سابقه کارگردان: داود میرباقری موقع ساخت «معصومیت از دسته رفته» نامی آشنا بود و شهرتش برای مخاطب عام به سریال «امام علی (ع)» گره خورده بود.

دلیل اهمیت: داود میرباقری با «معصومیت از دست رفته» نشان داد برای رایت تاریخی الزامی به پایبندی صددرصدی نیست. این بار هم سعی کرد ابتدا عنصر جذابیت را به داستانش تزریق کند و در خلال آن سراغ روایت تاریخ برود.

هوشمندانه عشق شوذب را دستمایه قرار داد و از این طریق مخاطبان کم حوصله را به تماشای سریالش ترغیب کرد. داستان شوذب که بین دو عشق مردد مانده، قلاب خوبی برای صید مخاطب و تزریق حرف‌های مهم است.

زاویه نگاه: میرباقری یکی از شخصیت‌های فرعی تاریخ یعنی شوذب را محور قرار داد و از طریق روایتی عاشقانه، اتفاقات جهان اسلام در سال ۶۱ هجری را به تصویر کشید. هدف کارگردان نشان دادن ظلم و فساد دستگاه ظالم بنی امیه بود، اما به جای مستقیم گویی وجوه جذاب داستان زندگی شوذب را انتخاب کرد. اندک اندک سراغ ریشه‌های دشمنی اموی‌ها با امامان شیعه رفت و در نهایت بیننده را با زاویه‌ای تازه از واقعه عاشورا آشنا کرد.

تاثیر بر مسیر کاری بازیگران: امین تارخ هم در سینما و هم در تلویزیون سابقه بازی در نقش‌های تحسین شده‌ای داشت و شوذب به نوعی مهر تاییدی بر توانایی اش بود. سارا خوئینی‌ها با این سریال به چشم آمد و چندی بعد نقش اصلی فیلم «نقاب» به او رسید. برای امین زندگانی هم زمینه محکمی بود تا در نقش‌های تاریخی به پیشنهاد‌های تازه‌ای دست یابد از جمله «ملک سلیمان».

حواشی: محمدرضا شریفی نیا مسئولیت انتخاب بازیگران را برعهده داشت و مشاور پروژه، اما به خاطر ممنوع الکاری، اسمش از تیتراژ بیرون ماند.

سفر سبز

محمد حسین لطیفی

سابقه کارگردان: محمد حسین لطیفی قبل از «سفر سبز»، دو سریال «همسایه ها» و «کت جادویی» را ساخته بود و به واسطه آنها، مورد توجه مخاطبان تلویزیونی بود. در سینما هم به خاطر دو فیلم «سرعت» و «عینک دودی»، کارگردان موفقی به حساب می‌آمد.

دلیل اهمیت: سوژه جدید و انتخاب خوب بازیگران از دلایل اصلی موفقیت سریال بود. دانیل با بازی پارسا پیروزفر به عنوان پسری که از زمان سه سالگی ایران را ترک کرده و هیچ تصوری از اتفاق‌های داخلی ندارد، سر از تهران درمی آورد و مواجهه با اتفاق‌های روزمره ما، جذابیت آن را خیلی بیشتر می‌کند.

«سفر سبز» با اینکه قابلیت این را داشت که مثل بسیاری از سریال‌های مشابه، در دام شعار بیفتد، اما خیلی ظریف از کنار این مسئله گذر کرد. از طرف دیگر سریال با وجود اینکه در محرم روی آنتن می‌رفت به هیچ عنوان غمگین و سیاه نبود. در واقع همین فضای سرخوشانه آن باعث شد تا نظر خیلی‌ها به آن جلب شود.

زاویه نگاه: مناسک عزاداری محرم در ایران را از نگاه یک خارجی به تصویر می‌کشد. در واقع اوج ماجرا در روز عاشورا اتفاق می‌افتد. او که تا قبل از روز عاشورا رفته رفته تحت تاثیر این مناسک، متحول شده حالا در این روز وارد خیل جمعیت عزاداران می‌شود و با آن‌ها حرکت می‌کند.

تاثیر بر مسیر کاری بازیگران: پارسا پیروزفر با وجود اینکه در سینما به جایگاه خوبی رسیده بود، اما فعالیت تلویزیونی اش به همان نقش‌های فرعی در «در پناه تو» و «در قلب من» محدود می‌شد. «سفر سبز» باعث شد تا برای مخاطبان تلویزیونی هم کاملا به چشم بیاید.

حواشی: حاشیه خاصی نداشت، اما اتفاق مهمی در کارنامه کاری لطیفی به حساب آمد.

شب دهم

حسن فتحی

سابقه کارگردان: حسن فتحی زمانی شروع به ساخت «شب دهم» کرد که پیش از آن به خاطر سریال «پهلوانان نمی‌میرند» بسیار از سوی مخاطبان تحسین شده و مورد توجه قرار گرفته بود.

دلیل اهمیت: سوژه جدید، ساختار تاریخی و داستان جذاب عاشقانه سریال در کنار هم باعث شد که مخاطبان اقبال بسیار خوبی به آن نشان دهند؛ مخصوصا اینکه همزمانی نوروز و محرم این پیشداوری را به وجود آورده بود که تلویزیون در سال ۸۰ هیچ سریال جذابی پخش نمی‌کند.

در آن شرایط، ماجرای عشق یک لات به شاهزاده قجری و شرط برگزاری تعزیه در روز‌های محدودیت و حکومت نظامی، آنقدر جذابیت داشت که کل ۱۳ روز نوروز همه را برای تماشای ادامه آن ترغیب کند. سریال به دام شعار نیفتاد و توانست در قالب یک عاشق زمینی، عشق والاتری را ترسیم کند.

زاویه نگاه: حفظ آیین تعزیه خوانی در طول تاریخ با وجود محدودیت‌های فراوان، مهمترین زاویه نگاه «شب دهم» بود؛ مسئله‌ای که از عشق ساده یک لات شروع شد و نهایتا به بالا رفتن اندیشه و طرز تفکر او منجر شد؛ آن هم بدون هیچ شعار و بیان مستقیم و آزاردهنده.

تاثیر بر مسیر کاری بازیگران: بازی حسین یاری آن زمان به چشم آمد و به نظر می‌رسید که موفقیت‌های فراوانی در انتظارش باشد، اما بعد از آن اتفاق خیلی خاصی در زمینه بازیگری برایش نیفتاد.

حواشی: حسن فتحی اول نمی‌خواست «شب دهم» را برای تلویزیون بسازد. قصد داشت آن را در قالب یک فیلم سینمایی برای حوزه هنری کار کند. وقتی فیلمنامه را می‌نویسد متوجه می‌شود که قصه آن از سطح یک فیلم سینمایی فراتر رفته و برای همین منصرف می‌شود و آن را در چارچوب مدیوم تلویزیون پرورش می‌دهد.