روستاهای سیل‌زده حاشیه رودها را به نواحی مرتفع‌تر منتقل کنید

گروه اجتماعی: پرویز کردوانی سیل‌های ماه جاری را فرصتی دانست که قربانی سوءمدیریت شده است و گفت: به‌خلاف انتقاداتی که از سدسازی به گوش می‌رسد، سدها بسیار مفید و ارزشمندند اما مشکل آنجاست که در کشورمان مدیریت سد نداریم.

آبخیزداری، رسوب‌گیری، پخش سیلاب و تغذیه مصنوعی، لازمه مدیریت سد

به گزارش بولتن نیوز به نقل از تسنیم، پدر کویرشناسی ایران  ادامه داد: ما سدهای ذخیره‌ای بسیاری ساخته‌ایم اما اقداماتی را که به‌منظور بهره‌برداری بهینه از این سدها ضروری است نادیده گرفته‌ایم: لازمه عملکرد مطلوب سد، انجام اقدامات آبخیزداری در ارتفاعات، ساخت سدهای رسوب‌گیر پیش از رسیدن آب به سد ذخیره‌ای و ایجاد تأسیسات مهار آب و تغذیه مصنوعی زمین در خروجی سدهاست که ما هیچ کدام را انجام نداده‌ایم.

وی یادآور شد: مشکل بزرگی که با سیل‌های اخیر برای کشورمان ایجاد شده، ورود حجم قابل توجهی از گل‌ولای به سدهاست به‌گونه‌ای که سدها دیگر ظرفیت ذخیره بارش‌های آینده را ندارند، در حالی که اگر اقدامات آبخیزداری در ارتفاعات صورت گرفته بود و در مسیر سیلاب، پیش از سدهای ذخیره‌ای، سدهای رسوب‌گیر ایجاد شده بود این حجم از گل‌ولای به سدها وارد نشده و عمر سدها را کوتاهتر نمی‌کرد، چه آن‌که شست‌وشوی هیدرولیک سدها که باید سالانه انجام شود تا مانع انباشت گل‌ولای در سدها شود هم در کشور ما صورت نمی‌گیرد و حالا مسئولان وزارت نیرو از افزایش سطح آب در سدها ابراز خرسندی می‌کنند در حالی که بخشی از این آب، گل‌ولای است.

این جغرافیدان افزود: علاوه بر این اقدامات، باید با ایجاد تأسیسات تغذیه مصنوعی سفره‌های زیرزمینی، در آغاز دشت‌ها، زمینه را فراهم کرد تا هنگام جاری شدن سیلاب، آب خروجی از سدها به‌جای جاری شدن و به‌بار آوردن خسارات گسترده، پس از خروج از سد در دشت مهار شده و با نفوذ در زمین، سفره‌های آب زیرزمینی را غنی کند که بدین منظور، بسته به جنس خاک، باید صدها استخر یا چاه‌ ایجاد کرد تا آب خارج‌شده از سد را مهار کرده و تدریجاً به داخل زمین نفوذ دهند، ضمناً با چنین اقدامی، گل‌ولای همراه با سیلاب هم در این دشت به‌جا مانده و خاکی حاصلخیز به‌وجود خواهد آورد.

گل‌ولای هم می‌توانست نعمت باشد

کردوانی به هدر رفتن آب خروجی سد کرخه اشاره کرد و گفت: اگر آب خارج‌شده از سد کرخه را که به دشتی به‌وسعت هزاران هکتار وارد می‌شود مدیریت کرده بودند و برای پخش سیلاب و تغذیه مصنوعی زمین برنامه‌ریزی کرده بودند نه‌تنها شاهد چنین خسارات مالی و جانی تأسف‌باری نبودیم بلکه این دشت که منشأ ریزگرد هم به‌شمار می‌رود می‌توانست از منابع آبی ارزشمند زیرزمینی برخوردار شده و بر اثر به‌جا ماندن گل‌ولای سیلاب، خاکی حاصلخیز برای کشاورزی داشته باشد.

کردوانی، هشدارهای سازمان هواشناسی را ارزشمند دانست و گفت: در صورتی که اقدامات فوق صورت گرفته بود، با پیش‌بینی به‌موقع سازمان هواشناسی می‌توانستیم از بارش‌های ماه جاری بهترین بهره را ببریم اما حالا به‌جای منفعت، از این بارندگی‌ها دچار خسارت‌ شده‌ایم و اکنون در موقعیتی حساس قرار گرفته‌ایم که باید بکوشیم از خسارات بیشتر جلوگیری کنیم.

روستاهای سیل‌زده حاشیه رودخانه‌ها را به نقاط امن منتقل کنیم

وی نسبت به مهاجرت روستاییان سیل‌زده به شهرها هشدار داد و گفت: در تمام دنیا دو عامل سیل و خشکسالی، روستاییان را به‌سوی شهرها می‌کشاند که ریشه معضلات بسیاری است. در حال حاضر ارتش، سپاه، بسیج و خود مردم برای کمک به مناطق سیل‌زده تلاش بسیاری می‌کنند اما این کافی نیست؛ آنچه در حال حاضر اهمیت دارد این است که بپذیریم روستاهای سیل‌زده‌ای که در حاشیه رودخانه‌ها واقع شده‌اند به‌جای بازسازی، باید به دامنه‌ها و مناطقی مرتفع‌تر منتقل شوند؛ این‌که برای بازسازی روستاها در مناطق سیل‌خیز و حواشی رودخانه برنامه‌ریزی و هزینه‌ کنیم منطقی نیست، این اشتباه نباید تکرار شود.

پدر کویرشناسی ایران با اشاره به انباشت گل‌ولای در پلدختر گفت: متأسفانه سیلاب به درون چاه‌های فاضلاب خانه‌ها وارد شده و فاضلاب به‌همراه گل‌ولای تا ارتفاع بیش از دو متر بالا آمده، این منازل به‌شدت آلوده هستند و هرقدر هم که برای پاکسازی آنها تلاش شود همچنان بهداشت عمومی و سلامت مردم را تهدید می‌کنند. همچنین همان‌طور که توضیح دادم این مناطق در مسیر سیلاب هستند و در صورت بازسازی و پاکسازی ممکن است چند صباحی دیگر دوباره قربانی سیلاب شوند، پس تصمیم منطقی آن است، که به‌جای بازسازی این مناطق سیل‌زده، برای انتقال ساکنان این مناطق به دامنه‌ها و نقاط مرتفع‌تر برنامه‌ریزی شود.

وی ادامه داد: این جابه‌جایی درباره جاده‌ها هم باید مورد توجه قرار بگیرد، جاده‌ای را که در پلدختر در حاشیه رودخانه ساخته بودند سیلاب از بین برده، این‌که همان جاده را بازسازی کنند اشتباه است. از نکات دیگری که باید مدنظر قرار گیرد، ایجاد مسیل در زمین‌های کشاورزی است تا سیلاب مسیری برای جاری شدن داشته باشد.

کردوانی همچنین نسبت به لزوم خودداری مردم آق‌قلا از بازگشت به مناطق سیل‌زده هشدار داد و گفت: به‌دلیل نفوذ آب تا عمق قابل توجهی از زمین، امکان ریزش آوار در آق‌قلا زیاد است که با ایجاد صدا و حضور جمعیت، افزایش هم خواهد یافت، بنابراین مردم باید از بازگشتن به این مناطق خودداری کنند. برخی از بخش‌های سیلزده آق‌قلا را هم باید به مناطق مرتفع‌تر منتقل کرد و همچنین دیواره رودخانه را به‌جای لایروبی با دیواره‌ای بتنی از سطح دشت جدا کرد چرا که در آق‌قلا دشت از سطح رودخانه پست‌تر است و بیشتر در معرض سیلاب قرار دارد.

سدها را بیش از حد تخلیه نکنند تا با کم‌آبی مواجه نشویم

این جغرافیدان همچنین هشدار داد: در حال حاضر مسئولان باید سدها را به‌دقت مدیریت کنند در غیر این صورت امکان دارد آب سدها را بیش از حد خالی کنند و از آنجا که به‌دلیل نامنظم شدن بارش در کره زمین، ممکن است تا مدتی بارندگی نداشته باشیم، تخلیه بیش از حد سدها می‌تواند کشور را با کم‌آبی مواجه کند.

وی ادامه داد: به‌عنوان مثال در حال حاضر از سد کرخه 10 شاخه فرعی و 3 شاخه اصلی آب به هورالعظیم می‌ریزد و هورالعظیم پرآب شده و در اختیار کشور عراق گرفته و سیلی که برای ایران خسارت داشته برای عراق فرصت به‌ارمغان آورده است. اما تخلیه این حجم از آب اگر بدون برنامه‌ریزی باشد و کارشناسی نشده باشد در صورتی که دیگر در این منطقه بارندگی نداشته باشیم ممکن است ما را با کم‌آبی و سدی خالی مواجه کند.

کردوانی در پایان بر لزوم توجه ویژه به مردم سیل‌زده تأکید کرد و گفت: باز هم تأکید می‌کنم که روستاهای سیل‌زده‌ای را که در حاشیه رودخانه‌ها واقع شده‌اند به‌جای بازسازی به مناطق مرتفع‌تر منتقل کنند؛ برای مردم خانه‌های خوب بسازند و اشتغال از دست رفته اعم از کشاورزی و دامداری را به آنها بازگردانند تا مردم به‌ناچار به شهرها مهاجرت نکنند. این روستاییان سیل‌زده آنهایی هستند که تا کنون تمایلی به مهاجرت به شهرها نشان نداده‌اند و به زندگی روستایی خود علاقه دارند؛ با سوء مدیریت این علاقه را از آنها نگیریم.