نبض جشنواره فجر در دست فیلم اولی‌ها

گروه فرهنگ و هنر: نسبت جشنواره فیلم فجر با فیلم‌های اول در تمامی 36 سالی که از این رویداد می‌گذرد متغیر بوده است؛ زمانی به اعطای فقط یک جایزه در این بخش بسنده شده و در مقطعی چنان تعداد جوایز آن زیاد شده که در رقابتی با بخش اصلی جشنواره قرار گرفته است.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از ایرنا، کیفیت فیلم‌های اول تولید شده در یک سال، سیاست‌ها و نوع نگاه دبیر جشنواره و سیاست‌گذاران، لزوم توجهی ویژه به سینماگران نوظهور و نکاتی از این دست تاثیری مستقیم بر فربه و لاغر شدن بخش فیلم‌های اول جشنواره داشته است.

فیلم‌های اول که از سومین دوره جایگاهی ویژه در جشنواره یافتند تا سال 1375 (در مقاطعی که این بخش در جشنواره وجود داشت) از سوی هیات داوری بخش مسابقه سینمای ایران داوری شدند و بعد از آن از سال 1376 تا 1380 این بخش از جشنواره حذف شد.
از سال 1381 هیات داوری مستقلی کار ارزیابی فیلم‌های اول حاضر در جشنواره را انجام داد، تا سال 1395 که بخش مستقل فیلم اول از جشنواره حذف و به اعطای سیمرغ بلورین از سوی هیات داوری بخش سودای سیمرغ به فیلمسازی که اولین ساخته‌اش در جشنواره پذیرفته شده بود اکتفا شد.
در تمامی این سال‌ها برخی از فیلم‌های اول بنا به صلاحدید هیات انتخاب شانس آن را داشته‌اند که در مسابقه اصلی جشنواره هم مورد داوری قرار بگیرند. نکته قابل توجه در مورد بخش فیلم‌های اول دقیقا به همین نکته بازمی‌گردد.
اینکه اگر فیلمی به بخش مسابقه راه نمی‌یافت، بازیگری و بخش‌های فنی آن مورد داوری قرار نمی‌گرفت. همین نکته بود که موجب شد در دوره‌هایی جایزه بازیگری و دستاورد فنی به جوایز بخش فیلم‌های اول افزوده شود.
امسال در سی و هفتمین دوره جشنواره باز هم فیلم‌های اول دارای بخشی اختصاصی هستند. در ادامه مروری بر همه آنچه از سر بخش فیلم‌های اول جشنواره گذشته، صورت می‌گیرد.
**سومین دوره جشنواره
در سال 1363برای اولین بار بخش فیلم‌های اول به جشنواره با عنوان «نخستین فیلم‌های کارگردانان» به جشنواره اضافه شد. در این سال کیومرث پوراحمد با «تاتوره»، رسول صدرعاملی با «رهایی»، رسول ملاقلی‌پور با «نینوا»، محمدعلی نجفی با «جنگ اطهر»، محمدعلی سجادی با «بازجویی یک جنایت» به عنوان کارگردانان فیلم اولی در جشنواره حضور داشتند؛ سینماگرانی که کمی بعد از این سال توانستند جایگاه بسیار پراهمیت در شکل‌دهی سینمای ایران بعد از انقلاب ایفا کنند. در کنار فیلم‌های بلند سینمایی، 20 فیلم کوتاه هم در این بخش داروی شد. ابراهیم حاتمی‌کیا با فیلم کوتاه «کوردلان» یکی از کارگردانان حاضر در این بخش بود و واروژ کریم مسیحی با «سلندر» و جمال شورجه با «قصه بیداری» حضور داشتند.

**از چهارمین تا هفتمین دوره جشنواره
از سال 1364 بخش فیلم‌های اول به کلی از جشنواره حذف شد و این شرایط تا سال 1367 ادامه داشت.

**هشتمین دوره جشنواره
بازگشت دوباره فیلم‌ اولی‌ها به جشنواره البته این بار با شکلی تازه. در سال 1368 فیلم‌ها اول و دوم کارگردانان در بخشی جداگانه از بخش مسابقه اصلی داوری شدند. در این دوره 16 فیلم به این بخش راه یافت که از جمله کارگردانان آن‌ها می‌توان به تهمینه میلانی، احمدرضا درویش، حمید سمندریان، علیرضا رئیسیان، مسعود کرامتی و فرالو بهزاد اشاره کرد.

**نهمین دوره جشنواره
در بخش فیلم‌های اول و دوم 21 فیلم وارد رقابت شدند؛ فیلم‌هایی از جمله «ابلیس» احمدرضا درویش (فیلم دوم)، «افسانه آه» تهمینه میلانی (فیلم دوم)، «پرده آخر» واروژ کریم مسیحی، «در مسلخ عشق» کمال تبریزی (فیلم دوم)، «دو فیلم با یک بلیت» داریوش فرهنگ (فیلم دوم)، «سفر جادویی» ابوالحسن داودی (فیلم دوم)، «عروس» بهروز افخمی (فیلم دوم) از آثار حاضر در این بخش بودند.

**دهمین دوره جشنواره
در سال 1370 برای نخستین بار دو سیمرغ بلورین به صورت مجزا به فیلم اول و فیلم دوم اهدا شد. در این دوره 17 فیلم در بخش فیلم‌های اول و دوم داوری شد. مجید مجیدی با «بدوک»، محمدمهدی عسگرپور با «پرواز در بی‌نهایت»، ابراهیم فروزش با «خمره» و عزیزالله حمیدنژاد با «هور در آتش» در این رقابت حضور داشتند.
سیمرغ فیلم اول را مجیدی از آن خود کرد و سیمرغ فیلم دوم به فروزش رسید. حمیدنژاد هم جایزه ویژه هیات داوران را گرفت.

**یازدهمین دوره جشنواره
25 فیلم سینمایی در سال 1371 به بخش فیلم‌های اول و دوم راه یافت. سیروس مقدم با «شکوه بازگشت» و ابراهیم وحیدزاده با «مجسمه» از فیلمسازان حاضر در بخش فیلم‌های اول و دوم بودند. در این سال سیاست‌ها در مسیر کم کردن جوایز بخش فیلم‌های اول و دوم قرار گرفت و در نهایت یک سیمرغ بلورین به بهترین فیلم اول و جایزه‌ای ویژه به فیلم برگزیده دوم تعلق گرفت.

**دوازدهمین دوره جشنواره
در سالی که آخرین دوره دبیری سیدمحمد بهشتی در جشنواره فیلم فجر بود 20 فیلم اول و دوم در بخش مسابقه فیلم‌های اول و دوم داوری شد. «جنگ نفتکش‌ها» ساخته محمد بزرگ‌نیا، «زینت» به کارگردانی ابراهیم مختاری و «عبور از تله» غلامرضا رمضانی از فیلم‌هایی بودند که در این بخش مورد داوری قرار گرفتند. در این دوره، یک بار دیگر تعداد جوایز فیلم‌های اول و دوم افزایش یافت.

**سیزدهمین دوره جشنواره
در سال 1373 بخش مسابقه فیلم‌های اول و دوم میزبان چهره‌های جوانی بود که در سال‌های بعد نقش مهمی در سینمای ایران ایفا کردند. در این سال که 21 فیلم اول و دوم به جشنواره راه یافته بود، داود میرباقری با «آدم برفی» حضور داشت و «بادکنک سفید» جعفر پناهی وارد این رقابت شده بود. شهرام اسدی در همان سال «روز واقعه» را کارگردانی کرده و علیرضا رئیسیان «سفر» را ساخته بود. افزایش تعداد جوایز در این بخش در سیزدهمین دوره جشنواره را هم به نوعی می‌توان حاصل کیفیت فیلم‌های ارائه شده دانست.

**چهاردهمین دوره جشنواره
22 فیلم اول و دوم از جمله آثار مجید مجیدی، همایون اسعدیان، عبدالحسن برزیده، ابوالقاسم طالبی و فریدون حسن‌پور در سال 1374 مورد داوری هیات داوران قرار گرفتند. در این سال دیگر خبری از جایزه فیلمنامه نبود.

**پانزدهمین دوره جشنواره
در نیمه دهه 70 این پرویز شهبازی، سعید سهیلی، محمدحسین حقیقی، عباس رافعی، رفیع پیتز و فرهاد مهرانفر بودند که با آثار مطرح خود به بخش فیلم‌های اول و دوم جشنواره رونق دادند. در حالی در این دوره 22 فیلم اول و دوم مورد قضاوت قرار گرفتند که یک سال بعد تغییری اساسی پیش روی بخش مربوط به این آثار بود.

**شانزدهمین تا بیستمین دوره جشنواره
با تغییر دولت و تغییر مدیریت سینما، در سال 1376 بخش فیلم‌های اول و دوم بار دیگر از پیکره جشنواره فیلم فجر خارج شد و این وضعیت تا پایان دهه 70 و همچنین در بیستمین دوره جشنواره در سال 1380 ادامه داشت.

**بیست و یکمین دوره جشنواره
بعد از پنج دوره حذف بخش فیلم‌های اول از جشنواه فجر، در سال 1381 بار دیگر فیلم اولی‌ها شانس حضور در یک بخش مستقل را به دست آوردند. یکی از نکات قابل توجه در مورد بخش فیلم‌های اول بیست و یکمین دوره جشنواره فجر، اعطای سیمرغ بلورین به «گاگومان» به کارگردانی محمد رسول‌اف و بی‌نصیب ماندن «رقص در غبار» نخستین فیلم اصغر فرهادی از جایزه بود. در این دوره 27 فیلم اول مورد داوری قرار گرفتند و هیات داورانی مستقل به عنوان داوران فیلم‌های اول آثار پذیرفته شده در این بخش را داوری کردند.

**بیست و دومین دوره جشنواره
سال 1382 بار دیگر فیلم‌های اول و دوم در کنار هم مورد داوری قرار گرفتند و 28 فیلم شامل آثار کارگردانانی چون اصغر فرهادی، عبدالرضا کاهانی، علیرضا امینی، سامان سالور، حمید نعمت‌الله، محمدمهدی عسگرپور، مهدی کرم‌پور، ایرج کریمی و رهبر قنبری به نمایش درآمد. در این سال حمید نعمت‌الله که سال‌ها به عنوان دستیار مسعود کیمیایی در سینما کار کرده بود با «بوتیک» خود را به عنوان کارگردانی خوش‌ذوق معرفی کرد. این کارگردان در جلب نظر داوران نیز موفق بود و سیمرغ بلورین را از آن خود کرد.

**بیست و سومین دوره جشنواره
یک سال بعد از آنکه 28 فیلم در بخش اول و دوم مورد داوری قرار گرفت، این تعداد تقریبا به نصف رسید و داوران به ارزیابی 15 فیلم نشستند. علی رفیعی با «ماهی‌ها عاشق می‌شوند»، نادر طالب‌زاده با «بشارت منجی»، پرویز شیخ طادی با «پشت پرده مه» و بیژن میرباقری با «ما همه خوبیم» از فیلمسازانی بودند که اثر اول یا دوم خود را به جشنواره ارائه کرده بودند. هرچند در رقابت با این فیلمسازان رضا اعظمیان با «مرزی برای زندگی» سیمرغ بلورین را دریافت کرد.

**بیست و چهارمین دوره جشنواره
مانی حقیقی، مونا زندی حقیقی و مازیار میری در این سال وارد رقابت فیلم اول و دومی‌ها شدند. در سال 1384 17 فیلم اول و دوم به جشنواره راه پیدا کرده بود. در این دوره برای یک بار دیگر سیمرغ بلورین بخش فیلم اول و دوم تفکیک شد.

**بیست و پنجمین دوره جشنواره
یکسال از تغییر و تحولات در مدیریت سینما می‌گذشت و در این زمان با وجود آنکه دبیر جشنواره تغییر نکرده بود، اما بخش فیلم‌های اول دستخوش تغییراتی شد. فیلم‌های دوم از این بخش کنار گذاشته شد و فقط آثار اول داوری شدند. این بخش هم میزبان فیلم «اخراجی‌ها» به کارگردانی مسعود ده‌نمکی شد، هم فیلم تجربه‌گرایی چون «باز هم سیب داری؟» بایرام فضلی و هم «پا برهنه در بهشت» بهرام توکلی.
البته در پایان کار داوری‌ها سه فیلم از 17 اثر راه یافته به جشنواره صاحب جایزه شدند؛ یک سیمرغ و دو دیپلم.

**بیست و ششمین دوره جشنواره
بعد از آنکه سال‌ها تعداد قابل توجهی از فیلم‌های اول در جشنواره مورد داوری قرار می‌گرفت در سال 1386 فقط 9 فیلم اول به این بخش راه یافت. این همان سالی است که بهنام بهزادی با «تنها دو بار زندگی می‌کنیم» نظر منتقدان را به خود جلب کرده ومنوچهر هادی «قرنطینه» را ساخته و مصطفی رزاق کریمی «حس پنهان» را کارگردانی کرده بود. البته سیمرغ بلورین به هیچ یک از این فیلم‌ها نرسید و از آن سیدروح‌الله حجازی با «در میان ابرها» شد.

**بیست و هفتمین دوره جشنواره
گویا تعداد نسبتا اندک فیلم‌ها در دور قبلی، برگزارکنندگان جشنواره را مجاب کرده بود که با تلفیق دوباره بخش فیلم‌های اول و دوم به این بخش رونق بیشتری ببخشند. همچنین در سال 1387 برای نخستین بار جوایز بخش فیلم‌های اول یا اول و دوم به بخش‌های بهترین فیلم و کارگردانی و بازیگری تقسیم شد. در بخش فیلم‌های اول و دوم 23 اثر شامل، «بی‌پولی» حمید نعمت‌الله، «پستچی سه بار در نمی‌زند» حسن فتحی، «تردید» واروژ کریم‌مسیحی و «یک وجب از آسمان» علی وزیریان حضور داشتند.

**بیست و هشتمین دوره جشنواره
شروع پرهیجان فیلم «بدرود بغداد»، فضای وهم‌آلودی که سعی شده بود در «آل» بهرام بهرامیان تصویر شود و نگاه تازه احمد کاوری و مهدی فیوضی به جنگ و شخصیت‌هایش در «نفوذی» همگی بخشی از حال و هوای 26 فیلم اول و دومی بود که در بیست و هشتمین دوره جشنواره فجر ارائه شد. رامبد جوان هم نخستین فیلم سینمایی خود را به اسم «پسر آدم، دختر حوا» به این دور از جشنواره ارائه کرده بود و «پرسه در مه» بهرام توکلی هم مورد توجه منتقدان قرار گرفته بود، هم داوران.

**بیست و نهمین دوره جشنواره
در این دوره اتفاقی ویژه برای بخش فیلم‌های اول رخ داد. اولا فقط فیلم‌های اول مورد داروی قرار گرفتند و دوم اینکه جوایز این بخش افزایش یافت و به شکل سیمرغ بلورین بهترین فیلم، دیپلم افتخار بازیگری و کارگردانی و فیلمنامه و دستاورد فنی اهدا شد. علاوه بر این جوایز اصلی که در بخش بازیگری به بازیگری زن و مرد تقسیم می‌شد، لوح تقدیر و جوایزی از این دست نیز به برگزیدگان تعلق گرفت.
در بیست و نهمین دوره جشنواره 24 اثر اول مورد قضاوت قرار گرفتند. فیلم حمید فرخ‌نژاد به اسم «سفر سرخ» که بعد از مدت‌ها امکان نمایش در جشنواره را به دست آورده بود، توانست توجه اغلب داوران را به خود جلب کند و «آینه‌های روبه‌رو» ساخته نگار آذربایجانی نیز در کسب جوایز با «سفر سرخ» رقابتی نزدیک داشت.

**سی‌امین دوره جشنواره
همان روند سال 1389 در بخش فیلم‌های اول دنبال شد با این تفاوت که در این دوره به کارگردان برگزیده نیز سیمرغ بلورین اعطا شد. رضا عطاران با فیلم «خوابم میاد» از کارگردانانی بود که نخستین تجربه‌اش را به جشنواره ارائه کرده بود و حمید امجد با «آزمایشگاه»، پیمان معادی با «برف روی کاج‌ها»، رضا درمیشیان با «بغض» و مهرداد غفارزاده با «گیرنده» از رقبای او بودند.

**سی و یکمین دوره جشنواره
در این سال با حذف جوایز بازیگری از بخش فیلم‌های اول حجم جوایز کاسته و در عین حال به جای اعطای دیپلم به کارگردان و برگزیده بخش دستاورد فنی، سیمرغ بلورین به آنان تعلق گرفت. در ابتدای دهه 90 این نرگس آبیار و بهروز شعیبی و هادی مقدم دوست و محسن قرایی بودند که پا به سینمای حرفه‌ای گذاشتند.

**سی و دومین دوره جشنواره
سال 1392 «چند مترمکعب عشق» به کارگردانی نوید محمودی توانست توجه‌های بسیاری را در بخش فیلم اول جلب کند. این فیلم با آثاری ساخته هومن سیدی، سعید آقاخانی، نیما جاویدی، حامد محمدی و تینا پاکروان رقابت می‌کرد. در این دوره 15 اثر وارد رقابت شدند.

**سی و سومین دوره جشنواره
11 فیلم در این دوره از جشنواره در بخش نگاه نو وارد رقابت شدند که از جمله آن‌ها می‌توان به «آزادی مشروط» حسین مهکام، «احتمال باران اسیدی» بهتاش صناعی‌ها، «جامه‌دران» حمیدرضا قطبی و «دو» به کارگردانی سهیلا گلستانی اشاره کرد. حاصل این رقابت البته اعطای دو سیمرغ بلورین و دو دیپلم و لوح تقدیر و تندیس بلورین بود.

**سی و چهارمین دوره جشنواره
سی و چهارمین دوره جشنواره فجر مقطعی از این رویداد سینمایی بود که کارگردانان فیلم اولی کل جشنواره را تحت الشعاع قرار داده بودند. سعید روستایی با «ابد و یک روز» و محمدحسین مهدویان با «ایستاده در غبار» توانسته بودند نگاه‌ها را به خود معطوف کنند و این نشان دهنده ورود نسلی جوان و مستعد به سینمای ایران بود.

**سی و پنجمین و سی و ششمین دوره جشنواره
درخشش فیلم اولی‌ها در سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر و یا شاید سیاست دیگری بود که موجب شد برگزارکنندگان جشنواره به این نتیجه برسند بخش فیلم‌های اول به صورت مجزا وجود نداشته باشد و فقط کارگردان فیلم اولی که اثرش در بخش سودای سیمرغ پذیرفته شده است، جایزه استعداد درخشان را دریافت کند.

**سی و هفتمین دوره جشنواره
در سال 1397بار دیگر بخش مستقل فیلم اول به جشنواره اضافه شد امید می رود که مانند دوره های گذشته این قشر از هنرمندان کشور بتوانند همواره حضوری پررنگ و درخشان و هرچه پربار تر را در سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر ایفا کنند.
هرچند این مهم با عنایت به ارائه کارنامه درخشان در دوران پیشین دور از انتظار نخواهد بود بلکه می توان افق های روشن و پربارتر را با ظرفیت ها و توانمندیهای موجود در هنرمندان این مرزو وبوم رقم زد.