وقتی کسی با کتاب کاغذی مانوس نیست، کتاب گویا را هم نمی‌شناسد

به گزارش بولتن نیوز، از نشست علمی ضرورت و چشم انداز کتاب گویا، که غروب امروز (دوشنبه) برگزار شد، خانلری اشتباهات فرهنگی در زمینه کتاب را مهم دانست و افزود: یکی از بزرگترین اشتباهات ما این بوده که یک جمعیت کتاب‌خوان هزار نفری درست کرده‌ایم و از آن محافظت می‌کنیم، ناشر وقتی هزار نسخه از کتابش را می‌فروشد، بسیار خوشحال می‌شود و به نظر می‌رسد که این برایش کافی است، این هزار نفر همان کسانی هستند که به خوانده شدن ملت عشق و من پیش از تو ایراد می‌گیرند اما به هر حال وقتی کتاب ملت عشق مخاطب دارد و خوانده می‌شود چرا باید آن را نادیده گرفت؟
وی افزود: وقتی ناشران ما به تازگی همه حواس‌شان را به کتاب‌های پرفروش داده‌اند و روی جلد این نکته را به درشتی می‌نویسند، باید بدانیم که نظر مخاطب اهمیت دارد اما باید این کار را زودتر شروع ‌می‌کردیم. با این وصف تا وقتی ناشر، نویسنده، مترجم، حرفه‌ای نباشند نمی‌توانیم به آینده کتاب امیدوار باشیم، وقتی مخاطب حرفه‌ای باشد، کار دوستان در تولید کتاب گویا هم ساده‌تر می‌شود.
خانلری فروش نداشتن کتاب گویا را با کتاب کاغذی مرتبط دانست و بیان کرد: این که مردم کتاب گویا تهیه نمی‌‌کنند به خاطر جا نیفتادن کتاب کاغذی است، ما هنوز با کتاب کاغذی هم آشنا نیستیم این مسئله بسیار مهم است. باید بدانیم که از چه برآورده‌ای انتظار داریم، کار چاپی بعد از دو بار ویرایش و نمونه‌خوانی در بهترین حالت ۲۰ غلط دارد، در این حالت چقدر کار تولید کتاب صوتی سخت می‌شود؟
وی افزود: در کنار آن باید به ناشر کاغذی پول داده شود، نویسنده باید نظر بدهد و در نظر گرفتن تمام این موارد هزینه‌ها را بسیار بالا خواهد برد. با توجه به برآورده‌ای که بازار به ما می‌دهد، انتظار انجام کار حرفه‌ای نباید بسیار باشد، نباید ایرادهای زیادی بگیریم، اصل حرفه‌ای بودن بر اساس شهرت و درآمد است و این موضوع در ایران وجود ندارد.
وی به ویژگی‌های اثر استاندارد اشاره کرد و ادامه داد: درباره استاندارد روز دنیا باز هم وابستگی به جهان بیرونی وجود دارد، تا همین سال‌های اخیر هر دی وی دی که در دستگاه می‌گذاشتیم، دزدی را به ما نشان می‌دادند که اگر کپی کنید دزد محسوب می‌شوید اما امروز وقتی فیلم اصغر فرهادی برای دانلود در اختیار گذاشته می‌شود، جامعه در دانلود کردن یا دانلود نکردن آن تردید دارد ما در فیلیمیو اشتراک می‌خریم اما این شرایط درباره کتاب وجود ندارد چون شرایط آن حرفه‌ای نیست.
خانلری افزود: اگر سرمایه باشد و مخاطب نباشد هیچ فایده‌ای ندارد، بسیاری از مردم در ماشین و در مسیر، به رادیو گوش می دهند، سخنرانی و برنامه‌های نمایشی را انتخاب می‌کنند، خیلی از آن‌ها سر و کاری با کتاب ندارند اما ما با این انتقاد به ناشران کتاب گویا مواجه می‌شویم که چرا کتاب‌های عامه‌پسندی مثل برایان تریسی را گویا کرده‌اید؟ این کتاب گویا برای مخاطبی است که مخاطب کتاب خاص نیست.
خانلری دغدغه‌های تولید کتاب گویا را این گونه برشمرد: وزارت ارشاد، ناشر کتاب کاغذی، مخاطب حرفه‌ای، مخاطب غیرحرفه‌ای و پول، هر کدام یکی از دغدغه‌های تولید کتاب گویا است این موضوع بسیار اهمیت دارد.
وی در باره این دغدغه ها گفت: اگر به کتاب صوتی، موسیقی و افکت صوتی اضافه شود، دیگر کتاب گویا نخواهد بود مثلا کتاب بربادرفته در اولین جمله‌اش می‌گوید 'اسکارلت زیبا نبود اما همه مردان پس از اولین دیدار عاشقش می‌شدند' اما فیلم با انتخاب ویوین لی تمام ذهنیت خواننده را نابود می‌کند، کتاب صوتی باید به گونه‌ای باشد که نه تنها اجازه تخیل مخاطب را نگیرد، بلکه بتواند تمام صحنه‌های کتاب را پیش چشم او بیاورد، این گونه است که می‌توان به استاندارد حفظ حقیقت کتاب نزدیک است.
وی عنوان کرد: نشانه‌های حرفه‌ای شدن در بازار کتاب کودک در دو سال اخیر دیده می‌شود، برای بخشی از این کتاب‌ها استقبال چشم‌گیری اتفاق افتاده که تمام بنگاه‌های نشر بخش کودک و نوجوان را به مجموعه خود اضافه کرده‌اند و دیگران که به شکل کلاسیک کتاب کودک و نوجوان چاپ می‌کردند روش خود را تغییر داده‌اند، این اتفاق خوبی است که برای بچه‌ها می‌افتد این گونه، نسل آینده کتاب‌خوانی خواهیم داشت، وقتی تیراژ کتاب بزرگسال به ۵۵۰ نسخه می‌رسد، کتاب کودک از هزار جلد ۲ هزار جلد افزایش پیدا می‌کند، این مساله مهم است.
خانلری در پایان گفت: اگر نویسنده بگوید من باید کتاب خودم را بخوانم کار درستی نکرده چون اگر کتاب او مخاطب داشت، همان نسخه کاغذی فروش می‌کرد. من خودم ترجیح می‌دهم کتاب مرا کسی گویا کند که به خاطر آن شخص که دیده و داستان خوانده شود در طول ادبیات داستانی ما چند شخصیت وجود داشته که نویسنده کتابش، مشهورتر باشد، برای من خود داستان اهمیت دارد.

** تکنولوژی اشکال نوین کتاب را به بازار عرضه کرده است
مانی هاشمیان، مالک اپلیکیشن کتاب گویای واوخوان گفت: تکنولوژی باعث شد که اشکال نوین کتاب، به بازار عرضه شود، در سال 2007، انتشار کتاب صوتی در جهان با شکل امروزی آغاز و هر سال حجم تولید آن سه برابر شد. در سال 2018 در بسیاری کشورها فروش کتاب های الکترونیکی و کاغذی برابر شد.

** بیشترین مخاطبان ما کسانی هستند که در مسیر رفت و آمد کتاب گوش می دهند
وی افزود: ما در دو سال اخیر کار تولید کتاب صوتی را آغاز کرده‌ایم و تازه شتاب‌زدگی جای خود را به فکر داده است. ما فرهنگ مطالعه متفاوتی داریم و نمی‌توانیم این فاصله را به سادگی پر کنیم. مخاطبین ما، نابینایان، کودکان پیش از دبستان، سالمندان و افرادی هستند که در مسیر رفت و آمد به کتاب گویا گوش می‌دهند، این بخش آخر بیشترین مخاطبین ما هستند.
هاشمیان به رعایت حق کپی رایت و سختی های آن اشاره کرد و ادامه داد: ما همیشه تلاش کردیم، حق مولف رعایت شود برای آن برنامه هایی داریم اما هیچ نهادی با ما تماس نگرفته که با خرید آثارمان از ما حمایت کند.
وی به آسیب‌های کتاب گویای نامناسب اشاره و بیان کرد: ما برای ارائه کتاب گویا چند راه داریم، یک مدل خواندن ساده است که به مخاطب جهت ندهد و دیگری اجرای نمایشی ست که کار را به هنر نزدیک می کند، هر کدام از آن‌ها مخاطبان خاص خود را دارد، ما باید آنها را بشناسیم. تمرکز روی ادبیات درست و خود واژه هاست صدای خوب در مرحله دوم قرار دارد کتابخوان باید کتاب را درک کند و شخصیت‌ها، ادبیات و داستان را به خوبی به مخاطب نشان بدهد ما نباید تیپ سازی کنیم اما باید وارد غالب شویم.
هاشمیان به درآمدزا نبودن کارش اشاره کرد و گفت: ماجرا را آقای خانلری گفتند، ما برای دل خودمان کار می‌کنیم تا وقتی که این کار صنعت نشود و حرفهای نباشد جای بهتر شدن باز نمی شود تا زمانی که این کار پویان باشد نمی توان رقابت درستی انجام داد.
فاطمه محمدی مدیر مسئول انتشارات نوین کتاب گویا، گفت: نظارت‌های بسیاری روی کار ما وجود دارد اما وزارت ارشاد یک بار ایراد کمی یا کیفی از ما گرفته است ما به آن‌ها هیچ امیدی نداریم. ما در کار خودمان برای اینکه به مشکل نخوریم حتی از نویسندگان خواهش می‌کنیم که سر ضبط حضور داشته باشند در آثار کلاسیک مثل تاریخ بیهقی شاهنامه و یا حافظ نیز بدون استثنا نظارت یک کارشناس صاحب‌نام را در کنار خود داشته ایم.
محمدی افزود: سال 85 که ما کار خود را آغاز کردیم، کتاب صوتی وجود نداشت، چند قصه کودکانه بود. آن روز فکر می کردیم آیا مردم اصلا کار ما را دوست دارند؟ حتی برای گرفتن مجوز هم ساز و کاری وجود نداشت، آثار بسیاری را شنیدیم و متوجه شدیم باید تاب گویا مونوتون باشد اما مخاطب ایرانی آن را نمی‌پسندید و کارمان را به سمت اجرای با احساس بردیم.ما امروز مخاطب خود را پیدا کرده‌ایم و دیگر به تزیینات اهمیت نمی‌دهیم.

** کتاب گویا را باید افراد متخصص با صدای خوب بخوانند
منصور شادکام قائم مقام انجمن نابینایان گفت: بحث کیفیت در تولید کتاب گویا بسیار اهمیت دارد، شنونده باید از آن لذت ببرد،کیفیت خواندن بسیار اهمیت دارد و کتاب را باید افراد متخصص با صدای خوب بخوانند. بچه‌های نابینا از بد خواندن برخی کتاب‌های گویا به شدت گلایه می‌کنند، نباید هر کس هر طور که می‌خواهد بتواند یک کتاب را بخواند و به بازار عرضه کند باید نظارتی وجود داشته باشد. اگر نظارت نشده جز درد هیچ چیز ندارد چون اطمینان از کتاب صوتی را از بین خواهد برد.
شادکام ادامه داد : این روزها به دلیل بیکاری اجتماعی هر کس هر گونه که می تواند کتاب گویا وارد بازار می کند من معتقدم دانشگاه‌ها باید این مسئولیت را به عهده بگیرند و مسائل کتاب گویا را حل کنند. ما نباید فقط کاری کنیم که کاری کرده باشیم باید هدف داشته باشیم و این بی هدف یکی از بزرگترین مشکلات تولید کتاب گویا است.
وی افزود: ما در ایران با توجه به فرهنگ مان باید استاندارد هایی برای ضبط کتاب ایجاد کنیم. متخصص وجود داشته باشد که معیارهایی را برای درجه بندی کتابهای گویا مشخص کند.

** زمان آن رسیده که معاونت کتاب گویا در وزارت فرهنگ و ارشاد تشکیل شود
به گفته شادکام ، هشت هزار نابینا و نزدیک به همین رقم کم بینا داریم زمانی رسیده که یک معاونت در زمینه کتاب های صوتی در وزارت ارشاد تشکیل شود تا بتواند از صاحب‌نظران نابینایان و کسانی که در این زمینه تجربه دارند کمک بگیرد.
قائم مقام انجمن نابینایان بیان کرد: ما در کتابخانه های ویژه افراد نابینا هر ماه نظرسنجی‌هایی داریم و گزارش‌هایی را جمع می‌کنیم که هر کتابی که چه حد میزان رضایت مخاطبان را جلب کرده است. گزارش‌ها در دسترس و قابل استناد است.
وقتی می گوییم معاونت برای این است که امکانات و بودجه وجود داشته باشد اگر معاونت وجود داشته باشد هزینه تولید و حمایت های پس از آن را به عهده خواهد گرفت.
وی گفت: این کار باید به گونه ای صورت بگیرد که تولید هر کتابی به دلخواه نباشد و استاندارد عمومی وجود داشته باشد، نباید کار سلیقه‌ای باشد و هر کس آزاد باشد در هر حالتی که می‌خواهد کار خود را انجام بدهد.