واکنش وزارت نیرو به کشف سفره آب زیرزمینی درسیستان و بلوچستان

گروه اقتصادی: معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو با رد مطالب ارایه شده در فضای مجازی درباره کشف یک سفره آب زیزمینی در سیستان و بلوچستان تاکید کرد: این مطالب حاوی اطلاعات، دقیق نیست و نباید به مردم آدرس غلط داد.

به گزارش بولتن نیوز، از مرداد سال گذشته به منظور دستیابی به منابع آبی غنی در کاری مشترک بین وزارت نیرو و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، استفاده از آب های ژرف در دستور کار قرار گرفت.
هدایت فهمی روز جمعه در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا اظهار داشت: از چند ماه پیش با همکاری معانت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در سیستان و بلوچستان فعالیت هایی آغاز شده و اکتشاف این سفره آب زیرزمینی در تداوم این فعالیت ها صورت گرفته است.
وی شرایط موجود در استان سیستان و بلوچستان و ضرورت رعایت مصرف آب را خاطرنشان کرد و گفت: احجام و برآوردهای اعلام شده در خصوص این سفره صحیح نیست و لازم است در چنین شرایطی با اطلاعات دقیق و رعایت جوانب لازم عمل کرد.
فهمی اطلاعات ارایه شده توسط یکی از روزنامه نگاران در این باره را غلط خواند و افزود: کیفیت آبی که در چنین عمقی به دست آمده باشد نمی تواند با آنچه بر اساس یادداشت این روزنامه نگار اعلام شده، مطابقت داشته باشد.
وی گفت: هنوز زود است به طور قطع در این ارتباط صحبت کرد و نیاز به کار پژوهشی و تحقیقاتی دارد.
این مقام وزارت نیرو، زمان دقیقی برای مشخص شدن نتیجه نهایی در این ارتباط ارایه نکرد و آن را منوط به فعالیت های تحقیقاتی مورد نیاز دانست.

**منابع آب زیرزمینی، فوق استراتژیک هستند

وی اظهار داشت: منابع آب ژرف، منابع فوق استراتژیک هستند و این منابع باید برای نسل های آینده کشور که با شرایط بسیار سخت کم آبی روبه رو می شوند، مورد استفاده قرار گیرد و نباید این نوع آب ها را برای منافع آنی این نسل فقط هزینه کرد که از آب به صورت بهینه بهره برداری نمی کنند.
فهمی تاکید کرد: در شرایط فعلی بر تغییر رفتار مصرفی مصرف کنندگان تمرکز شود تا در حد نرم های جهانی مصرف کنند و سازگاری با کم آبی در هر شرایطی برای کشور ما نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت است.

**شرایط آبی سیستان بسیار نامناسب است

این مقام وزارت نیرو، شرایط آبی استان سیستان و بلوچستان را بسیار نامناسب خواند و گفت: به دلیل خشکسالی های اخیر با وجود بارندگی ها در دیگر نقاط کشور، این استان شاهد کمترین میزان بارش ها بوده و مردم منطقه از نظر آب شرب در مضیقه هستند.
وی افزود: با توجه به وظیفه ذاتی وزارت نیرو در خصوص تامین آب شرب برای تمام نقاط کشور، برای تامین آب شرب سیستان و بلوچستان نیز از همه روش های موجود بهره خواهد گرفت.

**نمک زدایی دریای عمان برای مردم سیستان و بلوچستان

وی یکی از روش های مد نظر وزارت نیرو برای تامین آب شرب مردم استان سیستان و بلوچستان را تامین این آب از طریق نمک زدایی آب دریای عمان عنوان کرد.
به گفته فهمی، در این ارتباط مطالعات انجام و به بخش خصوصی و بسیاری از سرمایه گذاران مجوزهای لازم داده شده است.

**اگر آبی در سیستان یافت شود برای مردم استفاده خواهد شد

این مقام وزارت نیرو همچنین تصریح کرد: اگر آبی در سیستان و بلوچستان یافت شود که از منابع آب تجدیدپذیر بوده و کیفیت مناسبی داشته باشد قطعا از آن برای تامین آب شرب مردم استفاده خواهیم کرد اما اگر از نوع آب های غیر قابل تجدید پذیر باشد از این آبها برای اهداف مختلف مگر در شرایط اضطرار استفاده نمی شود.

نماینده مردم زابل در مجلس شورای اسلامی چندی پیش درباره کشف یک سفره آب زیرزمینی جزئیاتی ارایه و اظهار کرده بود: کار این چاه بزرگ با عمق هزار و 200 متر آغاز شده و آب آن هم به صورت آرتزین و قابل شرب است.
به گفته حبیب الله دهمرده، این نخستین چاهی است که به این شکل و عمق مورد بهره‌برداری قرار گرفته است و اگر لازم باشد تا عمق 5 هزار متر هم ادامه پیدا خواهد کرد.
دهمرده این را هم گفته بود که بر اساس نظریه کارشناسان، آب زنده و جاری است و آب مرده‌ای نیست.
محسن بیدی روزنامه نگار در صفحه اینستاگرام خود نوشته، این سفره آب زیرزمینی، از کوههای هندوکش و از طریق منطقه سیستان وارد ایران می شود و پس از سپری کردن منطقه کویری ایران، به خلیج فارس و دریای عمان می ریزد. عظمت این سفره آبی که به شکل رود در عمق 1000 متری زمین در جریان است.
به گفته وی، اکنون مجموع مصرف آب شرب کشور طبق آمار سال96 حدود7 میلیارد متر مکعب است و این سفره زیر زمینی به تنهایی بیشتر از 1000 میلیارد متر مکعب آب سالم و شیرین(معادل حدود173 سال مصرف آب شرب کل ایران) در خود جای داده است

آب های ژرف در اعماق کویر ایران جاری است

بحران آب باعث می شود که درباره منابع مختلف آبی تحقیق کنیم و حتی به آن دست یابیم.

آب های ژرف در اعماق کویر ایران جاری استبه گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ این روزها پیرامون آب های ژرف زیاد می شنویم، آب هایی شاید در عمق بیش از 1000 متری از سطح زمین قرار دارد.
برخی بر این عقیده اند که برداشت این آب ها از دیدگاه زمین شناسی و زیست محیطی به صلاح نیست، برخی هم نظر دیگری دارند.
عده ای از کارشناسان هم می گویند چرا باید این ثروت ملی را قربانی کنیم ، در حالی که با افزایش بهره وری، واردات آب یا علمی کردن روش های کشاورزی می توان در مصرف آب صرفه جویی کرد.
گفته می شود وزارت نیرو قراردادی پیرامون آب های ژرف در ایران با روس ها منعقد کرده است؛ پروژه ای 250 میلیون دلاری برای اکتشاف آب در ذخایر ژرف ایران ، شناسایی پتانسیل‌ها با نقشه‌های سطحی زمین شناسی و مطالعات ژئوفیزیک و در نهایت حفاری چاه در بلوک‌های اکتشاف آب در نقاط عمیق و ژرف .
از سوی دیگر برخی شرکت های ایرانی فعال در این موضوع بر این عقیده اند که توان استخراج آب های ژرف را دارند اما تاکنون از سوی دولت دیده نشده اند.
مدیرعامل یکی از موسسات تحقیقاتی و پژوهشی از بخش خصوصی که چند سالی است پیرامون آبهای ژرف تحقیقات گسترده انجام داده است، می گوید: آب های ژرف آب هایی هستند که در مراکز هیدرو ژئودینامیک و سکانس های استراتیگرافی تشکیل می شود.
احمدی پور می افزاید : در سال های 1349 تا 1357 در کرمان دسترسی به این ابها حاصل شد ، همچنین در اوایل دهه 60 در طبس به آبهای ژرف دست یافته ایم و همچنان از این اب استفاده می شود.
وی می گوید : بررسی ها و مطالعات بسیاری صورت گرفته است که نشان می دهد در اعماق این خاک پرگوهر می توانیم به آب های ژرف دست یابیم.
احمدی پور ابراز می دارد : در کشور اهمیت چندانی به مباحث تحقیقاتی و پژوهشی در زمینه آب های ژرف داده نمی شود و بخش خصوصی را جدی نمی گیرند.
وی تاکید می کند: سعی کرده ایم از کارشناسان خبره در این بخش استفاده کنیم و یک طرح تحقیقاتی گسترده را کلید بزنیم.
احمدی پور می گوید: از سال 90 تاکنون تلاش کردیم با مراکز دولتی و وزارتخانه های مرتبط از وزارت نیرو تا معاونت علمی ریاست جمهوری و ... در این زمینه تعامل کنیم و توانمندی ها و نتایج تحقیقات را ارائه کنیم که موفق نشدیم.
اما به تازگی مطلع شدیم وزارت نیرو با شرکتهای خارجی برای تحقیق بر روی آب های ژرف ایران قرارداد منعقد کرده است.
احمدی پور گفت: دولت از بخش خصوصی ایرانی ضمانت و مدل کشف و استخراج می خواهد اما از شرکتهای خارجی ضمانتی گرفته نمی شود.
وی تاکید کرد: اکتشاف آب های ژرف فقط متکی به دستگاههای حفاری نیست بلکه باید با مطالعات دقیق وارد عمل شد تا حداکثر میزان قابل برداشت آب مشخص شود و آسیبی هم به مخزن نزند.
برای انکه بیشتر درباره آب های ژرف بدانیم به سراغ بهرام تقی زاده می رویم که کارشناس و مجری طرحهای اکتشاف و استخراج آبهای ژرف در ایران و کشورهای خارجی است.
بهرام تقی زاده می گوید: درباره آب های ژرف اطلاعات نادرستی داده می شود چون آشنایی کافی با این مقوله وجود ندارد یا بسیار اندک است.
ایران کشور پهناوری برای کشف و استخراج آبهای ژرف است و نمی توان نسخه واحد برای همه مناطق پیچید ، هر منطقه شرایط خاص خودش را دارد.
وی می افزاید : از نظر توان آب زایی (افتصادی) سه نوع آب زیرزمینی وجود دارد . گروه"A " ؛ آب های عمیق در دشت هاست که از نظر مطالعاتی ارزان تر از انواع دیگر به شمار می رود چون تهیه متغیرها و مختصات آن آسان است.
وی به گروه "B" یعنی آبهای جاری تجدید پذیر در اعماق زمین اشاره می کند و آب حاصل از آنها را کاملا قابل شرب می داند و می گوید : البته کشورهای معدودی از این آبها بهره مندند .
وی تاکید می کند : این آب در عمق 400 تا 800 متری از سطح زمین در حال حرکت است ، در کویر ایران هم این آب قابل دستیابی است.
تقی زاده به آب های ژرف گروه "C" هم اشاره می کند و اظهار می دارد : منبع این آب در طبقات زیرین و قدیمی زمین است. آبی ساکن و البته بسیار پر فشار ، این آب در اعماق 900 تا 1500 متری از سطح زمین وجود دارد و به دلیل مجاورت با معادن زیرزمینی ، امکان دارد مسموم باشد ، بنابراین برای اکتشاف آن از روش ژئوشیمی استفاده می شود که هزینه بالایی دارد.
این کارشناس زمین شناسی با اشاره به وجود آبهای گروه "B" در کویر ایران می گوید: اکتشاف و استخراج این آب هیچ مشکلی برای محیط زیست و زمین ایجاد نمی کند ، این اب در اعماق زمین در حرکت است و حتی امکان عبور از زیر خلیج فارس و دریای عمان را دارد و از کشورهای جنوبی خلیج فارس سردر می اورد.
وی تاکید می کند : استخراج این آبها بر اساس اصول و فرمول های خاصی است ، تحقیقات بر روی یک میدان به وسعت بسیار زیاد با روش های علمی اغاز می شود که منطبق بر دانش روز دنیاست.
تقی زاده ، حفاری نقطه ای برای استخراج این آب ها را روشی نادرست می داند و می گوید : بسیاری از شرکتهای خارجی با چنین روشی به منبع و مخزن اب آسیب می زنند و ان میزان اب مورد نظری که باید استخراج شود هیچگاه به دست نمی آید و سنجشی هم از عملکرد این شرکتها وجود نخواهد داشت که ایا عملکرد مفیدی داشته اند یا خیر.
وی تاکید می کند حفاری نقطه ای باعث می شود آب موجود در لایه های مختلف با هم امیخته و آلودگی مورد نظر مانع استفاده از آن منبع شود.
تقی زاده می گوید : در اوایل انقلاب اسلامی در طبس و در یک میدانی به وسعت 2000 کیلومترمربع در طول یک سال توانستیم منبع اب ژرف در ان منطقه را کشف کنیم و 6 سال طول کشید اب را خارج کنیم که از سال 1362 تا کنون از ان آب برداشت می شود.
تقی زاده تصریح می کند : تجربه کشف و استخراج آبهای ژرف وجود دارد و حتی با رقم های بسیار کمتر از میزان قرارداد با شرکتهای خارجی می توانیم پروژه های آبهای ژرف در سرزمین مان را به سرانجام برسانیم .
وی که در ایران ، سوئد و چند کشور اروپایی و اسیایی پروژه های موفقی را داشته است ،می گوید : این دانش در داخل کشور وجود دارد اما از ان استفاده نمی شود و به راحتی به سراغ شرکتهای خارجی ها می روند .
تقی زاده به تجربه کشف و استخراج ابهای ژرف در کشورهای مختلف هم اشاره و اعلام می کند : در صحرای سینا یک گروه آب شناسی از یوگسلاوی در عمق 1400 متری به آب رسیدند ، در عربستان ، کارشناسان سوئدی در عمق 1450 متری اب استخراج کردند اما چون به منبع اصلی اب دست پیدا نکردند ؛ برداشت از آن آب دوامی پیدا نکرد .
وی ابراز امیدواری کرد دانشی که در نزد ایرانیان وجود دارد به کار گرفته شود تا بتوانیم از منابع طبیعی کشور به بهترین شکل استفاده کنیم.
سالانه میلیونها مترمکعب اب قابل شرب در اعماق کویر مدفون و نابود یا از کشور خارج می شود ، بنابر این اکتشاف و استخراج این اب برای کشور در شرایط فعلی بسیار حیاتی است.

دریایی پنهان در دل کویر لوت تحقیق یک دانشمند ایرانی

امیر آقاکوچک، دانشمند ایرانی دانشگاه کالیفرنیا که چندی پیش جایزه علوم هیدرولوژیک (آب) اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا را دریافت کرد، می‌گوید زیر کویر لوت دریایی پنهان‌ است.
درباره او در خبر رسمي اعلام نتايج اين جايزه آمده است؛ او از جمله شناخته‌شده‌ترين محققان و متخصصان جوان تأثيرگذار در علوم هيدرولوژيک (آب) است که توانسته با هوش، خلاقيت و قدرت رهبري مثال‌زدني، در موضوعات مختلف علوم آب، از جمله خشک‌سالي، تحقيقات تأثيرگذاري را هدايت و راهبري کند. بررسي ارتباط اجتماعي، يکي از شاخصه‌هاي فعاليت‌هاي آقاکوچک به‌شمار مي‌آيد. يکي از نمونه‌هاي آن تحقيق درباره خشک‌سالي‌هاي به‌وجودآمده به دست انسان است. همچنين وي رهبري گروهي از دانشمندان در حوزه‌هاي مختلف را در تحقيق روي خشک‌سالي ايالت کاليفرنيا برعهده گرفت. جوليانو دي بالداسار، استاد دانشگاه اوپسالا در سوئد، درباره آقاکوچک مي‌نويسد: «او نقطه‌نظرهايي را در اين تحقيق ابراز کرد که نه‌تنها از لحاظ علمي مهم بودند، بلکه بر مديريت منابع آب در مطالعات تأثير تغييرات آب‌وهوايي روي منابع آب متمرکز بودند. اين در حالي است که مطالعات درباره تأثير خشک‌سالي روي منابع آب به طور گسترده روي شرايط آب‌وهوايي متمرکز هستند و به بُعد انساني توجهي ندارند.»

نتايج تحقيقات او در مجله‌هاي علمي معتبري مانند نيچر، ساينس و … منتشر شده است. چند روز پس از انتشار خبر اعطاي اين جايزه، به سراغ امير آقاکوچک رفتم تا از منظر و زاويه دانش و تخصصي که دارد، نظرش را درباره مشکلات و مسائل به نظر غيرقابل‌حل امروز ايران که در رأس آنها موضوع کم‌آبي و بحران در مديريت منابع آبي است، جويا شوم. در اين گفت‌وگو او به پرسش‌هايي درباره کاوش آب و حيات در کوير لوت، اکتشاف آب‌هاي ژرف، انتقال آب بين‌حوضه‌اي و… پاسخ گفته است. نکته مهمي که آقاکوچک در انتهاي صحبت خود روي آن انگشت مي‌گذارد اين است: من به آينده خوش‌بين هستم.

يکي از خبرهايي که با نام شما گره خورده، خبري به اين شرح است؛ «کشف بزرگ‌ترين ذخيره آب زيرزميني در کوير لوت ايران». ماجراي کشف اين آب چيست؟ آيا مي‌شود اين آب را استخراج و از آن استفاده کرد؟

متأسفانه خبر دقيقي نبود و من در اين زمينه هم با کسي مصاحبه انجام نداده بودم. ما به‌همراه يک تيم تحقيقاتي چند سفر به کوير لوت داشتيم، براي کارهاي مطالعاتي و گزارشي از کار اين گروه تحقيقاتي در مجله ساينس به چاپ رسيده و در آنجا ما به سطح بالاي آب زيرزميني در بعضي نقاط کوير لوت و وجود سفره‌هاي آبي نزديک به سطح زمين اشاره کرده بوديم. احتمالا در مطلبي که در خبر آمده از اين گزارش اقتباس شده، البته بدون توضيحات دقيق. مسئله اينجاست که ما نمي‌دانيم حجم و اندازه اين آبخوان‌هاي کويري به چه اندازه است. اين موضوع همچنان در دست مطالعه است. در زمينه آب‌هاي زيرزميني لوت همچنان تحقيقات ادامه دارد و نتايج آن در آينده نزديک به چاپ مي‌رسد. نکته اينجاست که حتي اگر امکان برداشت آب از منطقه لوت وجود داشته باشد، ما اميدواريم که اين کار انجام نشده و اين منطقه حفاظت‌شده باقي بماند. کوير لوت يکي از مناطق استثنائي دنياست و ويژگي‌هاي خيلي خاصي دارد؛ هم از بُعد آبي و هيدرولوژيکي و هم اينکه گرم‌ترين جاي کره زمين شناخته شده و اينکه از نظر گياهي و جانوري هم بسيار خاص است. به‌خاطر همين هم اميدوارم اين منطقه دست‌نخورده باقي بماند.

اساسا چه شد که شما کنجکاو شديد روي دشت لوت کار پژوهشي انجام دهيد و به جست‌وجوي آب برويد؟

مطالعات لوت کار شخصي و انفرادي نيست. تعداد زيادي از همکاران و دوستان، استادان دانشگاه از ايران و کشور‌هاي ديگر هم به اين منطقه علاقه دارند و روي آن کار گروهي انجام مي‌دهند. اميدواريم نتايج کار‌ها در يکي، دو سال آينده به مرور منتشر شود. به‌طورکلي من خودم علاقه خيلي خاصي به کوير و مناطق کويري دارم و از هر فرصتي براي گذراندن زمان در کوير استفاده مي‌کنم. غير از کويرهاي ايران، کويرهاي آمريکا و شمال آفريقا را هم ديده‌ام، ولي هيچ‌جا به زيبايي کوير لوت خودمان نديدم.
از مخزن آبي که گفته مي‌شود زير زمين کوير لوت است به‌عنوان «درياي پنهان» ياد شده. اين آب در چه عمقي از زمين است، شور است يا شيرين؟

آب زيرزميني منطقه لوت بسيار شور است و نمي‌توان به اين سادگي از آن استفاده کرد. در مورد عمق، حجم و پهنه‌بندي آن هم مطالعات همچنان در دست انجام است و نتايج هنوز تکميل نشده.

مدتي است در محافل رسمي و اجرائي حوزه مديريت منابع آب ايران صحبت از آب‌هاي ژرف و برداشت آنها مي‌شود، چنين مباحثي تا چه اندازه پايه علمي و دقيق دارند و آيا واقعا چنين آب‌هايي وجود دارند و قابل‌برداشت هستند؟

آب‌هاي ژرف وجود دارند و قابل‌اکتشاف و بهره‌برداري هم هستند، ولي آب‌هاي ژرف موضوع بسيار پيچيده و قابل‌تأملي است. هرگونه اقدامي در اين زمينه بايد بر اساس مطالعات دقيق و برنامه‌ريزي‌هاي طولاني‌مدت باشد. آب‌هاي ژرف به‌سادگي تجديدپذير نيستند و اغلب طي صدها و هزاران سال در لايه‌هاي عميق زمين و لا‌به‌لاي گسل‌ها جاي گرفته‌اند. اثر استخراج آب‌هاي ژرف روي لايه‌هاي زمين و تغييرشکل گسل‌ها به اين سادگي قابل پيش‌بيني نيست و ممکن است تبعات غيرقابل‌جبراني به‌همراه داشته باشد. به نظر من به‌جاي تمرکز بر استخراج آب‌هاي ژرف بهتر است مديريت آب و الگوي مصرف را بهبود ببخشيم.

آيا کشوري در دنيا وجود دارد که از آب‌هاي ژرف برداشت کرده باشد؟

بله، ليبي، عربستان و بعضي کشورهاي ديگر از آب‌هاي ژرف استخراج کرده‌اند.

آيا برداشت آب‌هاي ژرف مانند خالي‌کردن سفره‌هاي آب زيرزميني تبعات و عواقب مخرب براي محيط زيست و طبيعت نخواهد داشت؟ در اين زمينه آيا تحقيق يا نمونه تجربه‌شده‌اي وجود دارد؟

قطعا استخراج آب‌هاي ژرف تبعات محيط‌زيستي خواهد داشت. در اين زمينه مطالعات و مشاهدات زيادي نيست ولي در زمينه اثرات محيط‌زيستي استخراج آب‌هاي زيرزميني معمولي مطالعات زيادي انجام شده است. برداشت آب زيرزميني ممکن است باعث تغيير شکل لايه‌ها شده و باعث نشست زمين شود. اين پديده در بسياري از دشت‌هاي ايران همين الان قابل مشاهده است. برداشت آب از لايه‌هاي عميق ممکن است تغييرات نشست زمين را تشديد کند.

شما اخيرا از اتحاديه ژئوفيزيک آمريکا، جايزه علوم هيدرولوژيک (آب) محققان جوان را کسب کرده‌ايد، اين جايزه را اساسا به چه کساني مي‌دهند و چرا به شما داده شد؟

انجمن ژئوفيزيک آمريکا هر سال يک نفر را براي اين عنوان انتخاب مي‌کند و امسال از اين افتخار نصيب من شد. البته بايد عرض کنم که اين از نتيجه کار انفرادي نيست. اين نتيجه کار مشترک با دانشجويان دکترا و فوق‌دکترا و همکاران در چندين سال گذشته است که تعداد قابل توجهي از اين دانشجويان هم ايراني بودند.

به عنوان يک محقق در حوزه علوم آب به نظرتان مشکل ايران در زمينه مسئله آب و آنچه از آن با عنوان بحران يا ورشکستگي آبي ياد مي‌شود تا چه اندازه جدي است و آيا قابل مديريت و حل‌شدن هست؟

ورشکستگي آبي همان‌طور که از اسمش مشخص است نشان‌دهنده شرايطي است که مصرف ما بيشتر از آب تجديدشونده در دسترس باشد. اين مشکلي است که خيلي از مناطق از جمله درياچه اروميه با آن دست‌به‌گريبان هستند.

ايالت کاليفرنياي آمريکا به لحاظ مديريت و مصرف منابع آبي نيز با مشکلات زيادي دست‌به‌گريبان است، تجربه و شيوه عمل آنها و همين‌طور چشم‌اندازشان براي حل‌کردن مشکل به چه شکل بوده است؟

کاليفرنيا هم مثل ايران در قسمت شمالي بارندگي فراوان دارد و در قسمت‌هاي مرکزي و جنوبي باران خيلي کم و هواي گرم. کاليفرنيا هم با مشکلات منابع آبي فراواني دست‌وپنجه نرم مي‌کند. آنها هم سدهاي زيادي در گذشته ساخته‌‌اند و آب‌هاي زيادي را بين حوضه‌ها منتقل کرده‌اند. ولي الان بيشتر تمرکز بر بهبود مديريت مصرف و بازيافت آب و پساب در مناطق شهري است.

برخي صاحب‌نظران و متخصصان معتقدند جوامع بايد مصرف خود را بر پايه ميزان منابع خود تنظيم کنند، اما واقعيت اين است که افزايش جمعيت و همچنين استانداردها و مؤلفه‌هاي زندگي امروزي به هر حال مصرف بيش از پيش آب را – به نسبت گذشته – ناگزير کرده است، در اين شرايط راهکارها براي تأمين اين مصرف مازاد چيست؟ آيا اساسا راهي هست؟

مصرف قطعا بايد بر اساس منابع به‌خصوص منابع تجديدپذير باشد. راهکارهاي تأمين منابع مازاد بستگي به منطقه و شرايط آب و هوايي و اقتصادي دارد. ولي به طور کلي مي‌شود به مواردي مثل سرمايه‌گذاري روي تکنولوژي‌هاي جديد مثل آبياري قطره‌اي، بازيافت پساب، جمع‌آوري آب سيلاب، آموزش بهينه‌سازي الگوي مصرف و تغذيه آب‌هاي زيرزميني اشاره کرد.
موضوعاتي مانند انتقال آب بين‌حوضه‌اي و همچنين انتقال و شيرين‌سازي آب درياها نه صرفا با هدف آب شرب بلکه آب کشاورزي و… تا چه اندازه راهکارهايي به‌صرفه و اقتصادي و معقول براي تأمين آب موردنياز در ابعاد بزرگ هستد؟

شيرين‌کردن آب دريا درحال‌حاضر گزينه اقتصادي به حساب نمي‌آيد. ولي برخي کشورها که منابع قابل توجهي دارند در اين زمينه سرمايه‌گذاري‌هاي زيادي کرده‌اند. همچنين تجربه بين‌المللي نشان داده است که انتقال آب بين‌حوضه‌اي مشکل منابع آب را در درازمدت حل نمي‌کند. ممکن است در کوتاه‌مدت مشکل منابع آب را حل کند ولي در درازمدت اغلب مشوقي براي مصرف بيشتر و توسعه بيشتر مي‌شود.

اين سؤالم را با ديدگاه لزوما علمي پاسخ ندهيد، در رؤياها و تصورات خودتان، در مجموع آينده وضعيت آبي جهان را چگونه مي‌بينيد؟ به نظرتان آيا آينده زمين شرايطي مانند فيلم‌هاي آخرالزماني با قحطي و بي‌آبي همراه است يا علم و تکنولوژي‌هاي جديد مي‌توانند منجي‌وار مشکل را حل کنند؟

خير. من به آينده خوش‌بين هستم. اگر به ۵۰ سال گذشته نگاه کنيم پيشرفت‌هاي قابل توجهي در همه زمينه‌ها و از جمله تکنولوژي و علوم طبيعي به دست آورده‌ايم و تجربيات موفقي در گوشه و کنار دنيا مشاهده کرده‌ايم. به نظر من با مديريت درست و برنامه‌ريزي صحيح مي‌توانيم آينده آبي و محيط‌زيستي کشور را تضمين کنيم؛ البته کار آساني نخواهد بود.

منابع زیر زمینی دشت سیستان آب مورد نیاز 300 سال مردم منطقه را تامین می کند

محقق و مدرس دانشگاه گفت: استخراج و بهره گیری درست و مناسب از بستر غنی سفره های آب زیرزمینی دشت سیستان می تواند آب مورد نیاز مردم این منطقه را برای 300 سال تامین کرد.

ˈمهدی کشته گرˈ در گفت و گو با خبرگزاری جمهوری اسلامی افزود: سفره های زیر زمینی به عنوان منابع آبی مطمئن و قابل اتکا در زمان بحران برای توسعه صنعت و کشاورزی و آشامیدنی منطقه سیستان بشمار می رود.
وی با بیان اینکه سیستان سرزنده و شاداب دیروز، امروز به ماتم کده تبدیل شده است گفت: قهر طبیعت و فقدان تامین منابع آبی، مهم ترین دلیل حال و روز نه چندان خوش سرزمین اساطیری سیستان است.
وی اظهار داشت: اقتصاد سیستان از دیرباز بر پایه کشاورزی، دامداری و صیادی استوار بوده و برای رسیدن به شکوفایی در این مولفه ها نیاز شدید به آب دارد.
این محقق و استاد دانشگاه ادامه داد: همین وابستگی عمیق، کار را به جایی رسانده که سیستانیان در دوران پرآبی شاد و سرزنده و در دوران خشکسالی بدترین روزهای زندگی خود را سپری می کنند.
وی گفت: وابستگی به تامین آب از کشوری که نه ثبات سیاسی مشخصی دارد و نه بر پیمان های بین المللی متعهد است، شرایط زندگی را برای مردم سیستان دشوارتر کرده و این دل آزردگی تا بدان جا پیش رفته که بسیاری از اهالی این منطقه ترک دیار و سرزمین مادری شان کرده اند.
استاد دانشگاه اظهار داشت: آمار تکان دهنده سرشماری نفوس و مسکن در سال های 85 و 90 که نشان از مهاجرت 9 هزار نفر تنها از شهرستان هیرمند دارد و فرمانداری زابل نیز اعلام درباره نرخ مهاجرت در شش ماه نخست سال 92 اظهار نگرانی و شمار مهاجران سیستانی را پنج هزار خانواده اعلام کرده، حساسیت رسیدگی به شرایط زندگی مردم سیستان را دوچندان می کند.
کشته گر اضافه کرد: افزایش تمایل مردم سیستان به مهاجرت علاوه بر آنکه بر شیوه زندگی آنان نقش فزاینده ای دارد به دلیل خالی شدن یکی از استراتژیکی ترین مناطق کشور تهدیدات خاص خود را به همراه خواهد داشت.
وی با اشاره به اینکه منابع عظیم آبی در منطقه سیستان دست نخورده و بی توجه باقی مانده است تاکید کرد: شرایط نابسامان و حساس معیشت سیستانیان، کارشناسان را بر آن داشت تا راه های مختلفی برای برون رفت از این معضل را مورد بررسی قرار دهند.
استاد دانشگاه ادامه داد: به سبب آنکه اقتصاد سیستان وابستگی بسیار زیادی به آب دارد و این آب باید از آن سوی مرز تامین شود کارشناسان وزارت نیرو بر آن شدند راه حل هایی را مورد بررسی قرار دهند تا امکان تامین آب در داخل کشور فراهم شود.
وی همچنین با اشاره به نخستین گمانه زنی ها مبنی بر احتمال وجود سفره های زیر زمینی آب گفت: این گمانه در نهایت به این فرجام رسید که در اردیبهشت سال 92 با حضور نمایندگان وزارت نیرو مقرر شد تا شرکت آب منطقه ای سیستان وبلوچستان نسبت به انعقاد و انجام قرارداد بابت تامین آب از عمق زمین اقدام کند.
کشته گر افزود: در این اقدام مقرر شده بود تا یک شرکت خارجی با همکاری وزارت نیرو به آب منطقه ای استان معرفی و این نهاد حصول نتیجه آن را پیگیری کند.
وی خاطرنشان کرد: نکته قابل تامل این است که در مکاتبات ارسالی از سوی برخی ایرانیان خارج از کشور که کار مطالعه بر روی دشت سیستان را بر عهده داشتند و این امر بر آنان مسجل شده بود که افغانستان همکاری لازم را نخواهد داشت، نشان می دهد که در عمق بین 1200 تا 1800 متری زمین حجم عظیمی از منابع آبی موجود است.
این محقق ادامه داد: این حجم آب تا به اندازه ای است که می تواند به میزان چهار هزار و 500 لیتر بر ثانیه و به مدت 300 سال از آن آب استخراج کرد.
او اضافه کرد: این میزان آب به قدری است که برای مدت های طولانی سیستان را از معضلات امروز نجات خواهد داد این موضوع به عنوان یک منبع آبی مطمئن و قابل اتکا در زمان بحران، توسعه صنعت و کشاورزی را در پی خواهد داشت.
وی خاطرنشان کرد: آنچه امروز در کل منطقه سیستان درباره میزان مصرف روزانه آب شرب مطرح می شود مقدار دو هزار لیتر بر ثانیه است یعنی نصف میزان ادعا شده برای برداشت از منابع زیر زمینی را تشکیل می دهد.
کشته گر گفت: حتی اگر این موضوعات مطرح شود که امکان دارد این حجم مایع موجود، آب غیرقابل شرب و بدون استفاده باشد یا این حجم عظیم مایع در عمق زمین سیستان مربوط به فرآورده های نفتی باشد مهم نیست، مهم آن است که آب وجود دارد و به روش های فعلی امکان تصفیه آن نیز مهیا است.
این استاد دانشگاه ابراز امیدواری کرد دولتمردان بار دیگر این موضوع بسیار مهم را در فعالیت های خود برای بهبود شرایط زندگی در سیستان مد نظر قرار دهند و به صورت شفاف موارد مطرح شده درباره آن را بررسی کنند.
وی بیان کرد: این طرح یکی از موارد قابل تاملی است که اگر به آن پرداخته شود بسیاری از مشکلات سیستان برای همیشه حل خواهد شد از این رو امیدواریم کاروان تدبیر و امید این موضوع مهم را مورد تدبیر ارزنده قرار دهد.

منبع: اقتصاد گردان