درک آخرین تحریم‌های آمریکا علیه ایران

گروه بین‌الملل: ایالات‌متحده آمریکا به تشدید تحریم‌های خود علیه ایران ادامه داده است. این گزارش خلاصه‌ای از آخرین پیشرفت‌ها، ازجمله فشار مداوم برای باز نگه‌داشتن کانال‌هایی برای کالاها و خدمات بشردوستانه ارائه می‌دهد.

به گزارش بولتن نیوز، آمریکا طی چند سال تحت اساسنامه‌ها و مقررات مختلف تحریم‌هایی علیه ایران وضع کرده است (که به‌اختصار، «نظام تحریم ایران[1]» نامیده می‌شود.)

نظام تحریم ایران موارد ذیل را اعمال می‌کند:

• تحریم‌های اولیه – این تحریم‌ها مردم ایالات‌متحده و نهادهای خارجی که تحت تملک یا مدیریت یک فرد آمریکایی هستند را هدف قرار می‌دهد
• تحریم‌های ثانویه – تحریم‌هایی که نهادهای غیر آمریکایی را هدف قرار می‌دهند

در تاریخ 16 ژانویه 2016، ایالات‌متحده تحریم‌های ثانویه را در ارتباط با تأییدیه‌ی سازمان بین‌المللی انرژی اتمی («IAEA») مبنی بر این‌که ایران اقدامات اتمی را مطابق با برنامه جامع اقدام مشترک[2] («JCPOA») انجام داده است تعلیق کرد. برای تعلیق تحریم‌های ثانویه، دولت ایالات‌متحده از برخی از تحریم‌ها چشم‌پوشی کرد.

بااین‌حال، در تاریخ 8 می 2018، ترامپ گفت که دیگر هیچ‌گونه تعلیقی وجود نخواهد داشت و تحریم‌های ثانویه مجدداً اعمال خواهند شد. علیرغم تأییدیه IAEA مبنی بر این‌که ایران بر اقدامات موجود در JCPOA متعهد باقی‌مانده است، رئیس‌جمهور ترامپ تصمیم خود را بر این اساس که این برنامه «در دستیابی به هدف اساسی مسدود کردن تمامی مسیرها برای رسیدن به بمب هسته‌ای ایرانی ناکارآمد بوده است» اعلام کرد.

تحریم‌های ثانویه‌ای که مجدداً اعمال می‌شوند شامل چه چیزهایی هستند؟

تحریم‌های ثانویه بخش‌ها و فعالیت‌های ویژه‌ای را مورد هدف قرار داده‌اند. در مورخ 6 آگوست 2018 تحریم‌ها در رابط با موارد ذیل مجدداً اعمال شدند:

• خرید دلار ایالات‌متحده توسط دولت ایران
• تجارت طلا یا فلزات گران‌بها
• عرضه‌ی گرافیت، فلزات خام یا نیمه ساخته
• معاملات یا سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در واحد ریال ایران
• بدهی دولتی ایران
• بخش خودرو

علاوه بر این، مجوزهای خاص ازجمله مجوزهای مربوط به عرضه‌ی هواپیما و بخش‌ها و خدمات مربوطه نیز لغو شدند.

در ذیل تحریم‌های قسمتی بیشتری ذکرشده‌اند و پس از پایان دوره‌ی تدریجی که در مورد 4 نوامبر 2018 به اتمام می‌رسد مجدداً اعمال خواهند شد:

• بخش بنادر، کشتی‌رانی و کشتی‌سازی
• بخش‌های مربوط به پتروشیمی
• معاملات مؤسسات مالی خارجی یا مؤسسات مالی ایرانی
• پیام‌رسانی در سیستم اقتصادی
• خدمات تعهدی، بیمه و بیمه‌ی اتکایی
• بخش انرژی

مجوز عمومی H نیز لغو خواهد شد. مجوز عمومی H به نهادهای خارجی تحت تملک یا مدیریت ایالات‌متحده اجازه می‌داد تا با ایران معامله کنند.

بر این اساس، ایالات‌متحده به‌طور عمومی توصیه کرد که اشخاص غیر آمریکایی باید از دوره‌های زمانی مربوطه استفاده کنند تا فعالیت‌های خود با شرکت‌های ایرانی که در انتهای دوره تحت تحریم قرار خواهند گرفت را کاهش دهند.

چه مجوزهایی باقی می‌مانند؟

در ارتباط با منازعات فعلی (مطالب ذیل را بخوانید)، مجوزهایی باقی می‌مانند که لغو نخواهند شد و اجازه‌ی معامله در ارتباط با فراهم آوردن کمک‌های بشردوستانه و کالاهای مصرفی (مانند غذا، دارو، و ابزارهای پزشکی) را در میان دیگر مجوزهای ویژه ارائه می‌دهند. این معاملات به شرطی مجاز هستند که شامل افراد موجود در لیست افراد ویژه‌ای که توسط اداره‌ی کنترل دارایی‌های خارجی خزانه‌داری ایالات‌متحده بلوکه‌شده‌اند نباشند.

تصمیم دیوان بین‌المللی دادگستری چه بود؟

پس از بیانیه‌ی رئیس‌جمهور ترامپ، ایران پرونده‌ی خود را به دیوار بین‌المللی دادگستری («ICJ»)، محل حل اختلافات سازمان ملل متحد، ارائه داد و استدلال کرد که تحریم‌های مجدداً اعمال‌شده معاهده‌ی سازش 1955، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی میان ایران و ایالات‌متحده («معاهده») را نقض خواهند کرد.

 ایالات‌متحده با به چالش کشیدن قلمرو قضایی ICJ در این منازعه واکنش نشان داد. ایالات‌متحده بیان کرد که مفاد این معاهده به ایالات‌متحده اجازه می‌دهد اقداماتی در رابط با حفظ منافع الزامی خود انجام دهد. در مورخ 3 اکتبر 2018 دیوان بین‌المللی دادگستری علیه ایالات‌متحده رأی داد، و بیان کرد که میزانی که این معافیت‌ها را می‌توان استفاده کرد «تحت بررسی این حوزه قضایی قرارگرفته است و درنتیجه، بخشی جدایی ناگزیر از حیطه‌ی مادی قلمرو دیوان را شکل داده است.»

در این قضاوت، ICJ درک خود مبنی بر این‌که ایالات‌متحده ممکن است در انجام اقدامات محافظه‌کارانه برای محدود کردن فعالیت‌های ایران در مورد «مواد شکافت پذیر» (به‌عبارت‌دیگر توسعه‌ی سلاح‌های هسته‌ای) معقول عمل کرده باشد را اعلام کرد. بااین‌حال، همچنین بر اهمیت آزادی تجارت و بازرگانی نیز تأکید داشت. به‌طور ویژه، ICJ حق ایران مبنی بر حفظ روابط برای فراهم آوردن خدمات و کالاهای بشردوستانه ازجمله موارد ذیل را برجسته دانست:

• داروها، ابزارهای پزشکی، مواد غذایی و کالاهای کشاورزی؛
• تجهیزات، قطعات یدکی و خدمات مربوط به ایمنی هوانوردی غیرنظامی

بر این اساس، ICJ تصویب کرد که ایالات‌متحده باید «هرگونه مانع» در صادرات کالاها و خدمات بشردوستانه در ایران را حذف کند. ایالات‌متحده تلقی کردن این موضوع به‌عنوان برد ایران را رد کرد، و بیان کرد که چنین معافیت‌هایی درواقع طبق مجوزها وجود داشت. اگرچه لازم به ذکر است که این مجوزها موارد لغو شده در رابطه با تأمین هواپیما و قطعات و خدمات مربوطه را تغییر نمی‌دهند.

درحالی‌که حکم ICJ ازلحاظ نظری الزام‌آور است، اما هیچ روش واضحی برای اجرای آن وجود ندارد. در این رابطه، جان بولتون، مشاور امنیت ملی ایالات‌متحده، بیان کرد که ایالات‌متحده «پروتکل اختیاری» را تحت کنوانسیون وین سازمان ملل متحده راجع به روابط دیپلماتیک و معاهده رها خواهد کرد. به‌عنوان یک نتیجه، ممکن است ترغیب شرکای تجاری بین‌المللی احتمالی برای همکاری و تجارت برای ایران چالش‌برانگیز باشد.

این گزارش توسط لئونی تیر و نیکیتا عجونی نوشته‌شده است. این یک توصیه‌ی حقوقی نیست. مسائل مربوط به تحریم‌ها پیچیده هستند و نیازمند توصیه‌های حرفه‌ای مناسب هستند.

نویسنده:محمدرضا شگرفی

[1] Iran Sanctions Regime

[2] برجام