«آخرین شاهدان»؛ روایت جنگ از نگاه کودکان

به گزارش بولتن نیوز، مستندنگاری در ایران بر خلاف روسیه در سال‌های اخیر به ژانر ادبی جا افتاده‌ای مبدل شده که نویسندگان، منتقدان و مخاطبان کارکشته‌ای دارد. آثار زیادی در این حوزه نوشته شده است و نویسندگان زیادی نیز در این عرصه تربیت شده است.

با این همه خواندن و شنیدن از تجربه مستند‌نگاری در کشورهای دیگر به ویژه از موقعیت‌های ناب تاریخی که شاید کمتر کسی شانس مواجهه و یا رویارویی با آنها را داشته باشد، جذبه‌ای است که مخاطبان ایرانی این ژانر، قدر آن را به خوبی می‌دانند و به سادگی از کنار آن عبور نمی‌کنند. آثار سویتلانا آلکسیویچ، نویسنده معاصر روس تبار نیز در زمره همین دست آثار است.

آثار او که پس از دریافت جایزه ادبی نوبل، در ایران بیشتر مورد توجه واقع شده است، تلاشی است برای روایت از آلام بشری در معرض جریان‌های سیاسی و نظامی ساخته شده به دست خودش که نمی‌توان آن را ساخته و پرداخته شخص او دانست، بلکه زاییده محیطی است که او را ناچار از همزیستی با خود کرده است.

کتاب «آخرین شاهدان» تازه‌ترین اثر این نویسنده به فارسی ترجمه شده و نخستین ترجمه‌ این اثر به زبان فارسی است. آلکسیویچ در این کتاب سوژه‌ای بکر یافته است. او به سراغ متولدین روزهای پایان جنگ جهانی در روسیه رفته است. کسانی که دوران کودکی‌شان را در اوج و قله بحران جنگ جهانی سپری کرده‌اند.

روایت جنگ از دید کودکان، از هر اتفاقی در این دنیا ترسناک تر و تأثیرگذارتر است و کتاب آخرین شاهدان، همانند سایر آثار الکسیویچ، هیچ شباهتی با آن دسته از آثار ادبی ندارد که در آن ها، نویسنده فقط می نویسد و مخاطب هم فقط می خواند. این کتاب، روایت ویرانی های جنگ از دید کودکانی خردسال است، نه سربازان، سیاستمداران و یا تاریخ نویسان. در چشمان کودکانی که تجربه ی چندانی از زندگی ندارند، جنگ، جنبه های دیگری نیز دارد.

«آخرین شاهدان» متنی است استوار شده بر مصاحبه‌های شفاهی آلکسیویچ با بازماندگان جنگ جهانی دوم. راویانی که با انتشار این کتاب اگر از دنیا نرفته‌اند، در سال‌های آخر عمر خود به سر می‌برند و البته این زندگی برای آنها چیزی جز انبوهی از خاطرات تلخ و فراموش‌ناشدنی به همراه نداشته است و همین مسئله زندگی آنها را دچار چالش و انباشتی از حسرت و اندوه کرده است.

آلکسویچ در این کتاب تمام تلاش خود را به کار برده تا در روایت‌هایی که شخصیت‌های کتاب از خود و سرگذشت خود ارائه می‌دهند؛ دست نبرد و به قضاوتشان ننشیند و در عین حال با همین دستمایه و با دقت نظر به شنیده ‌شدن صداهای مختلف کمک کند. به همین روی است که از او به عنوان نویسنده‌ چند صدایی یاد می‌شود.

ترجمه این اثر از روسی توسط مهناز خواجوند انجام شده است.