ادبیات دفاع مقدس مظلوم واقع شده است

به گزارش بولتن نیوز، نخستین نشست از سلسله نشست‌های ادبی «سه‌شنبه‌های کتاب» امروز سه‌شنبه (۱۲ تیرماه) با حضور شهریار عباسی نویسنده، قاسمعلی فراست نویسنده و منتقد و ساسان والی‌زاده نویسنده، پژوهشگر و معاون فرهنگی و هنری موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس در موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.

این نشست به نقد و بررسی کتاب «دختر لوتی» اثر شهریار عباسی، برنده هشتمین دوره جایزه ادبی جلال در بخش رمان و برنده هفدهمین دوره جایزه ادبی کتاب سال دفاع‌مقدس اختصاص داشت.

والی‌زاده در این نشست گفت: شهریار عباسی نویسنده‌ای متفاوت از نظر بیان و رویکرد به ادبیات دفاع‌مقدس است. برخی از منتقدین براساس برخی از مولفه‌های موجود در داستان معتقدند «دختر لوتی» یک اثر ضدجنگ است که من با آن موافق نیستم.

او افزود: مولف در جایگاه یک روشنفکر مسئول در بسیاری موارد در برخی از باورهای رایج تشکیک ایجاد کرده که به صورت دلپذیری این مسئله را در کتاب می‌بینیم اما به نوعی قهرمان‌های داستان خودشان پاسخ یکدیگر را می‌دهند. عباسی به دور از نگاه تک‌ساحتی به افراد جامعه، چالش‌هایی را مطرح می‌کند. همچنین این داستان آشکارا رگه‌هایی از داستان گوتیک را داراست؛ یعنی عشق و فضاهای ذهنی وحشت را در کنار هم بیان می‌کند.

معاون فرهنگی و هنری موزه انقلاب اسلامی و دفاع‌مقدس، اظهار داشت: مهم‌ترین ویژگی این داستان، برگشت به هویت و جوهره فرد است. به‌رغم روال خطی داستان، برخی عناصر پست‌مدرنیسم مانند عدم قطعیت و برگشت به سنت را در آن می‌بینیم. بهره قوی از زادبوم یکی از شاخصه‌های توفیق شهریار عباسی است که در داستان خود به شکل خوبی از آن بهره برده است. پرسشگری عالمانه و پاسخ‌های ظریفی که به برخی فراز و نشیب‌های فضای جنگ داده شده، این داستان را به یکی از داستان‌های موفق دفاع‌مقدس تبدیل کرده است.

در ادامه شهریار عباسی، نویسنده کتاب گفت: کار نویسنده پس از نوشتن کتاب تمام می‌شود و صحبت‌کردن بعد از آن به منزله این است که چیزی را جاگذاشته است و به این دلیل فقط به مولفه‌های داستان جنگ و انقلاب می‌پردازم.

او افزود: جنگ و انقلاب دو پدیده بسیار مهم و تاثیر گذار در تاریخ معاصر ما و زندگی امروز و فردای ما هستند، البته نوشتن در این دو حوزه به دلیل وجود برخی نگاه‌های جزمی بسیار سخت بوده و هرکسی در این کار باقی نمی‌ماند. ما خودمان جزئی از این جنگ بوده‌ایم، ولی با جنگ مخالفیم چون هیچ‌گاه جنگ‌طلب نبوده‌ایم. به نوعی نویسنده‌هایی که در این دو حوزه قلم می‌زنند، سرشان درد می‌کند.

نویسنده کتاب «دختر لوتی» گفت: فکر می‌کنم جهان ادبیات ما را حتما با ادبیات جنگ خواهد شناخت و ادبیات ایران با ادبیات جنگ جهانی خواهد شد.

عباسی ادبیات جنگ را به چهار مرحله تقسیم کرد و اظهار داشت: مرحله اول ادبیات سلحشورانه زمان جنگ است. حس سلحشوری و همدردی و احساسی که در آن زمان وجود داشت، موجب تولید ادبیاتی شده که ماحصل همان نگاه و فضا است. رمان درخشان «زمین سوخته» اثر احمد محمود نمونه بارز ادبیات آن دوره است. وقتی زمانی از جنگ می‌گذارد مرحله دوم است که من آن را ادبیات دردمندانه می خوانم و با گذشت یک یا دو دهه از جنگ، مرحله سوم آغاز می شود که من از آن به ادبیات نقادانه تعبیر می کنم؛ البته این فقط مربوط به حوزه داستان نیست. اعتقاد دارم از اتفاقات تاریخی حداقل باید ۳۰ سال بگذرد تا نگاه عاقلانه‌تری به آن‌ها داشته باشیم.

او با اشاره به مرحله چهارم ادبیات افزود: در این مرحله ادبیات نگاه سلحشوری، دردمندانه و منتقدانه خود را را به نگاه عاقلانه تغییرمی‌دهد. باید از جنگ به اندازه کافی فاصله بگیریم تا ارزش‌های جنگ مشخص شود. این دوره زمانی است که باید درباره جنگ فکر کنیم و بنویسیم، از این به بعد تازه شاهد ادبیات منسجم‌تر و ماندگارتری درباره جنگ خواهیم بود. امیدوارم فضا برای نوشتن درباره این اتفاق مهم فراهم باشد.

قاسمعلی فراست در نشست نقد و بررسی کتاب «دختر لوتی»، بیان کرد: به‌نظر من اولین دغدغه این کتاب هویت است و جنگ در پس‌زمینه بسیار خوب از سوی نویسنده مطرح شده است.

فراست افزود: به نظرم ادبیات جنگ و دفاع مقدس در کشور مظلوم واقع شده است. اگر ذره‌ای انصاف نسبت به فداکاری مادرهایی که تنها سرمایه خود را با افتخار به جنگ اهدا می‌کردند داشته باشیم، برگزاری چنین جلساتی واجب است. قول می‌دهم اگر این جلسات با دغدغه ادبیات جلو برود، ما اهالی این حوزه هرکاری در توانمان باشد انجام می‌دهیم.

فراست بیان کرد: وقتی کتابی را برای خواندن در دست می‌گیریم، اولین نکته این است که آن کتاب چقدر ما را درگیر می‌کند. البته جدا از درگیرکردن ذهن، باید ما را دلبسته هم بکند و از آن لذت ببریم. وقتی این کتاب را خواندم حس کردم آن درگیری در ابتدای رمان وجود دارد. وقتی نثر کتاب را خواندم بازهم دیدم آن دلبستگی و درگیری ذهنی در متن هم دیده می‌شود. در تعریف کلی می‌توان به این رمان، عنوان رمان خوب را اطلاق کرد.

نویسنده کتاب «گلاب خانوم» افزود: به‌نظر من اولین دغدغه این کتاب هویت است و جنگ در پس‌زمینه بسیار خوب از سوی نویسنده مطرح شده است. نویسنده این کتاب بدون اینکه اسمی از جنگ ببرد، زندگی‌ای را مطرح می‌کند که خواننده را دلبسته کرده و وقتی درگیر زندگی آدم‌های داستان می‌شویم، کم‌کم جنگ برای ما اهمیت پیدا می‌کند و نمی‌توان آن را رها کرد.

او گفت:مورد دیگری که نویسنده به زیبایی از عهده آن برآمده، درباره شخصیت‌های داستان است که هرچند نمود فیزیکی ویژه‌ای ندارند، ولی عملکرد و مرام این آدم‌ها بسیار درخشان توصیف شده است. دیالوگ‌های کتاب دارای شخصیت‌پردازی، فرهنگسازی و حتی زیرگفتار هستند. خواننده این‌گونه شخصیت‌پردازی‌ها را می‌پذیرد و رمان را باور می‌کند.

فراست درباره فضاسازی‌های این رمان نیز اظهار کرد: تصاویری از سوی نویسنده ترسیم شده که افرادی را که دنیا جنگ را ندیده و تجربه نکرده‌اند به آن فضا می‌برد، ولی این تصاویر با همه زیبایی که دارند به‌نظرم بازهم کم است. تصویرسازی‌های بیشتر می‌توانست به زنده‌تر کردن و دلنشین‌تر کردن رمان کمک کند. همچنین درباره زبان داستان نیز باید گفت با همه زیبایی‌ها ولی در مواردی می‌توانست با توجه بیشتر به گویش‌های بومی به جذابیت بیشتر داستان کمک کند. اسم‌های شخصیت‌ها نیز بسیار زیبا و دلنشین انتخاب شده، اما این سوال پیش می‌آید که آیا یک پدر ایلیاتی و بی‌سواد می‌تواند چنین اسم‌هایی را برای فرزندانش انتخاب کند؟

این نویسنده پیشکسوت حوزه انقلاب و دفاع‌مقدس ادامه داد: فرق نویسنده معمولی و حرفه‌ای در زیرگفتار مشخص می‌شود. نویسنده حرفه‌ای ضمن پرداختن به گفتار، به‌صورت هوشمندانه از زیرگفتار هم بهره می‌گیرد. برخی دیالوگ‌های این کتاب چندوجهی و دارای زیرگفتار است. همچنین نثر کتاب نیز پاکیزه، زیبا و دلنشین است.

فراست در پایان گفت: واقعا جای اینگونه گفت‌وگوها درباره ادبیات و به‌ویژه ادبیات دفاع‌مقدس بسیار خالی است و امیدواریم این جلسات صادقانه استمرار داشته باشد.

نشست ادبی «سه شنبه های کتاب» هر هفته در موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به بررسی کتاب های حوزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس می پردازد.