راه دراز کتاب الکترونیک‌خوانی ایرانیان

به گزارش بولتن نیوز، امروزه کتابهای الکترونیک به دلایل بسیاری پر طرفدار شده‌اند که از آن میان، کنار گذاشتن کاربرد کاغذ (که با قطع درختان همراه است)، بهای تولید کمتر، جاگیر نبودن و نیاز نداشتن به قفسه و...، نیاز نداشتن به جابجایی و بار سنگین همراه، امکان همراه داشتن هزاران کتاب در کارت حافظه یا گوشی همراه، خرید و دسترسی بسیار سریع و... .

کتابهای الکترونیک را اگرچه با رایانه، گوشی همراه، تبلت و... هم می‌توان خواند، با این همه چند سالی است کتابخوانهای الکترونیک جای خود را در بازار و میان کتابخوانها باز کرده‌اند. اما در حالی‌که شما با گوشی یا تبلت می‌توانید هم تماس بگیرید، هم بازی کنید، هم عکس و فیلم بگیرید هم فیلم تماشا کنید، هم موسیقی گوش بدهید و هم ده‌ها و بلکه صدها کار دیگر انجام دهید، کتابخوان الکترونیکی تنها یک کار بلد است: خواندن کتاب! خب کتاب را می‌شود روی گوشی یا تبلت هم خواند؛ چرا باید هزینه‌ای برابر با یک تبلت برای کتابخوان بدهیم، در حالی‌که کتابخوان تنها یکی از صدها کارکرد تبلت را دارد؟

مهمترین برتری کتابخوان الکترونیکی، شباهت فناوری آن به کتاب کاغذی است. دستگاه‌های کتابخوان، فناوری کاغذ الکترونیک یا جوهر الکترونیک دارند و دقیقا همچون خواندن از روی کاغذ هستند. بنابراین خواندن طولانی کتاب روی این دستگاه‌ها، برخلاف گوشی تلفن یا رایانه، باعث خستگی و آسیب به چشم نمی‌شود. همچنانکه برخلاف گوشی و تبلت، زیر نور مستقیم آفتاب قابل خواندن است و در تاریکی شب هم اگر چراغ مطالعه دستگاه کتابخوان را روشن نکنی، دیده نمی‌شود.

این دستگاه‌های کتابخوان که در کشورهای پیشرفته بخشی از زندگی روزمره بسیاری از مردم شده، همچنان در ایران آنچنانکه باید و شاید، شناخته نشده و بسیاری حتی نمی‌دانند چنین چیزی هم هست و تازه اگر به آنها معرفی هم بکنی، همان پرسش بالا را می‌پرسند: چرا با این پول یک تبلت یا گوشی نخرم که هم بشود کتاب خواند و هم ده‌ها کار دیگر کرد؟

شاید یکی از اصلی‌ترین دلایل استقبال اندک ایرانیان از کتابخوانهای الکترونیک، مناسب نبودن آنها برای کتاب فارسی باشد. این دستگاه‌ها به فراخور زبان انگلیسی و دیگر زبانهای با حروف لاتین درست شده‌اند. البته جمعیت زیاد چینی‌زبانها، توجه به بازار این کشور را از یاد نبرده و خود چین به‌ویژه دستگاه‌هایی مناسب برای زبانها و خطوط شرقی هم به بازار فرستاده است. اما زبان فارسی همچنان مهجور مانده است و به‌ویژه چون از راست به چپ نوشته می‌شود، در کتابخوانها ممکن است به هم‌ریخنگی داشته باشد. البته برخی از سازندگان همچون اونیکس، بالاخره به زبان فارسی هم توجه کرده و دستگاه‌هایی عرضه کردند که به جز خطوط لاتین و شرقی، دبیره فارسی و عربی را هم پوشش می‌دهد.

به تازگی کتابفروشی آنلاین فیبیدو با همکاری دیجی‌کالا، کتابخوان «فیدیبوک» را عرضه کرده است. مهمترین ویژگی این کتابخوان، امکان خواندن کتابهای فارسی بر این دستگاه‌ها است که برای ایرانی‌ها و افغانستانی‌ها می‌تواند امیدبخش باشد.

همانگونه که اشاره شد، دیگر دستگاه‌های کتابخوان همچون کیندل و سونی، برای خواندن کتابهای انگلیسی طراحی شده بودند. از سوی دیگر، کتابهای کتابفروشی‌های آنلاین ایرانی همچون فیبیدو و طاقچه، امکان بارگذاری روی دستگاه‌های کتابخوان خارجی نداشت. بنابراین اینها را باید روی گوشی موبایل یا تبلت و رایانه (که البته طاقچه هنوز نرم‌افزار برای نصب روی رایانه عرضه نکرده است) می‌خواندیم.

حالا به هر ترتیب دستگاه کتابخوان «فیدیبوک» که توسط دیجی‌کالا و کتابفروشی آنلاین فیدیبو عرضه شده، بخش زیادی از مشکل ایرانیان و افغانستانی‌ها را برطرف کرده است. اما چند نکته درباره آن وجود دارد:

نخست اینکه سیستم عامل این دستگاه اندروید است. بیشتر کتابخوانهای مشهور همچون کیندل و سونی، سیستم عامل‌شان ای‌لینک (E-Link) است که برای کتابخوانها، فرمتی بسیار مناسب‌تر از اندروید به شمار می‌آید. اما برخی سازندگان به هر تریب از اندروید استفاده می‌کنند. همچون فیدیبوک که با اندروید به بازار آمده است. اونیکس هم مانند فیدیبوک اندروییدی است، هم امکان خواندن کتابهای فارسی را فراهم کرده، هم امکان نصب نرم‌افزار کتابخوانهای دیگر را می‌دهد. اما فیدیبوک در همین آغاز کار، دور خودش را خط کشیده و اجازه نصب دیگر نرم‌افزارهای کتابخوان را نمی‌دهد. بنابراین در آینده مثلا طاقچه هم باید برای خودش یک دستگاه کتابخوان درست کند و به همین ترتیب تا آخر. و هر کسی باید یک دستگاه کتابخوان از آمازون (کیندل)، یکی از فیدیبو، یکی از طاقچه و... داشته باشد. این نقص جدی‌ای است که با توجه به نیاز کاربران به استفاده از کتابفروشی‌های آنلاین دیگر، نیاز به برطرف کردنش جدی است. درست است که می‌توان کتابهای پی‌دی‌اف را هم روی کتابخوانها ریخته و خواند؛ اما کتابهای به‌روز که توسط کتابفروشی‌های آنلاین فروخته می‌شود، نیاز به نصب نرم‌افزار آن کتاخوان دارد. اکنون همکاری فیدیبوک با محدودیت چهارصد ناشر همکار ایرانی که کتابهای‌شان را در فیبیدو عرضه می‌کنند، نمی‌تواند انگیزه جدی‌ای برای خرید فیدیبوک در خواننده ایجاد کند.

به جز این، باید در نظر داشت که کتاب یک کالای فرهنگی است و در کنار سود مادی کتابخوانهای فیدیبوک که مسئله مهمی هم هست، به بحث فرهنگی آن هم توجه داشت. محدود کردن امکان نصب دیگر کتابخوانها بر روی این دستگاه، خود گونه‌ای رفتار ضدفرهنگی به شمار می‌آید. بنابراین اگر قرار باشد مزیتهای سیستم عامل ای‌لینک را نادیده گرفته و از کتابخوان اندرویدی استفاده کنیم، اولویت با اونیکس C67ML خواهد بود که نه تنها کتابهای فیدیبو، طاقچه، آمازون و... را در دسترس قرار می‌دهد، بلکه دست‌کم از کیستی سازنده‌اش هم آگاهی‌های لازم در دسترس هست.

دوم، همانگونه که در بالا اشاره شد، هویت سازنده فیدیبوک مشخص نیست. بهتر است فروشندگان روشنگری کنند که این دستگاه، ساخت کدام کشور است؟ شوربختانه برخی کالاها با تبلیغ کالای ایرانی، تنها برجسب ایرانی دارند و در برخی موارد اگر همان برچسب را برداری، زیرش نوشته: «Made in China». بسیاری دیگر از کالاهای به اصطلاح ایرانی هم در واقع مونتاژ ایران است و نه ساخت کشورمان. بنابراین لازم است مشخص شود تولید این دستگاه با کشور ایران چقدر ارتباط دارد. به جز اینکه دانستن چنین اطلاعات اولیه‌ای، حق مشتری است، ایرانی بودن این کالا می‌تواند حمایت و تشویق بسیاری از ایرانیان را در پی داشته باشد و یا در نقطه مقابل، اثبات ایرانی نبودن یا چینی بودن این کالا می‌تواند خریدار را به تصمیم‌گیری دقیق‌تر وا دارد (هرچند این جمله به معنای کیفیت پایین همه کالاهای چینی نیست).

به‌هرحال هیچ یک از این نقدها از ارزش کاری که انجام شده و پیشگام شدن فیدیبو در ارائه کتابخوان برای زبان فارسی نمی‌کاهد. این ارزشمندی می‌تواند با از میان برداشتن برخی ایرادات (همچون آنچه در بالا اشاره شد) دوچندان شود.