۲.۱میلیون اهدای خون در کشور

روز جهانی اهدا کننده در تقویم رسمی سازمان جهانی بهداشت، به عنوان یکی از روزهای مصوب در برنامه های این سازمان قرار دارد. این روز، بهانه ای است تا ضمن توجه به اهمیت اهدای خون، از افرادی که داوطلبانه خون شان را در رگ های همنوعان خود تزریق می کنند، تقدیر شود.

پیشنهاد تاسیس روز جهانی اهدا کننده

پنجاه و هشتمین مجمع عمومی سازمان جهانی بهداشت با تأکید بر قطعنامه WHA۲۸.۷۲ که دولت ها را به توسعه مرکز خدمات خون ملی بر پایه اهدای خون داوطلبانه و بدون چشمداشت ترغیب می کند، و با توجه به گزارش سلامت خون سازمان جهانی بهداشت که نسبت به بحران کمبود خون و محصولات خونی مزمن خصوصاً در کشورهای با درآمد پایین و متوسط هشدار می دهد، و با توجه به اهمیت پیشگیری از انتقال HIV و سایر پاتوژن های قابل انتقال از طریق تزریق خون و محصولات خونی ناسالم که نیاز به جمع آوری خون از اهدا کنندگان با خطر پایین دارد. و اهمیت نقش بنیادین اهدای خون داوطلبانه و بدون چشمداشت در تامین خون سالم و کافی که تمام نیازهای بیماران را پوشش دهد، توافق می کند که روز جهانی اهدا کننده هر ساله در ۱۴ ژوئن مورد پاسداشت قرار گیرد.

بر همین اساس، سازمان جهانی بهداشت از کشورها می خواهد که در ارتقاء و حمایت جشن سالانه روز جهانی اهدا کننده کوشا باشند. سیستم های جذب و حفظ اهدا کنندگان داوطلب را بدون چشمداشت و با معیارهای دقیق جهت انتخاب اهداکنندگان ایجاد و ارتقاء دهند. ضمن اینکه از کشورها می خواهد قوانینی را جهت از بین بردن اهدای پولی جز در مواقع ضرورت های پزشکی و آن هم با رضایت آگاهانه دریافت کننده، وضع نمایند.

منابع مالی کافی را برای ایجاد و توسعه مراکز خدمات اهدای خون با کیفیت فراهم نمایند. همکاری های چندگانه را میان ورزا دولتی، مرکز خدمات خون، سازمان های غیردولتی، جوامع مدنی و رسانه ها در راستای تقویت اهدای خون بدون چشمداشت ارتقاء دهند. استفاده صحیح بالینی از انتقال خون را تضمین نماید، چرا که عدم مصرف صحیح خون سبب کاهش ذخایر خونی و ایجاد نیاز به اهدای پولی می شود. و از اجرای کامل یک برنامه ملی و پایدار خون با سیستم های بازرسی مناسب حمایت کنند.

تعهد و حمایت دولت جهت تدوین یک برنامه ملی خون جامع که در برگیرنده سیستم های مدیریت کیفیت، چارچوب قانونی سیاست سلامت خون و منابع کافی باشد. ساماندهی، مدیریت و دارا بودن ساختارهای مناسب جهت داشتن یک برنامه پایدار انتقال خون، دسترسی عادلانه به خون و محصولات خونی ، آزمایشات مناسب و فرآوری تمام خون ها و محصولات خونی، استفاده بالینی صحیح از خون و محصولات خونی، ایجاد فرآیندهای کیفیت جهت سیاستگزاری درباره سلامت و کفایت خون بر اساس ملاحظات اخلاقی، شفافیت، ارزیابی نیازهای ملی، شواهد علمی و تحلیل ضرر و منفعت، اشتراک گذاری اطلاعات در سطح ملی و بین‌المللی جهت شفاف نمودن پایه های علمی، اقتصادی و اجتماعی تصمیمات سیاست ملی مرتبط با سلامت و کفایت خون، و...، از دیگر مباحث مطرح شده در جهت توجه به مقوله مدیریت خون و فرآورده های خونی است.

همچنین، سازمان جهانی بهداشت از دبیرکل می خواهد که با سایر سازمان های فعال در سیستم سازمان ملل، سازمان چندجانبه و دوجانبه و سازمان های غیر دولتی در راستای ارتقاء روز جهانی اهدا کننده همکاری کند. با سایر سازمان های مرتبط جهت حمایت کشورهای عضو و تقویت ظرفیت غربالگری خون های اهدایی برای بیماری های عفونی جهت تضمین سلامت خون های جمع آوری و تزریق شده، فعالیت کند.

هرساله کشورها روز ۱۴ ژوئن را به مناسبت روز جهانی اهدا کننده خون جشن می گیرند. این مراسم جهت تقدیر از اهدا کنندگان داوطلب و بدون چشمداشت مالی به دلیل اعطای هدیه نجات بخش خون توسط آنان و در راستای افزایش آگاهی ها به نیاز به اهدای خون مستمر جهت تضمین کیفیت، سلامت و در دسترس بودن خون و محصولات خونی برای بیماران نیازمند است.

دکتر بشیر حاجی بیگی سخنگوی سازمان انتقال خون ایران، در گفتگو با خبرنگار مهر، می گوید: انتقال خون و محصولات خونی، سالانه جان میلیون ها نفر را نجات می دهد، همچنین به بیمارانی که در شرایط تهدید کننده زندگی قرار دارند، کمک می کند که زندگی با کیفیت تری داشته باشند و در مواقع جراحی ها و شرایط پیچیده پزشکی به کمک می آید. همچنین انتقال خون نقش حیاتی و کلیدی در مراقبت های مادر و کودک و در طول پاسخ های اضطراری به فجایع طبیعی و بحران های انسان ساز ایفا می کند.

وی معتقد است؛ داشتن یک مرکز خدمات انتقال خون که دسترسی به خون و محصولات خونی سالم را به میزان کافی برای بیماران فراهم کند، یک عنصر کلیدی در سیستم های سلامت کارآمد است. تأمین خون کافی فقط از طریق اهدای مستمر و داوطلبانه اهداکنندگان خون بدون چشمداشت مالی فراهم می گردد. اگرچه در بسیاری از کشورها، مراکز انتقال خون با چالش تأمین خون کافی در دسترس و همچنین تضمین سلامت و کیفیت آن مواجه هستند.

تمرکز و اهداف کمپین امسال

موضوع کمپین امسال، اهدای خون به عنوان یک اقدام در راستای همبستگی و اتحاد است. کمپین امسال بر ارزش های انسانی نوع دوستی، احترام، یکدلی و مهربانی تأکید دارد که سیستم های اهدای خون داوطلبانه و بدون چشمداشت مالی را برجسته و با اهمیت می کند. کمپین امسال بنا دارد تا داستان های افرادی را که زندگیشان از طریق اهدای خون نجات پیدا کرده است را برجسته نماید، تا از این طریق اهدا کنندگان مستمر جهت ادامه اهدای خون تهییج شوند و انسان های سالمی که تا به حال اقدام به اهدای خون ننموده اند، خصوصاً جوانان به این امر تشویق شوند.

- تجلیل و تقدیر از افادی است که خون اهدا می کنند و سایر افرادی را که تا به حال اقدام به اهدای خون نکرده اند را به این امر تشویق می کنند.

- افزایش آگاهی ها نسبت به این امر که اهدای خون یک عمل نوع دوستانه است که برای تمام جامعه مفید است و تأمین خون کافی تنها از طریق اهدای مستمر داوطلبانه و بدون چشمداشت مالی، تضمین می گردد.

- برجسته کردن نیاز به اهدای خون متعهدانه در طول سال جهت تأمین خون کافی و رسیدن به خودکفایی ملی است.

- جلب کردن توجهات به اهدای خون به عنوان تجلی مشارکت اجتماعی در سیستم های سلامت و اهمیت مشارکت اجتماعی در حفظ تأمین خون سالم، کافی و پایدار

- ارتقاء ارزش های اجتماعی اهدای خون در تقویت همبستگی جامعه و انسجام اجتماعی و تشویق مردم به توجه به دیگری و ساختن یک جامعه مسئول

- ارتقاء همکاری های بین‌المللی و اطمینان از انتشار و اجماع بر اصول اهدای داوطلبانه و بدون چشمداشت مالی و افزایش سلامت و در دسترس بودن خون

روز جهانی اهداکنندگان خون

«کارل لنداشتاینر» برنده جایزه نوبل پزشکی سال کشف گروه های خونی ۱۹۳۰ است که این جایزه را به دلیل ABO اصلی و تکمیل سیستم گروه بندی دریافت کرد. او نشان داد که در صورت ترکیب و آمیختن خون های گروه های متفاوت با همدیگر، حرکت گلبول های قرمز خون که حامل اکسیژن اند کند می شود و اثرهای مرگباری به دنبال دارد. اهمیت این کشف به گونه ای است که سالروز تولد این دانشمند به نام روز جهانی اهدا کننده خون (WBDD) نامگذاری شده است.

ابتکار تجلیل از اهداکنندگان خون از سال ۲۰۰۴، با پشتیبانی برخی از سازمان های جهانی مانند سازمان جهانی بهداشت، فدراسیون بین‌المللی جمعیت های صلیب سرخ و هلال احمر، انجمن بین‌المللی انتقال خون و فدراسیون بین‌المللی سازمان های اهدای خون شکل گرفت. از آن به بعد هر سال در روز ۱۴ ژوئن مراسمی ویژه با حضور نمایندگان کشورها و اهدا کنندگان برگزیده به میزبانی یکی از کشورها برگزار می شود. همزمان با این روز در اکثر کشورهای دنیا، این روز گرامی داشته می شود و برنامه هایی را برای تقدیر از اهدا کنندگان خون برگزار می کنند.

همچنین در ماه می ۲۰۰۵ میلادی وزرای بهداشت کشورهای جهان در پنجاه و هشتمین مجمع بهداشت جهانی بیانیه مشترکی را در زمینه تعهد و حمایت از اهدای خون داوطلبانه به امضا رساندند و در قطعنامه ای روز ۲۴ خرداد (۱۴ ژوئن) به عنوان روز جهانی اهدا کنندگان خون نامگذاری گردید.

ابتکار تجلیل از اهداکنندگان خون از سال ۲۰۰۴، با پشتیبانی برخی از سازمان های جهانی مانند سازمان جهانی بهداشت، فدراسیون بین‌المللی جمعیت های صلیب سرخ و هلال احمر، انجمن بین‌المللی انتقال خون و فدراسیون های بین‌المللی سازمان های اهدای خون شکل گرفت. از آن به بعد هر سال در روز ۱۴ ژوئن مراسمی ویژه با حضور نمایندگان شورها و اهدا کنندگان برگزیده به میزبانی یکی از کشورها برگزار می شود. همزمان با این روز در اکثر کشورهای دنیا، این روز گرامی داشته می شود و برنامه هایی را برای تقدیر از اهدا کنندگان خون برگزار می کنند.

همچنین در ماه می ۲۰۰۵ میلادی وزرای بهداشت کشورهای جهان در پنجاه و هشتمین مجمع بهداشت جهانی بیانیه مشترکی را در زمینه تعهد و حمایت از اهدای خون داوطلبانه به امضا رساندند و در قطعنامه ای روز ۲۴ خرداد (۱۴ ژوئن) به عنوان روز جهانی اهدا کنندگان خون نامگذاری گردید. این تصمیم از سوی سازمان جهانی بهداشت، فدراسیون بین‌المللی جمعیت های صلیب سرخ و هلال احمر، انجمن بین‌المللی انتقال خون و فدراسیون بین‌المللی اهداکنندگان خون، حمایت و پشتیبانی می شود. بنابراین هر سال ۱۴ ژوئن (۲۴ خرداد) این فرصت را ایجاد می کند که افراد زیادی در کشورهای مختلف در چنین روزی در پی رهیافت های جدید برای رسیدن به کیفیت و کمیت مطلوب خون و فرآورده های خونی باشند. این روز در تمام دنیا به منظور سیاستگزاری از اهداکنندگان خون به خاطر هدیه ارزشمند آنها جشن گرفته می شود.

اهداف برگزاری روز جهانی اهدای خون

- تقدیر و سپاسگزاری از «اهداکنندگان خون»

- فرهنگ سازی برای اهدای خون

- تشویق تعداد بیشتری از مردم برای اهدای خون مستمر

- دستیابی به اهدای خون صد درصد داوطلبانه

سلامت خون در ایران

تخمین خطر انتقال هپاتیت B و C و HIV در اهدا کنندگان خون در ایران در مقایسه با تخمین خطر انتقال هپاتیت B و C و HIV در اتریش، جمهوری چک، یوگسلاوی، سوئیس، آمریکا و آلمان، نشان می دهد تخمین خطر این سه ویروس در پلاسمای تولید شده در سازمان انتقال خون ایران هم سطح و قابل رقابت با کشورهای اروپایی است و از نظر آماری خون و فرآورده های خونی تولید شده در ایران سالم تر از آمریکا است. به عبارت دیگر خطر انتقال عفونت های هپاتیت B، هپاتیت C و HIV به دنبال انتقال خون در ایران به طور معنی داری از آمریکا کمتر است و در سطح کشورهای اروپایی قرار دارد.

نتایج بررسی آزمایش جستجوی ژنوم ویروس های هپاتیت B، هپاتیت C، هپاتیت A و پارا ویروس B۱۹, HIV پالایش قراردادی پلاسمای مازاد بر مصرف حاصل از اهدای خون کامل با شرکت سی اس ال در سوئیس برای تولید داروهای مشتق از پلاسما نشان می دهد که در جریان تولید ۵۷۳۵۵ لیتر پلاسمای ایرانی که حاصل ۳۰۱۸۸۸ اهدای خون کامل در ایران بوده است، نتایج آزمایش های انجام شده بر روی ۲۱۱۵۲۸ مورد از اهداکنندگان خون ایرانی جهت جستجوی ژنوم ویروس ها توسط صلیب سرخ سوئیس هیچ موردی از هپاتیت B، هپاتیت C و HIV ملاحظه نشده است. ۴ مورد هپاتیت A و ۵۲ مورد پاراویروس B۱۹ مثبت شده است. این نتایج که بر روی یک جمعیت آماری بیش از ۲۰۰ هزار مورد صورت پذیرفته است نشان می دهد که آزمایش های غربالگری و انتخاب اهداکنندگان در ایران به خوبی انجام می شود و خون اهدایی در ایران یکی از سالم ترین خون های اهدایی جهان است که به همت ۱.۵ میلیون اهدا کننده که سالانه بیش از ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار واحد خون اهدا کننده در سراسر کشور، تحقق یافته است.

وضعیت اهدای خون در ایران

بر اساس آخرین گزارش منتشر شده سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۷ نزدیک به ۱۱۳ میلیون اهدای خون در جهان صورت گرفته است، که از این میان سهم کشورهای عضو مدیترانه شرقی حدد ۹۹ میلیون است و از این میزان بیش از ۲ میلیون اهدای خون در ایران دریافت شده که رقم قابل توجهی است.

حاجی بیگی ادامه می دهد: شاخص اهدای خون در کشورهای جهان به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت بین ۳ دهم تا ۵۶ در ۱۰۰۰ است. متوسط نرخ اهدا در میان کشورهای با درآمد بالا ۳۲.۱، در کشورهای با درآمد متوسط ۱۴.۹ ، در کشورهای با درآمد پایین ۷.۸ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت است. متوسط شاخص اهدا در کشورهای عضو مدیترانه شرقی ۱۴.۹ است که این شاخص اهدای خون در ایران ۲۷ واحد به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت است که از این نظر سرآمد کشورهای منطقه به شمار می رود.

دستیابی به اهدای صد درصد داوطلبانه

در حالی که امروزه هنوز ۷۰ کشور در جهان به اهدای خون جایگزین و پولی وابسته اند، ایران از سال ۲۰۰۷ به اهدای خون صد درصد داوطلبانه دست یافته است که اولین کشور در منطقه بود.

کمترین شیوع عفونت ها در ایران

به گفته سخنگوی سازمان انتقال خون، ایران از نظر شیوع عفونت ها در میان اهداکنندگان نیز در میان کشورهای منطقه دارای رتبه نخست است. همچنین، ایران به همراه تونس دو کشور منطقه هستند که به تولید داروهای مشتق از پلاسما می پردازند.

اهم موفقیت های انتقال خون در سطح بین‌الملل

حاجی بیگی می گوید: به رسمیت شناخته شدن سازمان انتقال خون ایران به عنوان مرکز همکار سازمان بهداشت جهانی در زمینه آموزش و پژوهش سلامت خون در منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت و تداوم آن، همکاری در تدوین برنامه راهبردی انتقال خون کشورهای منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت، مشارکت در تدوین و ارائه اطلاعات سلامت خون در منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت، برگزاری کارگاه های کنترل کیفی، سیستم تضمین کیفیت، جذب اهدای خون داوطلبانه، غربالگری آنتی بادی و فرآیندهای انتقال خون برای کشورهای منطقه، از جمله موفقیت های بین المللی ایران در حوزه انتقال خون است.

وی ادامه می دهد: برگزاری سومین کنگره بین‌المللی طب انتقال خون در زمینه مصرف بهینه خون با همکاری سازمان جهانی بهداشت WHO، برگزاری سمینار بین‌المللی خون نادر با همکاری انجمن بین‌المللی انتقال خون (ISBT)، عضویت در انجمن انتقال خون آسیا (AATM) و همکاری با انجمن مذکور در فعالیت های علمی و پژوهشی، همکاری با موسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون در زمینه راه اندازی دوره مشترک انتقال خون با دانشگاه پاریس فرانسه، و معرفی برنامه پالایش قراردادی پلاسمای مازاد به عنوان مدلی برای دسترسی کافی و ارزان داروهای مشتق از پلاسما در گزارش ۲۰۱۶ سازمان جهانی بهداشت، از دیگر موفقت های سازمان انتقال خون ایران است.

منبع: سلامت نیوز