نظریه وابستگی، ایران و امنیت منطقه ای

گروه بین الملل ـ حبیب ساسانی: یکی از نظریات مطرح درعلوم سیاسی وروابط بین الملل نظریه وابستگی متقابل است. خلاصه نظریه وابستگی متقابل براین اساس استوار است که کشور ها در عرصه جهانی و منطقه ای به هم وابستگی داشته و به تنهایی نمی توانند از عهده ارتباطات و مبادلات بین المللی برآیند. در واقع از یک سو میان کشورها تاثیر گذاری متقابل وجود دارد و ازسوی دیگر این کشورها سعی می کنند تا در تعاملات و تبادلات جهانی و منطقه ای به اهداف کوتاه و بلند مدت خودشان در حوزه های مختلف دست پیدا کنند. در نظریه وابستگی متقابل، مجموعه ای از عوامل جهانی و نقش و تاثیر گذاری آنها مانند نهادها و سازمان های بین المللی کشورها را به همکاری متقابل وادار می کند و بر روابط میان آنها تاثیرگذار است.

به گزارش بولتن نیوز، درتحولات منطقه خاورمیانه حضور و عملیاتی شدن این نظریه را با آنچه که درصحنه میدانی هم اکنون وجود داردبیشتر می توان مشاهده و احساس کرد. درگیری هایی که امروز کشورها ی منطقه با آن مواجه هستند و خطرات ناشی از آن درحوزه های مختلف سیاسی، امنیتی، نظامی و اقتصادی در وهله اول بر هریک از این کشورها و در مرحله بعد بر کشوهای منطقه، گویای این مطلب است که بدون حضور برخی از کشورها تاثیرگذار مانند ایران، منطقه تبدیل به باتلاق جنگ و خونریزی می گردید که عبور از آن به راحتی امکانپذیر نبود. درراستای این نظریه که در آن وابستگی متقابل کشورها به هم برای تامین نیازهای شان در حوزه های مختلف و از جمله حوزه امنیتی امری بدیهی و روشن است نمی توان خط حذف بر روی کشورها کشید.

اخیرا برخی از مقامات آمریکایی ازجمله تیلرسون وزیر امورخاجه آمریکا و همچنین حیدر العبادی نخست وزیر عراق به عربستان سفر داشته اند و جلسه سه جانبه ای را برای بررسی تحولات منطقه و رایزنی درباره نقش و نفوذ ایران در عراق تشکیل داده اند. در این نشست، عربستان با توجه به وضعیت نابسامانی که عراق با آن دست و پنجه نرم می کند و بازسازی این کشور به میلیاردها دلار نیازداردپیشنهاد داده است که در صورتی به عراق برای بازسازی اقتصادی کمک می کند که ایران به طور کامل از عراق خارج شده و در این کشور حضور و نفوذ نداشته باشد. در چند ماهه گذشته نیز برخی از چهره های مذهبی سیاسی عراق مانند مقتدی صدر و عمار حکیم نیز به عربستان سفر داشته اند و یکی از مهمترین محورهای صحبت های این دو و مخصوصا مقتدی صدردریافت کمک های اقتصادی ازعربستان برای بازسازی عراق بوده است که در طی چندین سال اخیر با حضور داعش و درگیری های درونی ضربات و لطمات جبران ناپذیری متحمل شده است.

بنابراین از یک سو، دریافت کمک های اقتصادی برای بازسازی عراق از نظر مسوولان عراقی یک امر واجبی است و از سوی دیگر شرطی که عربستان برای کمک به عراق گذاشته و آن هم خروج ایران از عراق می باشد قابل تامل است.به نظر می رسدکه طرح چنین پیشنهادی ازسوی عربستان که به احتمال زیاد با مشورت آمریکا صورت گرفته است دارای یک پیام اصلی است و آن هم تلاش برای خارج نمودن ایران از کشورهایی مانند عراق و سوریه می باشد. همچنانکه این پیشنهاد از سوی عربستان به بشار اسد هم برای برچیدن پرونده داعش در این کشور داده شده بود. در این خصوص، بایدمتذکر شد که بر اساس همان نظریه وابستگی که ذکر گردیدتامین امنیت منطقه ای که درگیر در بحران می باشد بدون حضور و همیاری وکمک کشورها امکانپذیر نیست. امروز اکثر کشورهای منطقه به نقش ایران در منطقه و جلوگیری از سقوط کشورهای درگیر در بحران و افتادن آنها به دست داعش معترف می باشندو این نقش نه یک نقش و نفوذ عرضی بلکه ذاتی به علت همسایگی و هم مرز بودن و قرابت های فرهنگی میان مردم با یکدیگر است.

 از اینرو، کشورهای منطقه مانند ایران، عراق، ترکیه و سوریه وغیره برای تامین امنیت نیاز به همکاری در زمینه های مختلف و ازجمله همکاری های نظامی دارند و این نقش از سوی کشورها یی مانند عراق نمی تواند نادیده گرفته شود و درست در همین راستا در سفرگذشته رجب طیب اردغان نخست وزیر ترکیه ازایران بحث محوری مورد نظر مسوولان دو کشور مساله همکاری های نظامی و امنیتی و بالخصوص برای مقابله با داعش در منطقه بوده است. بنابراین، شرط پیشنهادی عربستان برای بازسازی عراق و سوریه مبنی بر خروج ایران از این دوکشور براساس وابستگی های دایمی و متقابلی که کشورها و مخصوصا کشورهای یک منطقه و و آن هم در چنین موقعیت بحران زا نمی تواند موثر بوده وباواقعیت های موجود تطابق ندارد. در عین حال که در صورت خروج ایران از این کشورها تضمینی مبنی بر قدرت گیری بیش از پبش داعش و حمایت های پشت پرده عربستان و آمریکا برای تجزیه درونی این کشورها وجود ندارد.

ماحصل آنکه، وابستگی متقابلی که میان کشورها درحوزه های مختلف وجود دارد زمینه همگرایی میان آنها را بیشتر ضروری می سازد تا واگرایی. از اینرو، نمی توان نقش ایران را در این همگرایی نادیده گرفت و تلاش برای خارج نمودن ایران از نقش منطقه ای بیشتر به بحران های موجود دامن می زند.

انتهای پیام/#