از مارکز تا باب دیلن
گروه ادبیات، نشر و رسانه: هر سال جایزه‌های جهانی ادبی مختلفی به اهالی دنیای ادبیات تعلق می‌گیرد، جوایزی مثل پولیتزر، جایزه بوکرمن، جایزه ادبی پن فاکنر و ...
به گزارش بولتن نیوز به نقل از روزنامه ابتکار، اما مهمترین جایزه ادبی جایزه نوبل ادبیات است. هر سال یکی از خانواده ادبیات دنیا این جایزه را از آن خودش می‌کند اما سال گذشته اهدای مهمترین جایزه ادبی جهان به «باب دیلن»، خواننده و ترانه‌سرای آمریکایی، این جایزه را با حواشی زیادی روبه‌رو کرد. امروز 13 مهر، قرار است تکلیف بزرگ‌ترین جایزه ادبی جهان مشخص شود، اما چه کسانی شانس دریافت نوبل ادبیات امسال را دارند؟
بلواهای نوبلی
هرسال این جایزه به نویسنده‌ای داده می‌شود که به گفته آلفرد نوبل برجسته‌ترین اثر با گرایش آرمان‌خواهانه را نوشته باشد. البته منظور از «اثر» معمولاً مجموعه کارهای نویسنده‌است، اگرچه گاه در متن مربوط به جایزه از آثار مشخصی نیز نام برده شده است. بر اساس وصیت‌نامه آلفرد نوبل، جایزه هر سال باید به کسی اعطا شود که «در حوزه ادبیات برجسته‌ترین مجموعه آثار را در جهتی آرمانی یا ایده‌آل» خلق کرده باشد. ارزش مادی این جایزه یک میلیون و ۱۰۰ هزار دلار است. سال گذشته «باب دیلن»، خواننده و ترانه‌سرا، این جایزه را از آن خود کرد، اما مخالفان این تصمیم معتقد بودند که ترانه در ژانر ادبیاتی که در نوبل مطرح می‌شود به اعتبار این جایزه صدمه می‌زند. اما برخی هم موافق اعطای این جایزه به دیلن بودند، آنها می‌گفتند شعرهای باب دیلن دارای ارزش ادبی هستند و او توانسته ادبیات را از طریق ترانه به فرهنگ عام پیوند بزند، در نتیجه شایسته دریافت جایزه نوبل است.
اما انتخاب‌های تعجب‌برانگیز در سال‌های گذشته هم کم نبودند. «ژان پل سارتر» نویسنده و فیلسوف فرانسوی سال ۱۹۶۴ به عنوان برنده این جایزه معرفی شد، اما آن را دریافت نکرد. او همیشه به جوایز رسمی با دیدی انتقادآمیز نگاه می‌کرد. در سال ۱۹۷۴ نام «ایویند جانسون» و «هری مارتینسون» دو نویسنده کمتر شناخته‌شده و مهم‌تر از آن، عضو آکادمی نوبل، به طور مشترک جایزه نوبل را دریافت کردند. این در حالی بود که در آن سال نویسندگان مشهوری چون «گراهام گرین»، «سال بلو» و «ولادیمیر ناباکوف» می‌توانستند جزو گزینه‌های احتمالی دریافت این جایزه مهم باشند.
در ۲۰ سال گذشته دو برنده نوبل به صورت جدی در آرای مردم و افراد اهل فن، دودسته‌گی ایجاد کرده‌اند: «داریو فو» نمایشنامه‌نویس و بازیگر ایتالیایی که سال ۱۹۹۷ از سوی آکادمی برگزیده شد و «باب دیلن» خواننده آمریکایی. برخی با «سبک‌وزن» خواندن «فو»، انتخاب آکادمی را زیر سوال بردند. او پیش از نویسنده شدن، در حرفه بازیگری شهرت داشت و کارهایش از سوی کلیسای کاتولیک سانسور می‌شد.
برندگان و جاماندگان
در این سال‌ها «ویلیام فاکنر»، «ارنست همینگوی»، «جان اشتاین‌بک» و «آلبر کامو» تقدیر کرده است. «رودیارد کیپلینگ»، «ساموئل بکت» و «گابریل گارسیا مارکز» هم از دیگر نام‌های بزرگی هستند که جایزه نوبل ادبیات به آنها اختصاص یافته اما هستند نویسندگان بزرگی که در کمال ناباوری شایسته دریافت این جایزه شناخته نشدند، کسانی مثل «لئو تولستوی»، «جیمز جویس»، «آنتوان چخوف»، «مارسل پروست»، «کارلوس فوئنتس»، «ازرا پاوند»، «توماس هاردی»، «مارک تواین»، «هنریک ایبسن»، «خورخه لوییس بورخس»، «آسترید لیندگرن»، «امیل زولا»، «جوزف کنراد»، «پل والری»، «هنری جیمز» و «ویرجینیا وولف». در حالی که بسیاری از کاندیداهای برجسته مورد تایید آکادمی نوبل قرار نگرفتند، نویسندگان گمنامی که حتی در کشور خودشان هم کمتر شناخته شده‌اند، جایزه نوبل را به خانه بردند؛ «هالدور لاکسنس» ایسلندی، «اریک اکسل کارلفدت» سوئدی، «اودیسیوس الیتیس» و «یاروسلاو سیفرت» از جمله این افراد هستند. تا آنجا که وقتی «سوتلانا الکسی‌یویچ» بلاروسی سال ۲۰۱۵ برنده این جایزه شد، نظرسنجی‌ای صورت گرفت و نشان داد نام این نویسنده به گوش ۶۵ درصد مردم روسیه آشنا نیست.
اما نکته جالب دیگری هم در این سال‌ها که این جایزه به هنرمندان اعطا می‌شد، مستعارنویسی نویسندگان است. در سال‌های طولانی برگزاری جایزه نوبل، بوده‌اند نویسندگانی که با نام مستعار قلم می‌زده و زمانی که موفق به کسب این افتخار شده‌اند همه از اسم و رسم کامل و واقعی‌شان خبردار شده‌اند. برای مثال نام کامل «سولی پرودوم»، رنه فرانسوا آرمان پرودوم است یا «آناتول فرانس» همان ژاک آناتول تیبو است.
نوبل با چه کسی به خانه می‌رود؟
اما به دلیل اینکه آکادمی اسکار قوانین بسیار سختگیرانه‌ای درباره پنهان نگاه داشتن هرگونه اطلاعاتی در این زمینه دارد، هرسال تنها در این زمینه شاهد گمانه‌زنی‌ها هستیم. اعضای آکادمی سوئدی نوبل تا 50 سال بعد، حتی نام نویسنده‌هایی را هم که برای دریافت این جایزه معرفی شده‌اند، فاش نمی‌کند. اما امسال چه کسانی به عنوان کسانی که شانس دریافت این جایزه را دارند، مطرح شده‌اند؟
امسال نیز گمانه‌ها روی بعضی از نویسندگان آسیایی، آفریقایی، آمریکایی و اروپایی است. در این میان این اسامی نام‌های بسیاری است از جمله اسماعیل کاداره از آلبانیا، آسیه جبار از الجزایر، کو اون از کره جنوبی، دیوید گراسمن و ریچارد فورد آمریکایی، نگوگی وا تیونگو از کنیا و نورالدین فرح نویسنده سومالیایی.
اما در میان اسامی که به عنوان نامزدهای احتمالی جایزه نوبل 2017 مطرح شده‌اند، سه اسم بیش از همه خود نمایی می‌کند. هاروکی موراکامی از ژاپن که در این سال های اخیر، همیشه همچون امسال نامش مطرح بوده است. فیلیپ راث، نویسنده 84 ساله آمریکایی که در کارنامه‌اش همه جور جایزه پیدا می‌شود جز نوبل. و در آخر نویسنده اهل چک اما فرانسوی یعنی میلان کوندرا که از بزرگ‌ترین نویسندگان زنده جهان به شمار می‌رود. هاروکی موراکامی را در ایران نه تنها خوب می‌شناسند بلکه حسابی هم می‌خوانند، به طوری که بیراه نیست اگر بگوییم در جامعه ادبی ما تب مراکامی خوانی همچنان به قوت خودش باقی است. جدای از چند مجموعه داستان کوتاه از این نویسنده رمان‌های مختلفی از موراکامی به ترجمه چند مترجم در بازار کتاب ایران یافت می‌شود، هر چند در این میان نام مهدی غبرایی بیش از همه دیده می‌شود. کافکا در کرانه، تعقیب گوسفند وحشی، پس از تاریکی و سرزمین عجایب بی رحم و ته دنیا از رمان‌های موراکامی است که زبان فارسی ترجمه شده‌اند مورد استقبال هم قرار گرفتند.
فیلیپ راث هم در ایران نویسنده شناخته شده‌ای است. خشم به ترجمه فریدون مجلسی، یکی مثل همه به ترجمه پیمان خاکسار و چند اثر دیگر از او به فارسی ترجمه شده است. فیلیپ راث در سال 1933 در نیوجرزی آمریکا به دنیا آمد. میلان کوندرا، نویسنده 88 ساله گزینه دیگری است که نامش در میان مدعیان دریافت نوبل مطرح شده است، نویسنده‌ای بزرگ و تاثیرگذار که در ایران هم به خوبی می‌شناسندش. «بار هستی»، «جاودانگی»، «هویت»، «زندگی جای دیگری‌ست»، «هنر رمان» و چند اثر دیگر از او، به فارسی برگردانده شده‌اند. کوندرا در چک به دنیا آمده است اما از سال 1975 به فرانسه مهاجرت کرده و به نوعی این کشور را به عنوان موطن خود انتخاب کرده است. او از سال 1981 به عنوان یک شهروند فرانسوی زندگی می‌کند و به همین زبان نیز آثار خود را می‌نویسد.
اما همه این اسامی تنها حدس و گمان‌های منتقدان و روزنامه‌نگاران است، البته با توجه به غافل‌گیری‌های گذشته آکادمی نوبل، همچنان باید انتظار انتخابی غیرمنتظره را نیز داشته باشیم. برای اینکه بدانیم چه کسی این جایزه مهم و با ارزش را با خود به خانه می‌برد، باید کمی صبر کنیم.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
