کاهش سهم کالاهای ایرانی در بازار عراق/ ترکیه چگونه از ایران جلو زد؟

گروه اقتصادی: پنج سال قبل برای اولین بار موضوعی از سوی فعالان بخش خصوصی مطرح شد که طی سالهای بعد شکل استراتژی اقتصادی را به خود گرفت. زمانی که درهای بازارهای اروپایی به دلیل تحریم‌ها به روی تجار ایران بسته شد، فعالان اقتصادی راه‌های تازه برای فروش محصولات خود پیدا کردند. بر اساس دستورالعمل‌های تازه آنان راهی بازارهای کشورهای همسایه شدند. ترکیه، عراق، افغانستان، با پاکستان و به‌عنوان «بازار مشترک اسلامی» معرفی شدند و ارمنستان، قزاقستان و ترکمنستان به‌عنوان بازارهای منطقه آسیایی میانه هدف‌گذاری شدند.

به گزارش بولتن نیوز، اگرچه این بازارها هدف قرار گرفت اما پس از 5 سال هنوز جای پای تجار ایرانی در این بازارها محکم نیست. ازجمله این بازارها که تلاش بسیاری برای تأثیرگذاری در آن صورت گرفت، بازار عراق بود.

در 5 سال گذشته، ترکیه حضور محکم‌تری در این بازار داشته است. چنانچه ترکیه در مقابل یک رایزن بازرگانی ایران در عراق بیش از ده رایزن بازرگانی در شهرهای عراق مستقر کرده و در مقابل یک مرکز تجاری نیمه تعطیل ایران در کردستان عراق بیش از 12 مرکز تجاری دارد.

 آمارها نشان می‌دهد که هم‌اکنون ترکیه بیش از 20 درصدی بازار عراق را در اختیار دارد. این کشور حتی حضور فعالی در بخش خدمات فنی و مهندسی بازار عراق دارد ضمن اینکه در بازار کالاهای مصرفی نیز سهم بالایی دارد. این در حالی است که محصولات ایرانی هرسال نقششان کمرنگ‌تر می‌شود.

اصلی‌ترین و جدیدترن رقیب ما در عراق ترکیه است. ترکیه که این روزها از شرایط اقتصادی خوبی برخوردار است، توانسته سیاست‌گذاری اقتصادی خوبی در عراق داشته باشد و سهم بالایی از صادرات به این کشور را از آن خود کند. سرمایه‌گذاران ترکیه از سوی دولت این کشور حمایت می‌شوند و حساب ویژهای روی عراق بازکرده‌اند و طی این سالها به‌خوبی بازار عراق را موردمطالعه قرار داده‌اند. یکی از اصلی‌ترین حوزه‌های صادراتی به عراق خدمات فنی و مهندسی است.

از سوی دیگر مردم عراق، مردمی مصرف‌گرا هستند و جمعیت 30 میلیونی این کشور می‌تواند یک مصرف‌کننده جدی برای بازارهای صادراتی ما به شمار آید. ذائقه شهروندان عراقی به لحاظ خوراک و پوشاک و حتی مد شباهت‌های بسیاری با ایرانیان دارد و در بخش کالاهای مصرفی و البسه نیز بازارهای خوبی در عراق برای صادرکننده ایرانی وجود دارد.

ایران و عراق در 15 نقطه مرز مشترک دارند و کمترین فاصله مرزی عراق با کشورهای همسایه در نقاط مختلف با ایران است. به لحاظ سیاسی و پیشینه تاریخی نیز رقم یک‌میلیون پناهنده عراقی به ایران امکان روابط فرهنگی و اجتماعی دو کشور را چند برابر می‌کند؛ اما باوجود همه این پوشش بیمه‌ای صندوق تضمین صادرات رقمی در حدود 50 میلیون بوده است که این مسئله با توجه به بالا بودن ریسک سرمایه‌گذاری در کشور عراق، موجب کند شدن روند سرمایه‌گذاری‌ها در این کشور شده و فرصت‌های صادراتی ما را از بین برده است.

به گفته کارشناسان از دست دادن بازار عراق فرصت‌هایی را از تجار و صنعتگران ایرانی خواهد گرفت که جبران آن به زمان و سرمایه‌گذاری طولانی نیازمند است.

صادرات ایران به عراق حاکی از وابستگی این اقلام به منابع طبیعی کشور است و اقلام صنعتی حضور کم‌رنگی در بازارهای عراقی داشته و عمده کالاها و محصولات صادراتی ما شامل مواد غذایی، آشامیدنی و شیرینی، شکلات میوه و تره‌بار است. در کنار این اقلام می‌توان به‌طور نمونه به صادرات محصولاتی چون سیر، فلفل، خیار و خیار شور، بیسکویت، بستنی، ماهی، کیوی، نان، گوجه‌فرنگی، رب و ماست به بازارهای عراق اشاره کرد.

 دومین محصول صادراتی کشور مصالح ساختمانی و به‌ویژه سیمان است که بیش از 40 میلیون دلار از بازار صادرات ایران به عراق را به خود اختصاص داده است.

سومین محصول صادراتی کشور شامل اقلام صنعتی و به‌ویژه لوازم‌خانگی و لوازم‌یدکی می‌شود که بازار این محصولات نیز سهمی کمتر از 40 میلیون دلار در بازارهای عراق دارد و آینده بازار این اقلام با توجه به رقابت کشورهایی نظیر ترکیه، کره، چین به‌شدت درخطر است.

چهارمین محصول عمده صادراتی کشور ایران به عراق فرآورده‌های نفتی شامل گازوئیل، گاز مایع و روغن‌موتور است که می‌تواند با توجه به بازار گسترده عراق با انتخاب یک استراتژی مناسب و فعال کردن بخش خصوصی سهم بیشتری از این بازار را به دست آورد.

در چهار سال گذشته صادرات ایران به عراق شامل کالاها و محصولاتی بوده که به آن اشاره شد و درواقع سرانه اعتبار تجاری این صادرات به عراق رقمی در حدود چهار میلیارد دلار برآورد شده است. بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته تا رسیدن به رقم صادراتی 10 میلیارد دلاری کالا نیاز به برنامه‌ریزی جدی این زمینه وجود دارد.