حجم پایین تولید ثروت در ایران از یک مترمکعب آب

گروه اقتصادی: هرچند توسعه و رفاه حق جامعه بشری است اما بی‌توجهی به بحث محیط‌زیست می‌تواند در طولانی‌مدت عوارضی بیش از مزایای توسعه به جوامع تحمیل کند. این نکته‌ای است که سیدمحمد مجابی، مرد محیط‌زیستی دولت یازدهم بارها و بارها در لابه لای صحبت‌هایش به آن اشاره می‌کند. وی با تاکید بر اینکه حفظ محیط‌زیست ارتباط زیادی با موقعیت اقتصادی و فرهنگی هر جامعه‌ای دارد، به تشریح این ارتباط پرداخت و از منظری تازه، مساله را مورد واکاوی قرار داد.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از روزنامه ابتکار، ارتباط تورم با حفظ محیط‌زیست، نحوه مراقبت از محیط‌زیست در مناطقی که از حداقل‌های لازم برخوردارند و در مناطقی که فاقد امنیت اقتصادی هستند و تاثیرات بلندمدت عوارض زیست‌محیطی و فشار آن بر اقتصاد ازجمله مباحثی بود که مورد بررسی قرار‌گرفت.

مجابی با تاکید بر اینکه جهان امروزه مفهوم توسعه پایدار را بیش از هر زمان دیگر درک کرده است، می‌گوید: «اگر قرار باشد توسعه و رفاه و افزایش درآمد سرانه همزمان با افزایش بیماری‌ها و تحمیل هزینه‌هایی بابت سلامت جامعه اتفاق بیفتد، در عمل مردم نفعی از این وضعیت نمی‌برند؛ درعین حال که باید توجه داشت برخی از ضرباتی که به محیط‌زیست وارد می‌شود، غیرقابل جبران است.»
او با تاکید بر اینکه محیط‌زیست به هیچ عنوان مانعی در برابر رشد و توسعه اقتصادی ایجاد نمی‌کند، اضافه کرد: اتفاقا توجه به مولفه محیط‌زیست می‌تواند توسعه را در جوامع پایدار نماید. مجابی در پاسخ به این سوال که آیا برآوردهایی که درباره هزینه‌های اقتصادی ناشی از آلودگی هوا و گرد و غبار و ... صورت گرفته، نزدیک به واقعیت است یا خیر؟ گفت: «این دست آلودگی‌ها عوارض بلندمدت دارد و جمعیت انسانی و پوشش گیاهی را درگیر خود می‌کند، البته برآوردهایی در این حوزه صورت گرفته اما نمی‌توان رقم مشخصی را مورد اشاره قرار داد.»

اقتصاد مانع است یا محیط‌زیست

مجابی با تاکید بر اینکه محیط‌زیست با تمامی حوزه‌های اصلی در جامعه پیوندی انکارنشدنی دارد، داده‌های اقتصادی را در برخورد مردم با مساله محیط‌زیست به شدت موثر می‌داند. او در توضیح این مطلب «آب» را مورد اشاره قرار داد و گفت: «بررسی‌ها نشان می‌دهد حجم تولید ثروت در ایران از یک مترمکعب آب بسیار کمتر از استانداردهای دنیا است.»
هرچند او این رقم را به‌طور دقیق مورد اشاره قرار نداد، با این حال اضافه کرد: «در جهان به‌طور متوسط به‌ازای مصرف هر مترمکعب آب حدود 2.2 دلار ثروت ایجاد می‌شود اما این رقم در ایران پایین‌تر از دو دلار است.»
او ادامه داد: «چه تعداد از مردم ایران حتی در زمان خرید ماشین ظرفشویی و ماشین لباسشویی و شیرآلات و ... میزان مصرف آب این دستگاه‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهند؟ طبیعی است وقتی آب فاقد ارزش اقتصادی است، کسی این مولفه‌ها را مورد بررسی
قرار نمی‌دهد.»
این کارشناس ارشد محیط‌زیست معتقد است: «در حوزه مصرف بنزین و برق و سایر حامل‌های انرژی نیز همین وضعیت وجود دارد، حتی مردم در زمان خرید خودرو نیز چندان به این مساله توجه نمی‌کنند. دلیل این بی‌توجهی نیز شکل و نظام قیمت‌گذاری است. حالا از این مساله بگذریم. می‌بینیم در حوزه کشاورزی نیز این بی‌قیمتی آب کار دست محیط‌زیست داده و ما شاهد کشت محصولاتی در برخی نقاط هستیم که خودشان از نظر منابع آبی تحت فشار هستند.»

او ادامه داد: «به عبارت دیگر برخی از مواد غذایی که از ایران صادر می‌شود، آن هم در حجم پایین، با احتساب قیمت واقعی آب مصرفی‌شان برای کشور بازدهی ندارند و شاید اگر همین آب به‌طور مستقیم صادر شود، درآمد بیشتری برای کشور ایجاد کند.»
این کارشناس ارشد محیط‌زیست با تاکید بر ضرورت برنامه‌ریزی برای مدیریت انرژی و منابع در ایران، عنوان کرد: «در کشور ما نیمی از دشت‌ها، دشت ممنوعه اعلام شده و برداشت آب از این مناطق نباید صورت گیرد، اما می‌بینیم بخش عمده‌ای از کشت آبی اتفاقا در این پهنه قرمز صورت می‌گیرد. این عملکرد موجبات نشست زمین را فراهم می‌کند. نعمت خدادادی سرزمین، یعنی خلل و فرج زمین یا سدهای پنهان در زیرزمین را از میان می‌برد. همین مساله می‌تواند موجبات تغییر اقلیم در کشور را فراهم آورد.»

غذای سیزده میلیون نفر در زباله

مجابی سپس مبحث اقتصاد را از منظری دیگر مورد توجه قرار داد و گفت: «در ایران غذای سیزده میلیون نفر در زباله قرار می‌گیرد. برای هر گرم از این غذایی که در سطل زباله قرار می‌گیرد، منابع آبی و انرژی مصرف شده است اما می‌بینیم شکل قیمت‌گذاری، فرهنگ مصرف مانعی بر سر راه دور ریختن موادغذایی نیست. همه مساله هم فقط به اقتصاد برنمی‌گردد، ما ملتی بودیم که با دیدن یک تکه نان روی زمین، آن را از سر راه برمی‌داشتیم و در جایی قرار می‌دادیم که غذای پرندگان شود اما متاسفانه این فرهنگ درست به فراموشی سپرده شده است؛ درحالی که فرزندان ما باید این فرهنگ را از نو بیاموزند.»
او در پاسخ به این سوال که آیا دولت یازدهم ورودی به مساله کشت و ممنوعیت‌هایی که اشاره شد، داشته است یا خیر؟ گفت: «وزیر جهاد کشاورزی بخشنامه‌ای را ابلاغ و کشت یک سری از محصولات را در برخی استان‌ها ممنوع کرد.»
وی وظیفه اصلی سازمان حفاظت محیط‌زیست را ریل‌گذاری دانست و تاکید کرد: «اگر شما در حرف از مسئولان و مردم بپرسید که علاقه‌ای به حفظ محیط‌زیست دارند یا خیر، بدون فوت وقت پاسخ مثبت می‌دهند اما در عمل می‌بینیم که برای منفعت زودگذر اقتصادی دیگر توجهی به محیط‌زیست نشان نمی‌دهند.»
او اضافه کرد: «در یک پکیج باید همه بخش‌ها مورد اصلاح قرار گیرند و در این میان سازمانی مانند محیط‌زیست باید ریل‌گذاری لازم را انجام دهد وگرنه با امکانات و تجهیزاتی که در اختیار دارد قادر نیست همه امور را سامان دهد.»
مجابی ابلاغ سیاست‌های کلی محیط‌زیست ازسوی مقام معظم رهبری را در راستای ریل‌گذاری مناسب دانست و یادآورشد: «اقتصاد ایران باید کشش زیست‌محیطی شدن را در خود ایجاد کند و خوشبختانه گام‌هایی جدی در این حوزه برداشته شده است.»

مالیات سبز و دولت محیط‌زیستی

مجابی در پاسخ به این سوال که از کدام اهرم‌های اقتصادی برای حفظ محیط‌زیست استفاده شده، اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم را مورد اشاره قرار داد و گفت: «با تصویب این لایحه برای اولین‌بار مولفه محیط‌زیست در امر پرداخت مالیات مدنظر قرار می‌گیرد.»
وی در توضیح این مطلب افزود: «در این اصلاحیه فصل محیط‌زیست درنظر گرفته شده و طبیعی است که مالیات بر پایه عملکرد محیط‌زیستی مورد محاسبه قرار خواهد گرفت.»
او دولت یازدهم را دولتی زیست‌محیطی خواند و گفت: «خوشبختانه این مساله در دولت دوازدهم نیز مدنظر است و اتفاقا ما می‌بینیم بسیاری از سیاست‌های اقتصادی در چهار سال گذشته در خدمت حفظ محیط‌زیست بوده است.»
مجابی با بیان اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد در چهار سال گذشته کنترل نرخ تورم، آرامشی را در حوزه محیط‌زیست نیز ایجاد کرده است، متذکر شد: «به عبارت دیگر با کنترل نرخ تورم، زمین‌خواری‌ها کاهش یافته و حتی هزینه برای زیست‌محیطی شدن بسیاری از واحدهای تولیدی نیز کاهش یافته است.»
وی تاکید کرد: «باید سیاست‌های تشویقی و تنبیهی همزمان برای زیست‌محیطی شدن تولید در ایران به کار گرفته شود. در بسیاری از کشورها تولید ناخالص داخلی سبز مورد محاسبه قرار می‌گیرد اما ممکن است اعلام عمومی نشود اما به هر روی این محاسبه سیاست‌گذار را متوجه می‌کند که به‌ازای افزایش تولید ناخالص داخلی چه میزان فشار بر محیط‌زیست وارد کرده است.»

محیط‌زیست را دریابیم

این کارشناس محیط زیست در جمع‌بندی اظهارات خود تاکید کرد: «توسعه بدون توجه به محیط‌زیست، می‌تواند مرگ خاموش را در جامعه رقم بزند؛ زمانی در خانه‌ها از چراغ‌های علاءالدین برای گرم شدن استفاده می‌کردند اما وقتی گاز به خانه‌های شهری و روستایی رسید، خیلی از هموطنان دچار مرگ خاموش شدند؛ چون مولفه‌های استفاده از گاز را مدنظر قرار نمی‌دادند. مساله رشد اقتصادی و حفظ محیط‌زیست هم به همین سادگی است. اگر در مسیر توسعه و رشد، محیط‌زیست مدنظر قرار نگیرد، جامعه با مرگ خاموش و از دست رفتن سلامتی روبه‌رو خواهد شد.»
وی اصلاح ساختار قیمت‌گذاری، دریافت مالیات سبز و همچنین تبلیغات فرهنگی را در این حوزه بسیار موثر دانست و گفت: «جامعه باید خودش را در حمایت از محیط‌زیست مسئول و ذی‌نفع بداند و با روشن شدن اهمیت موضوع بدون تردید شمار کسانی که برای حفظ محیط‌زیست یعنی آب و خاک و هوا و پوشش گیاهی و جانوری تلاش می‌کنند به هشتاد میلیون نفر رسید؛ به شرط آنکه سیاست‌های اقنصادی در خدمت توسعه محیط‌زیست و بالعکس باشد.»