بحران «رهبری تشکیلات» در گروه تروریستی تکفیری احرار الشام وابسته به القاعده

گروه بین الملل: بعد از چند روز گمانه زنی، احرار الشام رهبری جدید تشکیلات خود را انتخاب کرد. «حسن صوفان» رهبر جدید سازمان تروریستی تکفیری احرار الشام وابسته به القاعده است که به شدت از مشکل «تضادهای گفتمانی داخلی» و «جنگ جناح ها» آسیب می بیند.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از iuvmonline، برای شناخت بهتر حسن صوفان، باید ابتدا وضعیت بافت داخلی و بحران رهبری در احرار الشام را به خوبی شناخت. پس از شناخت از بافت داخلی و طیف های مختلف احرار الشام و بحران رهبری آن می توانیم اولا شخصیت حسن صوفان را بهتر مورد واکاوی قرار داده، ثانیا نسبت وی با جناح های مختلف این تشکیلات تروریستی تکفیری را تخمین زد. به همین جهت، این گزارش در چهار قسمت ارائه خواهد شد.

در قسمت نخست – که هم اکنون پیش روی شماست – از زمینه‌ های تأسیس «اتحادیه حرکة احرار الشام» تا ترور مؤسسان و حلقه نخست فرماندهان تشکیلات را در برمی‌گیرد. مهم‌ترین نکته این بخش، نشان دادن واقعیت «آشفته» و «تضادهای قابل توجه» در داخل تشکیلات احرار الشام است که باعث شد با مرگ رهبران منتفذ اولیه، احرار الشام هیچ‌گاه از انسجام کافی برخوردار نباشد. به عبارت دیگر، این «کاریزمای مؤسس» بود که تشکیلاتی به حجم احرار الشام را پدید آورد و پس از مرگ مؤسسین، «انشعاب» و «ناهمگونی» باعث عدم ثبات و ضعف شدید سازمانی شده است.

در قسمت دوم این گزارش، «بحران رهبری تشکیلات» پس از مرگ رهبران اولیه را بازخوانی می‌کنیم. تجربه سه دوره رهبری متفاوت بعد از مرگ مؤسسین نشان می‌دهد احرار الشام هیچ‌گاه نتوانست انسجام سازمانی خود را حفظ کند! در قسمت سوم، به مراودات تشکیلاتی احرار الشام با القاعده و شاخه سوری آن می پردازیم. قسمت چهارم و پایانی این گزارش، به معرفی رهبر جدید این تشکیلات تروریستی تکفیری یعنی «حسن صوفان» اختصاص دارد.

ترکیبی از گروه های حامل افکار مختلف حاضر در زندان صیدنایا

زندان صیدنایا، دانشگاه پیشرفته تروریسم!

زندان «صیدنایا» در سوریه، مرکز نگهداری تروریست های تکفیری و جهادی سوری بود که از دهه هشتاد قرن قبل در این کشور شورش می کردند. در سال 1987 این زندان برای نگهداری تروریست ها و ارتش های خائن به کشور و میهن تأسیس شد. بیش ترین حجم زندانیان این مرکز را اعضاء و حامیان گروه های سلفی تکفیری تشکیل می دادند.

از ابتدای دهه 90 به علت درگیری های گسترده زندانیان تروریست در داخل زندان، مسئولین آن را به دو بخش تبدیل کردند. در یک بخش، گروه های سکولار یا نیمه سکولار مانند «ارتشی خائن»، «کردهای چندملیتی تجزیه طلب»، «کمونیست های خائن سوری و فلسطینی»، «لبنانی های وابسته به فرانسه و اسرائیل» و… و در بخش دیگر انواع مختلف گروه های تکفیری و سلفی به ویژه «القاعده»، «اخوان المسلمین»، «حزب تحریر»، «حرکه توحید طرابلس» و… نگهداری می شدند.

نمایی از زندان صیدنایا که توسط ماهواره های جاسوسی عکسبرداری شده است.

در آن زمان نظام سوریه ترجیح داد تروریست های خائن را در زندان نگهداری کند، اما وقایع سال های اخیر ثابت کرد اعدام انقلابی وابستگان گروه های تکفیری بهترین راه برای حفظ و ضمانت ثبات و امنیت در کشور است. تجربه سال های اخیر ثابت می کند زندان – به خصوص در زندان هایی که «تفکیک عقیدتی» صورت می گیرد – برای گروه های تروریستی، مانند «دانشگاه» است و آن ها، هواداران خود را در زندان ها به طرق مختلف آموزش می دهند تا بعد از خروج از زندان، در سطح جامعه به فعالیت های سازمانی تروریستی خود ادامه دهند.

با آغاز فتنه بین المللی در سوریه، ریاست جمهوری این کشور «اصلاحات سیاسی» را در دستور کار قرار داد. در این راستا، در روز 31 می 2011 ، فرمان «عفو عمومی» بشار اسد صادر شد. طبق این حکم «تمامی زندانیان وابسته به گروه های سیاسی که بیش از نیمی از دوره محکومیت خود را طی کرده باشند، آزاد می شوند.» در بند دیگری از این فرمان عفو عمومی آمده بود: «کلیه کسانی که تنها استناد محکومیتشان، قانون “شماره 49” باشد، از زندان آزاد شوند.»

فرمان عفو عمومی ریاست جمهوری سوریه در می 2011 در راستای اصلاحات سیاسی و تقویت نشاط سیاسی سوریه بود؛ اما گروه های تروریستی حداکثر استفاده را از آن کردند!

قانون شماره 49 ، قانونی بود که در آن، اعضاء سازمان سلفی جهانی «اخوان المسلمین» خائن به کشور برشمرده شده و به زندان می افتند. از سوی دیگر در اجرای این فرمان، با استناد به بند «گروه های سیاسی»، نیروهای وابسته به گروه های سلفی تکفیری و تروریست پرور «حزب التحریر» نیز آزاد شدند!

با اجرای این قانون، تعداد زیادی از زندانیان صیدنایا و وابستگان به اندیشه های تکفیری آزاد شدند. بسیاری از کسانی که ابتدا به علت تعلق خاطر یا ارتباط سازمانی با گروه های سیاسی زندان افتاده بودند، در زندان دوره های پیشرفته تروریستی دیده بوده و در کنار انبوهی از انگیزه، در زمان آزادی به گروه های تروریستی پیوستند. به خصوص در وضعیت خاص سوریه که فتنه بین المللی راه افتاده بود، عضویت در گروه های تروریستی برای زندانیان آموزش دیده(!) گزینه جذابی بود.

زندانیان شورشی که در زندان بهترین دوره های آموزشی را توسط گروه های تروریستی دیده بودند، بعد از آزادی، ستون فقرات گروه های تروریستی تکفیری را تشکیل دادند.

آمار دقیقی از میزان کسانی که در این مقطع از زندان آزاد شدند وجود ندارد؛ اما گروه تروریستی تکفیری «کتائب احرار الشام» ادعا می کند در این مقطع نزدیک به 1200 نفر از کسانی که از زندان صیدنایا آزاد شدند به گروه‌های تروریستی و تکفیری مسلح معارض پیوستند. در این میان نزدیک به ۹۰۰ نفرشان، حلقه اولیه گروه‌هایی بودند که نهایتا گروه تروریستی «حرکة احرار الشام» را تشکیل دادند و توانستند ده‌ها هزار جوان افراطی و فریب خورده را با شست و شوی ذهنی یا وعده‌های مالی به خود جذب کنند!

گروه‌های تشکیل دهنده «حرکة احرار الشام»

همان طور که در بخش قبل بیان شد، زندانیان صیدنایا بعد از آزادی به شهرها و مناطق بومی خود رفته و با فریب جوانان منطقه خود، هسته‌های اولیه گروه‌های تروریستی را تشکیل دادند.

به علت آموزش‌های پیشرفته‌ای که این افراد در زندان صیدنایا دیده بودند، به سرعت توانستند حجم زیادی از جوانان را فریب داده و همزمان با افزایش تحرکات، شبکه سازمانی خود را گسترش بخشند. با گسترش شبکه‌های سازمانی، بحث «اتحاد تشکیلاتی» اهمیت مضاعفی یافت تا به جای گروهک‌های محلی چند صد نفره، شبکه گسترده چند هزار و حتی چند ده‌هزار نفره در سطح استان و کشور بتوانند مسیر تحولات سوریه را تغییر دهند.

در این میان مهم‌ترین تشکیلاتی که موفق شد حجم بیش‌تری از این هسته ها را در یک قالب سازماندهی کند، سازمان «حرکة احرار الشام» بود که ادعا می‌کند حدود ۹۰۰ زندانی صیدنایا در زمره مؤسسین آن بوده‌اند! در ادامه این گزارش، اصلی‌ترین گروه‌های تشکیل دهنده این سازمان (در زمان تأسیس) را برمی‌شماریم:

کتائب احرار الشام

حسان عبود (ابو عبدالله الحموی)، مؤسس «کتائب احرار الشام» و بعد از آن «حرکة احرار الشام»

«کتائب احرار الشام» بزرگ ترین گروه تروریستی است که در این مقطع توسط زندانیان زندان صیدنایا تشکیل شد. «حسان عبود» معروف به «ابو عبدالله الحموی» در این مقطع با آزاد شدن از صیدنایا به استان حماه و ادلب رفت و در آن جا تشکیلات کتائب احرار الشام را گسترش داد.

کتائب احرار الشام، نخستین و بزرگ ترین گروهی بود که نطفه آن در زندان صیدنابا بسته شد.
بعدها همین گروه، محور تأسیس گروه تروریستی تکفیری «حرکة احرار الشام» شد.
«عبد الناصر الیاسین» (ابو طلحه) از عناصر خائن به نظام سوریه که در زندان صیدنایا با حسان عبود آشنا شده بود، در این مقطع نقش پررنگی در اتصال وی با گروه های ضدمقاومت در کشورهای همجوار ایفا کرد تا سیل کمک های مالی به کتائب احرار الشام واریز شود. «طلال احمد» (تمام سلام) نیز که در زندان به حسان عبود جذب شده بود، با آزادی از زندان سه ماه دو ماه در ادلب دیگران را تشویق می کرد تا به گروهک تروریستی «کتائب احرار الشام» بپیوندند و بعد از دو ماه، با مأموریت حسان عبود به ترکیه می رود تا به صورت رسمی مسئولیت روابط خارجی این گروهک با کشورهای فتنه گر در سوریه را بر عهده بگیرد.

نفر سمت راست: عبد الناصر الیاسین (ابو طلحه)
نفر سمت چپ: طلال احمد (تمام سلام)
این دو نفر نقش بسیار پررنگی در گسترش شبکه کتائب احرار الشام در داخل سوریه ایفا کردند.

با گسترش شبکه کتائب احرار الشام و رسیدن اعضاء این گروهک تروریستی به حدود دو هزار نفر، احرار الشام توسط کشورهای فتنه گر جهانی جدی گرفته شد. در این مقطع (ابتدای ۲۰۱۲) «خالد ابو انس» با دریافت رشوه بزرگی از «قطر»، از یمن به سوریه بازمی گردد و با حسان عبود بیعت می کند! خالد ابو انس اصالتا سوری و متولد شهر «سراقب» استان ادلب می باشد، اما به جای پایان تحصیلات در مدرسه و ادامه آن در دانشگاه، به «مدینه» می رود تا در دانشگاه تروریست پرور زیر نظر «آل سعود» دروس تکفیری را آموزش ببیند! خالد ابو انس روحیه بسیار افراطی داشت و فضای مدینه را برنمی تابد، به همین جهت به «یمن» می رود تا در کنار «القاعده» دست به جنایت بزند.

تصویر منسوب به خالد ابو انس
خالد ابو انس مانند بسیاری از چهره های سنتی القاعده، هیچ عکس و تصویری از خود منتشر نمی کند!
او که در یمن، یکی از مشایخ تبلیغی القاعده بوده است، از زمان تأسیس احرار الشام تا به امروز نقش منحصر به فردی در این تشکیلات سلفی تکفیری ایفا کرده است.

گروه تروریستی «کتائب احرار الشام» به علت پشتیبانی مالی و تسلیحاتی ویژه‌ای که از طرف کشورهای فتنه‌گر ترکیه، قطر و عربستان می‌شد از نیمه دوم ۲۰۱۲ تا نیمه ۲۰۱۳ به صورت گسترده توانست گروه‌های پراکنده مسلح تروریستی تکفیری را به خود جذب کند! به عنوان نمونه بزرگ‌ترین گروه زیرمجموعه گروه تروریستی «لواء الحق» به نام «کتائب الانصار» به فرماندهی «ابو عزام الانصاری» در ابتدای ۲۰۱۳ با گروه تروریستی کتائب احرار الشام بیعت کرد!

تصویری از تظاهرات احرار الشام در شهر «اعزاز» در سال ۲۰۱۶
از سمت چپ: «حسام سلامه» (نفر اول) و «ابو عزام الانصاری» (نفر دوم)
حضور این افراد در «کتائب احرار الشام» نشان می‌دهد ابزار «پول» و «پشتیبانی خارجی» باعث شد حتی چهره های خارج از مجموعه صیدنایا را نیز به این تشکیلات جذب کند.
حسام سلامه فرمانده جبهه ثوار (ارتش آزاد) در شهر «معرة النعمان» و «ابو عزام الانصاری» سخنگوی مجموعه گروه‌های تروریستی در شهر حمص بود!
این دو نفر به عنوان نمونه ذکر شدند و می‌توان لیست بلندبالایی از این گونه افراد را در داخل «کتائب احرار الشام» فهرست کرد!

جذب گروه‌های تروریستی پراکنده، محدود به گروه‌های تروریستی تکفیری پراکنده موسوم به مستقل نبود؛ بلکه حتی گروه های تکفیری وابسته به ارتش ازاد نیز به صورت رسمی و غیررسمی به احرار الشام می‌پیوستند. به عنوان نمونه می‌توان به «حسام سلامه» اشاره کرد که در شهر «معرة النعمان» در استان ادلب، بزرگ‌ترین شاخه گروه تروریستی «جبهه ثوار سوریه» را فرماندهی می‌کرد؛ اما در سال ۲۰۱۳ همراه با کتیبه خود به «کتائب احرار الشام» پیوست. این نکته زمانی جالب تر می شود که بدانیم در نیمه دوم سال ۲۰۱۴ جبهه ثوار (به فرماندهی جمال معروف)، از سوی النصره به جرم «اعتقاد به سکولاریسم» سرکوب شد!!

حرکة فجر (الشام) الاسلامیة

به موازات فعالیت های حسان عبود، گروه دیگری از زندانیان صیدنایا به محوریت «ابو عبدالله الشامی»، «ابو یزن الشامی» و «ابو عبد الملک» در استان غرب و جنوب استان حلب، یک گروه تروریستی به نام «حرکة فجر الاسلامیه» راه انداختند و توانستند در فاصله کوتاهی، نزدیک به هزار جوان را برای عضویت در این گروهک شست و شوی مغزی دهند!

ابو عبد الملک الشامی، مؤسس فجر الاسلامیه و شرعی عام «حرکة احرار الشام»

ابو یزن الشامی، از مؤسسین فجر الاسلامیه، نفر دوم و جانشین دبیر کل «حرکة احرار الشام» در زمان تأسیس

مؤسسین این گروهک در زندان صیدنایا به هواداران جدی سازمان تروریستی جهانی «القاعده» تبدیل شده بودند و کسانی که به این تشکیلات دعوت می کردند نیز بر مبنای نگرش القاعده بود! اگر در کتائب احرار الشام بازه ای از گروه های مختلف سلفی مشاهده می شد، فجر الاسلامیه بافت تقریبا یکدست افراطی هوادار القاعده داشت.

«حرکة فجر الشام الاسلامیه» دومین جزء مهم تشکیل دهنده حرکة احرار الشام بود.
حضور پررنگ اتباع خارجی در این تشکیلات تروریستی وابسته به القاعده به قدری پررنگ بود که حتی بسیاری از کتائب آن، کلمه «الشام» را از نام کامل آن حذف می کردند!!

حرکة فجر (الشام) الاسلامیه به علت اعتقاد کامل به ایدئولوژی القاعده، از همان سال ها یکی از اصلی ترین متحدین جبهه النصره و البته یکی از اجزاء پازل های فتنه گری القاعده در سوریه بود. حضور پررنگ اتباع کشورهای مختلف در صفوف فجر الاسلامیه به حدی بود که حتی گاهی برخی کتائب آن، کلمه «الشام» را از نام کامل آن حذف می کردند!! «هاشم (ابو جابر) الشیخ» رهبر فعلی اتحادیه تروریستی «هیئت تحریر الشام» از اعضای شاخص حرکة فجر الشام الاسلامیه بود و پس از اتحاد و تأسیس «حرکة احرار الشام» در زمره رهبران این تشکیلات درآمد.

ابوجابر الشیخ، رهبر فعلی تحریر الشام و رهبر سابق احرار الشام، از طریق حرکه فجر الشام به اجرار الشام پیوست.

گروه تروریستی تکفیری فجر الاسلامیه، خودش اتحادیه چند گروه تروریستی بود که در سقوط استان رقه و شرق استان حلب نقش بسیار مؤثری داشتند. از مهم‌ترین ویژگی‌های این گروه تروریستی، «استقبال گسترده از تروریست‌های خارجی» بود که توسط «سرویس‌های جاسوسی خارجی» به هدف اشتعال فتنه به سوریه اعزام می‌شدند.

جماعة الطلیعة الاسلامیة

گروه دیگری از زندانیان جوان و دانشگاهی صیدنایا که در دوران دانشجویی به علت هواداری اخوان المسلمین به زندان افتاده بودند، در سال 2011 بعد از آزادی فعالیت های خود را در قالب مجموعه ای به نام «جماعة الطلیعة الاسلامیه» از سر گرفتند. مهم ترین چهره این گروه ها، جوانی به نام «یامن الناصر ابوبکر» اهل دیرالزور بود که در استان خود توانسته بود نزدیک به 4 هزار جوان تحصیلکرده هوادار اندیشه های سلفی را جذب کند.

یامن الناصر، از مؤسسین «جماعة الطلیعة الاسلامية» و در ادامه «حرکة احرار الشام»
با هژمون شدن القاعده بر احرار الشام، یامن الناصر از آن ها حدا شد و «جیش الشام» را تشکیل داد.
گروهک «جیش الشام»، با حمایت های ترکیه تشکیلات خود را گسترش و نام خود را به «جبهه شامیه» تغییر داد.
جبهه شامیه هم اکنون یکی از بزرگ ترین تشکیلات وابسته به ارتش آزاد در شمال استان حلب و منطقه درع الفرات است.

یامن الناصر در زندان به «شیخ ابو العباس الشامی» مشهور به «ایمن ابو التوت» جذب شده بود. ابو العباس التوت، از چهره های سرشناس اخوان المسلمین سوریه بود که بعد از فرار از کشورش، در لبنان فتنه انگیزی می کرد و در این کشور به زندان افتاد. او عمیقا به مبارزات مسلحانه انتقاد داشت – در زندان این فکر را به «یامن الناصر» و هوادارانش منتقل کرد – با این حال نسبت به القاعده نیز انتقادات خود را حفظ می کرد.

از ابو العباس التوت تصاویر محدودی در دست است.
در یکی از فیلم های منتشره، او در حال تأکید بر نبرد همزمان با داعش و نظام قانونی سوریه است!

گفته می شود یامن الناصر می خواست تشکیلات خود را (جماعة الطلیعة الاسلامیة) به ارتش آزاد بپیوندد، اما به درخواست ابو العباس نسبت به این کار احتیاط کرد! با این حال بعدها نامبرده با جدایی از احرار الشام – در قسمت های بعدی، ماجرای این جدایی تشریح می شود – تشکیلات جدیدی به نام «جیش الشام» و در ادامه «جبهه شامیه» تشکیل داده و رسما به ارتش آزاد ملحق می شود!

عناصر اصلی جماعة الطلیعة، بعدها در اعتراض به نفوذ گسترده القاعده در احرار الشام، از این تشکیلات منشعب شده و مجموعه «جیش الشام» را تأسیس کردند.
این تشکیلات بعدها در «جبهه شامیه» ادغام شد.
شاخه استان ادلب جبهه شامیه، در ابتدای سال جدید بار دیگر به احرار الشام پیوست!

جبهه شامیه یکی از بزرگ ترین گروه های مزدور ترکیه در منطقه اشغالی درع الفرات است.

کتائب الایمان المقاتلة

گروه دیگری از زندانیان صیدنایا که گرایش بسیار پررنگی به القاعده داشتند، بعد از آزادی به ریف شرقی حلب و استان رقه رفته و گروه تروریستی «کتائب الایمان المقاتلة» را تأسیس کردند. کتائب الایمان را می توان از نزدیک ترین گروه های تروریستی به جبهه النصره طی 6 سال اخیر جنگ نیابتی در سوریه دانست.

کاروان شادی تروریست های کتائب الایمان پس از اشغال پادگان بزرگ ارتش سوریه در حاشیه عملیات اشغال رقه در سال 2012
پرچم کتائب الایمان به پرچم جبهه النصره بسیار شبیه بود.

در ابتدای سال 2014، 4 گروه «کتائب احرار الشام»، «حرکة فجر الاسلامیه»، «جماعة الطلیعة» و «کتائب الایمان» با یکدیگر متحد شده و گروه تروریستی «احرار الشام» را تشکیل دادند.

اعزام چهره های کارکشته به سوریه برای راهبری احرار الشام

با سقوط معمر القذافی در اکتبر ۲۰۱۱، سرویس‌های جاسوسی کشورهای فتنه‌گر برای اشتعال جنگ نیابتی در سوریه، سیلی از مزدوران اجاره‌ای و تروریست‌های تکفیری زندانی القاعده را به سوریه اعزام کردند. به این ترتیب طی کم‌تر از ۱۸ ماه، هزاران تروریست اجاره‌ای یا تکفیری در سوریه حضور یافتند و انواع و اقسام گروه‌های تروریستی مانند قارچ سر بر آوردند!

در این میان از ابتدای سال ۲۰۱۳ گروه تروریستی تکفیری داعش خواهان انحلال النصره و بیعت رهبر آن با داعش شد. در چنین فضایی، تشتت گسترده‌ای در میان گروه‌های تروریستی وابسته به القاعده پدید آمد؛ زیرا گروه‌های بزرگ‌تر می‌خواستند گروه‌های کوچک‌تر را ببلعند و در این رقابت، میان خودشان نزاع و درگیری رخ داد!

با افزایش درگیری میان گروه‌های تروریستی، چند چهره با سابقه نزدیک به ۲۰ سال فعالیت در القاعده و دیگر گروه‌های تروریستی، به سوریه اعزام شدند. علاوه بر القاعده، سازمان های اطلاعاتی و امنیتی کشورهای دیگر هم تلاش کردند نیروهای خود را در این مقطع بیش از پیش در میان گروه‌های تروریستی معارض مسلح نفوذ بدهند. در میان این افراد، چند چهره بارز به سمت احرار الشام گرایش پیدا کردند که در ادامه این افراد و اثرشان بر احرار الشام تشریح شده است:

ابو خالد السوری

ابو خالد السوری، یکی از قدیمی‌ترین و جنایتکارترین تروریست‌هایی است که بعد از سال ۲۰۱۱ به سوریه مهاجرت کرد. او پیش از حضور در جنگ نیابتی اخیر در سوریه، سابقه فعالیت میدانی و رهبری در گروه‌های تکفیری مسلح را در افغانستان، پاکستان، چچن، بوسنی و هرزگوین و عراق در کارنامه داشت. او در حالی که کم‌تر از ۵۰ سال سن داشت در سال ۲۰۱۳ توسط داعش در حاشیه حلب ترور شد.

ابو خالد السوری در حال اصلاح سر حسان عبود!
ابو خالد السوری در زندان صیدنایا با حسان عبود آشنا شد؛ اما در سال ۲۰۱۴ با تأسیس (اتحاد) «حرکة احرار الشام» با وی بیعت کرد!

حضور در ۵ کشور دیگر برای فعالیت در چهارچوب گروه‌های سلفی تکفیری و سابقه بیش از بیست سال همکاری با القاعده، اعتبار ویژه‌ای به ابو خالد السوری داده بود؛ به طوری که تقریبا همه گروه‌های وابسته به القاعده حاضر در سوریه به وی احترام می‌گذاشتند. حتی گفته می‌شود در اختلاف میان داعش و النصره، ایمن الظواهری رهبر سازمان جهانی تروریستی القاعده، ابو خالد السوری را به عنوان قاضی و حَکَم قرار داده بود!

ابو خالد السوری بعد از اشغال عراق از چچن به عراق رفت و در مدت کوتاهی به بازوی راست «ابو مسعب الزرقاوی» تبدیل شد. او به فعالیت در تشکیلات تروریستی «دولت اسلامی عراق» (سازمان مادر داعش) ادامه داد تا این‌که به زندان می‌افتد. آمریکا وی را به دولت سوریه تحویل داده و در «صیدنایا» زندانی می‌شود. ابو خالد در صیدنایا به «حسان عبود» علاقمند شده و رفاقت میان این دو ادامه پیدا می‌کند.

ترور ابو خالد السوری توسط داعش، یکی از تصاویر تاریخی فتنه بین المللی در سوریه است.

ابو خالد السوری با آزادی از زندان، به یکی از نزدیکان حسان عبود تبدیل شده و بعدها با تأسیس «حرکة احرار الشام» در سال ۲۰۱۴، به صورت رسمی به این تشکیلات تروریستی می‌پیوندد. مهم‌ترین دغدغه ابو خالد السوری را «وحدت تشکیلاتی حداکثری گروه‌های سلفی تکفیری وابسته به القاعده» در عین «کار سازمانی هماهنگ» می‌خوانند.

ماجد الراشد (ابو سیاف)

ماجد حمدان الراشد ملقب به «ابو سیاف» از قدیمی ترین اعضاء سازمان تروریستی جهانی القاعده در عربستان سعودی است. او در سال ۲۰۱۴ در پی توافق با سازمان استخبارات آل سعود، بعد از تحمیل نزدیک به ۲۰ سال زندان به سوریه اعزام شد تا بتواند گروه‌های تروریستی تکفیری وابسته به القاعده را در برابر داعش به اتحاد نسبی برساند.

ماجد الراشد (ابو سیاف) با لباس زندان در جمع مفتی‌های تکفیری القاعده در عربستان
این تصویر، شب اول آزادی ابوسیاف از زندان آل سعود در خانه وی عکسبرداری شده است.
ابو سیاف روز بعد، به سوریه مهاحرت کرد تا به فعالیت‌های تروریستی خود ادامه دهد!

با این حال ابوسیاف بعد از رسیدن به سوریه، با مشاهده جاه طلبی و تمامیت خواهی های جولانی، از وی فاصله گرفت و به تروریست های خارجی توصیه کرد به احرار الشام بپیوندند! از آن زمان، ابو سیاف به مشاور رهبران احرار الشام تبدیل شده است؛ اما دشمنی و مخالفت وی با جولانی همواره یکی از علل تنش درون‌سازمانی در احرار الشام بوده است.

حلقه «حامیان السیسی» به ویژه «حزب النور مصر»

بعد از کودتای السیسی در مصر علیه محمد مرسی و افراطیون اخوان المسلمین، حزب النور مصر به عنوان مهم ترین متحد سلفی السیسی، یک تیم سه نفره به سوریه اعزام کرد و این افراد در سال ۲۰۱۴ با تأسیس «حرکة احرار الشام» به این گروه تروریستی پیوستند.

بعد از کودتای السیسی،دو حزب سلفی متحد وی («حزب النور» و «الدعوة السلفیة») تحت عنوان شعار «امة واحدة» به صورت سیستماتیک در سوریه حضور یافتند.
در این میان، حضور سه تن از سران حزب النور (فرغلی، ابو یقظان و ابو شعیب) در میان سران احرار الشام بسیار تأثیرگذار بود.

مهم ترین مأموریت هایی که این گروه برای خود تعریف کرده بودند، «افزایش رادیکالیسم کور و افراطی‌گری در گروه‌های سلفی تکفیری» و «تکفیر تمام گروه‌های نزدیک به اخوان المسلمین» بود! با توجه به وزن بالای جوانان متمایل به اخوان المسلمین در تشکیلات احرار الشام، حلقه مصری حزب النور (که در سوریه به «حلقه سیساوی» معروفند) به یکی از موتورهای اصلی نزاع داخلی و درون تشکیلاتی تبدیل شده و نهایتا در سال ۲۰۱۷ از احرار الشام منشعب شدند.

ابو الیقظان در حال خواندن خطبه نماز جمع
ابو الیقظان – که همراه با حلقه حزب النور، با تأسیس تحریر الشام، از احرار الشام منشعب و به تحریر الشام پیوست – در خلال درگیری‌های اخیر خواستار «شلیک مستقیم به سر» سربازان احرار الشام شد!

مهم ترین افراد این حلقه عبارتند از: «ابو یقظان المصری»، «ابو الفتح الفرغلی» و «ابو شعیب المصری»

تأسیس اتحادیه «حرکة احرار الشام»

در ابتدای سال ۲۰۱۴، چهار گروه تروریستی «کتائب احرار الشام»، «حرکة فجر الشام الاسلامیة»، «جماعة الطلیعة الاسلامیة» و «کتائب الایمان المقاتلة» با یکدیگر متحد شده و گروه تروریستی «احرار الشام» را تأسیس کردند.

مهم‌ترین عامل تقویت کننده حرکة احرار الشام در زمان تأسیس آن، «کاریزمای قابل توجه حسان عبود» به عنوان رهبر و مؤسس تشکیلات بود.

در قسمت دوم این مقاله، هر یک از این چهار گروه به صورت مجزا معرفی شده اند. همان طور که در آن قسمت بیان شد، خاستگاه، گفتمان و بافت این ۴ گروه تروریستی متفاوت از هم بوده و تنها نکته مشترک میان آن‌ها، «حضور فرماندهان در زندان صیدنایا» بوده است!

با اتحاد چهار گروه «کتائب احرار الشام»، «حرکة فجر الشام الاسلامیة»، «جماعة الطلیعة الاسلامیة» و «کتائب الایمان المقاتلة» تشکیلات جدیدی با عنوان «حرکة احرار الشام» ظهور کرد.

به عبارت دیگر، عامل هموندی و پیوستگی سازمانی در احرار الشام، شخصیت کاریزماتیک رهبری تشکیلات (حسان عبود)، همراهی کامل حلقه سران – که سابقه دوستی و همفکری‌شان به زندان صیدنایا برمی‌گشت – تشکیلات و البته وجود شخصیتی مانند «ابو خالد السوری» در کنار رهبری تشکیلات بود که باعث می‌شد احرار الشام یک سازمان منسجم به نظر برسد.

مهم‌ترین عاملی که حلقه اولیه سران حرکة احرار الشام را در کنار هم مجتمع می‌کرد، سابقه دوستی طولانی آن‌ها در «زندان صیدنایا» بود.

با حذف هر سه عامل فوق (رهبری کاریزماتیک، همراهی سران تشکیلات که رفاقتشان به صیدنایا برمی‌گشت و بالاخره حضور ابو خالد السوری)، احرار الشام انسجام تشکیلاتی خود را از دست می‌داد و به یک سازمان وسیع اما با تضادهای داخلی گسترده و خروجی ضعیف تبدیل می‌شد.

هشت ماه سیاه؛ وقتی همه نشانه‌ها به سمت داعش برمی‌گردد

همان طور که در بخش قبل تشریح شد، حرکة احرار الشام در ابتدای سال ۲۰۱۴ با حمایت مالی قابل توجه کشورهای فتنه‌گر خارجی و حضور طیف های متکثر و بعضا متضاد تشکیل شد. طبق ادعای احرار الشام، در زمان تأسیس حرکة ، آن‌ها حدود ۹۰۰ نفر از زندانیان صیدنایا که طی دو سه سال بعد از آزادی،‌ گروه‌های مسلح تشکیل داده بودند را توانستند مجتمع سازند. اگر فرض کنیم هر یک از زندانیان صیدنایا به طور متوسط تنها ۳۰ نفر را جذب کرده باشد، حداقل تعداد اعضای احرار الشام در ابتدای سال ۲۰۱۴ بیش از ۲۵هزار نفر خواهد بود.

سرعت گسترش و پیشرفت حرکة احرار الشام چنان بود که عموم ناظران و کارشناسان پیش بینی می کردند احرار الشام طی یکی دو سال به قدرت بلامنازع معارضه در شمال سوریه تبدیل شود!
همین نکته، منشأ توطئه النصره و داعش علیه احرار الشام می شد.

از طرف دیگر، حمایت تمام‌قد شخصی مانند ابو خالد السوری که در سرتاسر سوریه شخصیتی به سابقه تروریستی وی وجود نداشت در کنار حمایت گسترده کشورهای فتنه‌گر، این نوید را می‌داد که احرار الشام به بزرگ‌ترین گروه مسلح تروریستی در شمال سوریه تبدیل شود. همین نکته، می‌توانست منشأ برنامه ریزی مهم ترین گروه های رقیب یعنی داعش و النصره شود!

اعلان جنگ علیه داعش

نیمه سال ۲۰۱۳ برای اولین بار گروه های مسلح تکفیری معارض دولت سوریه علیه داعش اعلام جنگ کردند! در میان گروه‌های تکفیری خارج از مجموعه ارتش آزاد، نخستین کسی که فرمان جنگ علیه داعش را داد، «زهران علوش» رهبر گروه تروریستی تکفیری جیش الاسلام وابسته به عربستان سعودی بود.

زهران علوش، افسر سازمان استخبارات آل سعود و رهبر گروه تروریستی تکفیری جیش الاسلام
در میان گروه های تکفیری تروریستی سوریه، زهران علوش نخستین کسی بود که حکم جنگ علیه داعش را صادر کرد.

در میان گروه های وابسته به ارتش آزاد نیز مجموعه ای از گروه های تروریستی استان حلب با تشکیل اتاق عملیات «جیش المجاهدین» علیه داعش اعلام جنگ کردند. بعدها این اتاق عملیات، ساختار نظامی مستقل از گروه‌های تشکیل دهنده را یافت و «جیش المجاهدین» رسما تأسیس شد و نه‌تنها به شمال استان حلب (منطقه جنگی علیه داعش) اکتفا نکرد، بلکه به سرعت سازمان نظامی خود را – با حمایت ویژه ترکیه – در استان ادلب، ریف غربی و جنوبی استان حلب و ریف شمالی استان حماه گسترش داد.

در بیانیه اعلان تأسیس اتاق علمیات مشترک «جیش المجاهدین»، سران گروه های تروریستی تکفیری «حرکة نور الدین الزنکی»، «تجمع فاستقم کما امرت»، «جبهه اصاله و تنمیه»، «اجناد الشام» و… حضور داشتند.
با این حال، مدتی بعد فرمانده این اتاق عملیات (محمد بکور) که در تصویر روبرو در حال قرائت بیانیه است، با حمایت ترکیه تشکیلات مستقلی را تأسیس کرد و از گروه های تشکیل دهنده آن جدا شد!
جالب این جاست که در انتهای سال ۲۰۱۶ ، جیش المجاهدین واحدهای خود در استان ادلب، ریف غربی حلب و ریف شمالی حماه را با حفظ اختیاراتی در «احرار الشام» ادغام کرد!

در ابتدای سال ۲۰۱۴ ، «اتحادیه جبهه اسلامیه» – که طی طرح مشترک سه کشور ترکیه، عربستان سعودی و قطر تأسیس شده بود – علیه داعش اعلان جنگ کرد. النصره سعی کرد در این میانه وساطت کند، اما جبهه اسلامیه بر جنگ تأکید داشت! حتی زیر شاخه های احرار الشام در محلات جنوبی دمشق (تضامن و یرموک) که حاضر به جنگ علیه داعش نشدند، از سوی شورای مرکزی احرار الشام رسما منحل شدند! در آن زمان ریاست کل جبهه اسلامیه با «ابو عیسی الشیخ» (فرمانده کل «صقور الشام») و ریاست دفتر سیاسی آن با حسان عبود (فرمانده کل احرار الشام) بود.

اتحادیه جبهه اسلامیه در ماه های نخست ۲۰۱۴ رسما علیه داعش اعلام جنگ کرد.
ابو عیسی الشیخ، رهبر دوره ای جبهه اسلامیه در حال قرائت بیانیه اعلان جنگ علیه داعش است.
حسان عبود (رهبر وقت احرار الشام) به عنوان رئیس دفتر سیاسی جبهه اسلامیه، سمت راست ابو عیسی الشیخ نشسته است.
زهران علوش نیز در کنار حسان عبود نشسته است.

بحث جنگ مسلحین تروریست سوری با داعش در این مقال نمی‌گنجد و باید در گزارش‌های اختصاصی آن را تشریح کرد، همان طور که بحث «جیش المجاهدین» و «جبهه اسلامیه» گزارش های مستقل می‌طلبد. در این گزارش صرفا به فضای ابتدای سال ۲۰۱۴ و اعلان جنگ گروه های مسلح معارض علیه داعش اشاره شد تا اقدامات بعدی داعش بهتر درک شود.

داعش علیه احرار الشام

همان طور که در بخش قبل توضیح داده شد، سرعت گسترش احرار الشام به صورتی بود که به نظر می‌رسید بتواند طی یکی‌دو سال به قدرت اول شمال سوریه تبدیل شود. این نکته، تهدید آشکاری برای داعش و النصره بود و آن‌ها را به برنامه‌ریزی برای توطئه علیه داعش وادار می کرد!

داعش با استفاده از تاکتیک «ترور رهبران گروه های مخالف» به احرار الشام ضربات اساسی وارد کرد.

از سوی دیگر ابتدای سال ۲۰۱۴ احرار الشام در قالب جبهه اسلامیه علیه داعش اعلام جنگ کرد و این فرصت ویژه‌ای بود تا داعش با استفاده از عوامل خود، به جنگ احرار الشام برود! داعش در استفاده از ابزار «ترور رهبران مخالفین» تجربه قابل توجهی دارد و از همین تاکتیک برای ضربه زدن به احرار الشام استفاده کرد.

ترور ابو خالد السوری

با ترور ابوخالد السوری، حسان عبود بزرگ ترین پشتیبان خود را از دست داد.
ابو یزن الشامی (نفر دوم حرکة احرار الشام)، ابو خالد السوری را «پدر معنوی» خود خوانده بود! حسان عبود نیز با اتکا به ابو خالد، گروه های مختلف سلفی تکفیری را به حرکة احرار الشام جذب می کرد.

در فوریه ۲۰۱۴ ، داعش نخستین زهر خود را ریخت! در حالی که تنها یک ماه از تأسیس حرکة احرار الشام می‌گذشت و «ابو خالد السوری» از همه گروه‌های تکفیری سوری دعوت می کرد تا به احرار الشام بپیوندند، عامل انتحاری داعش خود را در یکی از «جلسات مصالحه» ابو خالد السوری منفجر کرد! گویا این جلسه به درخواست داعش و از طریق واسطه‌های اردنی برگزار شده بود و قرار بود نمایندگان گروه های مختلف وابسته به القاعده در آن، با نمایندگان داعش مذاکره کنند. همان روزها، النصره پیشنهاد داده بود بدون نبرد و خونریزی، مناطق تحت اشغال معارضه میان داعش و بقیه معارضین تفکیک شود و ظاهرا قرار بود همین موضوع در نشست مذکور بررسی شود!

از سمت راست: ابو فراس السوری، حسان عبود، ابو خالد السوری
ابو فراس (رضوان نموس) افراطی ترین و تندروترین فرمانده النصره بود.
این عکس نشان می دهد ابو خالد السوری می توانست ابو فراس – که تندترین لایه النصره بود – را وادار به مذاکره با حسان عبود کند! به این ترتیب، قطعا تا زمانی که ابو خالد زنده بود، جولانی نمی توانست بدن تشکیلاتی خود را به نبرد علیه گروه های مسلح معارض ترغیب کند! زیرا حسان عبود با حمایت ابو خالد، وساطت می کرد!

با ترور ابوخالد السوری، حسان عبود بزرگ ترین پشتیبان خود را از دست داد. ابو یزن الشامی (نفر دوم حرکة احرار الشام)، ابو خالد السوری را «پدر معنوی» خود خوانده بود! حسان عبود نیز با اتکا به ابو خالد، گروه های مختلف سلفی تکفیری را به حرکة احرار الشام جذب می کرد. هنوز هم ترور وی مشکوک ارزیابی می شود، زیرا قرار بود جولانی نیز نماینده ویژه خود را به این نشست بفرستد که ظاهرا قبل از رسیدن وی، عامل انتحاری داعش خود را منفجر کرد!! بی تردید تا زمانی که ابو خالد زنده بود، جولانی نمی توانست بدنه تشکیلات خود را برای مقابله با گروه های مسلح نزدیک به احرار الشام بسیج کند!

ترور رهبران احرار الشام