فراوانی پزشک؛ تصوری غلط!

به گزارش بولتن نیوز،در چند دهه­ ی اخیر، پیشرفت­های بسیاری در زمینه­ بهداشت و درمان در کشور حاصل شده است که از جمله آن، می ­توان از رشد کیفیت و کمیت مراکز درمانی، پیشگیری از بیماری ­ها و افزایش تعداد پرسنل نام برد. یکی از حوزه هایی که از لحاظ نظام ­های درمانی بسیار حائز اهمیت است، سرانه پرسنل بخصوص تعداد پزشک است. در این زمینه به گزارش ایرنا ، جعفر اصلانی، رییس دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله عنوان می ­کند که: «آمار پزشکان ما در زمان قبل از انقلاب با جمعیت ۳۰ میلیون نفری ایران، کمتر از ۱۵ ‏هزار نفر بود در حالی که اکنون تعداد پزشکان و دندان پزشکانی که در کشور فعالیت می­کنند حدود ۱۰۰ ‏هزار نفر هستند[۱]». با نیم نگاهی به آمار فوق و چندین آمار مشابه می ­توان دریافت که رشد تعداد پزشکان در این چند دهه­ ی اخیر، روند صعودی را طی کرده است.

اما در کنار آمار فوق، آمارهای تایید نشده­ ای مبنی بر اینکه افزایش صعودی تعداد پزشکان، منجر به بیکاری برخی پزشکان شده است، بر سر زبان­ها افتاد. که در این راستا رئیس سازمان نظام پزشکی کل کشور، دکتر علیرضا زالی خاطر نشان شده است: «اکنون بیش از هشت‌هزار پزشک عمومی در کشور بیکارند و چیزی حدود ۱۰هزار و ۵۰۰ پزشک عمومی در نظام آماری ما ثبت نشده‌اند و از طرف دیگر ۲۰هزار پزشک عمومی فاقد مطب و در بخش‌های اداری کشور در حال فعالیت‌اند که آمار نگران‌کننده‌ای در نوع خود است». با رواج این قبیل اظهارات، نگرشی تحت عنوان « فراوانی پزشک یا اشباع پزشک» برای مردم و مسئولین بوجود آمد که رفته رفته به تبع آن، مسئولین این حوزه نیز سیاست­هایی را سهوا یا عمدا در راستای تقویت این نگرش در پیش گرفتند.
اما در این بین، سوالاتِ مغفولی مطرح می شود که پاسخ به آنها، افق صحیحی را نسبت به نگرشِ مربوط به فراوانی پزشک، مشخص می­کند. سوالاتی از قبیل اینکه، آیا این روندِ صعودی با نیاز کشور همخوانی دارد؟ آیا این تعداد پزشک مطابق با استاندارد جهانی است؟ و همچنین کشور در این حوزه چه جایگاهی دارد؟

برای یافتن پاسخ این سوالات ابتدا باید به استاندارد جهانی تعداد پزشک به ازای هر یک هزار نفر

بسیاری از معضلات نظام سلامت کشور از کمبود پزشک نشأت می‌گیرد
جمعیت، مراجعه کرد. در این راستادکتر ایرج حریرچی[۲]، قائم مقام وزارت بهداشت، گفته است که استاندارد جهانی تعداد پزشک، ۳٫۵ نفر پزشک به ازای هر هزار نفر جمعیت است که این آمار در ایران از ۱٫۲۱ تا ۱٫۲۸ نفر پزشک به ازای هر هزار نفر جمعیت است. این بدان معناست که برای یک جمعیت هزار نفری، ۳٫۵ نفر پزشک مورد نیاز است که در ایران حدود ۱٫۳ نفر پزشک خدمات ارائه می­‌کنند.
در همین راستا، طبق گزارش سازمان نظام پزشکی کل کشور، سرانه پزشک در ایران، ۱٫۵۹ نفر پزشک به ازای هزار نفر جمعیت اعلام شده است. البته مطابق با آنچه در پاراگراف فوق بیان شده است، بین گزارش سازمان نظام پزشکی کل کشور و قائم‌مقام وزارت بهداشت، دکتر ایرج حریرچی، از لحاظ آماری تفاوت معناداری وجود دارد. این تفاوت نشانگر این است که حدود ۱۸ درصد از کل پزشکان، خدمات ارائه نمی­کنند و اصطلاحا غیر فعال هستند. پر واضح است که سرانه پزشک در کشور با استانداردهای جهانی فاصله­ ی زیاد و نگران کننده­ ای دارد.

برای اینکه موشکافانه­ تر به این اعداد و ارقام پرداخته شود و از جایگاه کشور اطلاعی بدست آید، مطالعاتی در مورد کشورهای گروه ۲۰ (متشکل از ۸ اقتصاد برتر دنیا و ۱۱ اقتصاد نوظهور به همراه اتحادیه اروپا) صورت گرفته است و میزان سرانه پزشک به ازای هر ۱۰۰۰ نفر بدست آمده است (نمودار۱).



با توجه به نمودار بالا، کشور یونان با سرانه ۶٫۲ نفر پزشک در این زمینه پیشتاز است و ایران در مقایسه با کشورهای گروه بیست، در رتبه های آخر و قبل از کشورهایی مانند هند، اندونزی، آفریقای جنوبی و چین قرار دارد. به عبارت دیگر سرانه پزشک در کشورهای پیشرو اغلب بین ۲٫۵ الی ۴ پزشک به ازای ۱۰۰۰ نفر جمعیت است .

همچنین با مطالعه­‌ای که در مورد کشورهای منطقه یعنی کشورهای آسیای میانه و آسیای غربی، انجام شده است، وضعیت و جایگاه کشور در حوزه سرانه پزشک نامطلوب و نگران کننده گزارش می ­شود.(نمودار ۲)

با توجه به نمودار ۲ در بین کشورهای منطقه، قطر با سرانه ۷٫۸ نفر پزشک در جایگاه نخست قرار دارد و یمن با سرانه حدود ۰٫۵ در بین کشورهای آسیای میانه و آسیای غربی در جایگاه آخر قرار می­ گیرد. ایران در بین ۲۴ کشور منطقه در جایگاه هیجدهم قرار دارد. یعنی کشورهایی مثل فلسطین، ترکیه، عربستان سعودی و لبنان در جایگاه بهتری نسبت به ایران قرار دارند.

با توجه به آمارهایی مثل استاندارد سرانه پزشک در جهان، گروه بیست و کشورهای آسیای میانه و آسیای غربی، وضعیت ایران در جایگاه نامناسبی قرار دارد. بسیاری از معضلات نظام سلامت کشور از کمبود پزشک نشأت می‌گیرد. از جمله معضلاتی که می­توان برشمرد دسترسی محدود بیماران به پزشک، افزایش فشار کاری بر پزشکان و کاهش کیفیت خدمات، بوجود آمدن صف­های طولانی برای دریافت خدمات و… است.

منبع:پایگاه رصد