سنت شدن مناجات‌خوانی در ماه رمضان

به گزارش بولتن نیوز، چند سالی است که در تمام طول ماه مبارک رمضان، سنتی به‌نام مناجات‌خوانی و ادعیه‌خوانی با حضور مداحان و سخنرانان معروف، به جز آن ادعیه مناجات مشهور در سه شب احیاء، در حال شکل‌گرفتن و گسترده شدن است. برای بررسی دقیق‌تر این ماجرا و احیاناً معرفی این جلسات در شهر تهران، سراغ مداح جوان اهل بیت (س) کربلایی سجاد آشتیانی رفته ایم. او علاوه‌بر حضور در مجالس مداحی تهران، به دعوت مراکز اسلامی در اروپا، ماه‌های محرم و رمضان برای انجام برنامه‌های مذهبی و مداحی و مناجات‌خوانی، مراسم دارد. همچنین به واسطه شاگردی امثال حاج ماشاءالله عابدی که از پیشکسوتان خوش‌نام این عرصه است به مداحی و مناجات‌خوانی اشراف دارد.

سابق بر این تعداد جلسات موسوم به مناجات‌خوانی در ایام ماه مبارک رمضان هم از نظر تعداد مساجد برگزارکننده بسیار محدود بود و هم از نظر تعداد شب‌های برگزاری. معمولاً فقط در همان ۳ شب معروف احیاء، در کنار سایر مراسم سفارش شده، مناجات و ادعیه هم خوانده می‌شد. افراد در سن۵۰ سال و بالاتر هم عمدتاً مناجات می‌خواندند. کسانی که هم تجربه داشتند و هم اهل مراقبه و تزکیه نفس و نماز شب و سوز نفس و... بودند و هر کسی به خودش اجازه ورود به این عرصه را نمی‌داد. بر خلاف الان که بعضی از خوانندگان مناجات (‌هرچند تعدادشان کم است) قبل از مناجات و بعد از مناجات باید به قهوه‌خانه هم سری بزند!

خوشبختانه تعداد و تنوع این جلسات به اندازه‌ای زیاد شده‌اند که به راحتی می‌توانند به تمامی ذائقه‌ها پاسخ بگویند. مثلاً اگر کسی تمایل بیشتری به شنیدن سخنرانی داشته باشد، به جلسات شیخ انصاریان در حسینیه همدانی‌ها یا جلسات آقای پناهیان در حسینیه آقای حق‌شناس می‌رود. حتی بعضی از آیات عظام هم این شب‌ها برنامه دارند. مثلاً سابق بر این آقای امجد برنامه داشتند. یا آیت‌الله مرتضی تهرانی، برادر حاج مجتبی تهرانی، با وجود کهولت سن بسیار، تا همین اواخر منبر می‌رفتند.

معمولاً جلسات از ساعت یازده، یازده و نیم تا ۲ و دو و نیم شب طول می‌کشند مردم با هر وسیله در دسترسی و حتی پیاده و خانوادگی به این مجالس اقبال نشان می‌دهند. معمولاً یک ربع، 20دقیقه‌ای همان ابتدای جلسه یک قاری خوش‌لحن، به تلاوت قرآن مجلسی مشغول می‌شود. این تلاوت مجلسی جزو اصلی برنامه است و صرفاً مثل خیلی از مراسم‌ها، یک تشریفات نیست. مردم در سکوت کامل، به آیات تلاوت شده توسط قاری گوش می‌دهند. بعد سخنرانی انجام می‌شود. با توجه به شرایط، یا تفسیر قرآن انجام می‌دهد یا بحث اخلاقی می‌کند یا داستان‌های پندآموز می‌گوید یا ترکیبی از همه اینها را در خودش دارد. بعد از سخنرانی هم معمولاً نور مجلس را کم می‌کنند

 و رو به قبله ادعیه خوانده می‌شوند. عرف هم اینگونه است که معمولاً شب‌های نخست دعای افتتاح خوانده می‌شود. بعد از آن دعای ابوحمزه ثمالی و شب‌های میانی رمضان هم دعای مجیر خوانده می‌شود. خیلی‌ها هم مناجات تائبین را می‌خوانند.

البته همه جلسات به یک شکل برگزار نمی‌شوند. مثلاً در جلسه آقای عابدی در مسجد شهدا که جزو قدیمی‌ها و پیشکسوتان این عرصه است جلسه‌ای حول محور مناجات و ادعیه و معنای ادعیه است. تقریباً در کل جلسه مفاتیح روبه‌روی مخاطبان باز است و همه هماهنگ از روی مفاتیح مناجات می‌خوانند. شاید 10 دقیقه صرف روضه‌خوانی شود. شبیه جلسه حاج ماشاءالله و در کنارشان حاج مهدی سماواتی، که بیشتر وقت جلسه را به خواندن خود ادعیه و مناجات و معنای آنها اختصاص می‌دهند کمتر در تهران نظیر دارد. جلسه حاج آقای بکایی هم تا حدودی اینگونه است. در این جلسات چراغ‌ها روشن‌ترند که مردم بتوانند به راحتی از روی مفاتیح همخوانی کنند.

حاج علی قربانی (‌که به حاج قربون معروف است) در خیابان ۱۷ شهریور حسینیه عشاق الحسین، حاج محمدرضا طاهری میدان خراسان حسینیه پیروان حضرت مهدی (عج) هیأت مکتب الزهرا، حاج منصور ارضی مسجد ارک بازار تهران میدان ارک و خیلی‌های دیگر هم هستند که معمولاً در ۹۰ درصد وقت جلساتشان مفاتیح باز نیست. چون در لابلای فقره‌های دعا مرتب گریز می‌زنند و روضه می‌خوانند. در رنج سنی پایین‌تر که متولدان دهه ۶۰ باشند کسانی مثل حاج محمد کریمی در چیذر، حاج میثم مطیعی در حسینیه فاطمه‌الزهراء، آقای محمدحسین پویان‌فر در هیأت ریحانه‌النبی در مسجد گیاهی، آقای حنیف طاهری در حسینیه «علی و زهرا» در خیابان دولت جزو معروفترین‌های مناجات‌خوانی هستند. بعضی از هیأت‌ها هم هستند که با وجود جمعیت ۵۰ تا ۱۰۰ نفری، صفای زیادی دارند اما چون مداح و سخنران معروفی ندارند خیلی معروف نیستند. تعداد اینگونه هیأت‌ها بسیار زیاد است.

به نظر من و با وجود محاسن زیاد ادعیه خوانی، مخصوصاً برای جوانان، این زیادی مناجات‌خوانی آن هم در مدت ۳۰ شب و از طرف هر مداحی که شرایط و مراقبه لازم را ندارد خیلی صحیح نیست. در مناجات پند و اندرز و توصیه به دوری از گناه و استغفار هم نهفته است. کسی که قرار است این ادعیه را بخواند برای مؤثر واقع شدن باید حداقل تا حدودی خودش عامل به آن صحبت‌ها باشد. مثلاً مداح داریم که ادعیه خوانی را با آستین کوتاه انجام می‌دهد. البته می‌دانم که از نظر شرعی اشکالی ندارد اما با عرف این کار که در خدمت اهل بیت بودن است خیلی تناسب ندارد. یا به قهوه خانه رفتن و قلیان کشیدن، باز با وجودی که آن هم اشکال شرعی ندارد اما چه تناسبی با فضای مداحی دارد؟ یا صحبت‌های سیاسی به مفهوم سیاست‌زدگی، در وسط ادعیه، مطمئناً از تأثیر این ادعیه کم می‌کند. قاعدتاً کسی که اهل مناجات‌خوانی است نباید اهل تهمت و تخریب باشد. شما نمی‌شود همزمان هم مشغول ارتکاب گناه باشی و همزمان به دیگران توصیه به استغفار و توجه کنید. مناجات‌خوانی توام با مسوولیت است. شاید یک کوتاهی در یک جواب سلام، کسانی را از هیأت و فضای مذهبی دور کند. این قضیه را بنده شخصاً به‌دلیل توفیق حضور در بعضی از برنامه‌های خارج از کشور در اروپا عیناً دیدم. طرف بلند شده به‌دلیل نبودن مجلس عزاداری یا مناجات باب میلش، از فرانسه به آلمان آمده هتل گرفته و کلی هزینه کرده است. مداح برخورد سرد و پرتکبری با پسر نوجوان این آقا داشته، آن پسر به پدرش اعتراض کرده که این کجاست منو آوردی؟ چرا اینقدر برخوردشان بد است؟ من رفتار عادی روزمره‌ای را که در همین هیأت‌ها یادم گرفته بودم؛ انجام می‌دادم و مثلاً جلوی پای یک بزرگ‌تر بلند می‌شدیم، این‌ها فکر می‌کردند که ما چه کار شاقی انجام داده‌ایم.

منبع: صبح نو