موانع طرح استاد-شاگردی برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی/طرح کارورزی دولت بهره‌کشی یا اشتغال‌زایی؟

گروه اقتصادی:  ورود سالانه یک‌میلیون و 200 هزار نیروی کار به بازار، یکی از عجیب‌ترین نرخ‌های جمعیت جویای کار در تاریخ اقتصاد ایران به شمار می‌آید که نمونه آن درسالهای گذشته وجود نداشته است. هرچند نرخ بیکاری در سه دهه گذشته همواره دورقمی بوده اما به دنبال کاهش میزان اشتغال‌زایی در یک دهه گذشته، سالانه 650 هزار نفر جمعیت جدید جویای کار بر بیکاران قبلی اضافه شد تا طی یک دهه جمعیت بیکاران کشور به حدود 6 میلیون نفر برسد.

 

 

به گزارش بولتن نیوز، بخشی از این جمعیت، متولد دهه 60 هستند که در سال‌های اخیر از دانشگاه‌ها فارغ‌التحصیل و روانه بازار کارشده‌اند. بیکارانی که تخصص دارند، اما مهارت ندارند. همین موضوع سبب شده تا جذب آن‌ها در بازار کار سخت‌تر از نیروی غیرمتخصص باشد.

در کشاکش انتخابات ریاست جمهوری، دو نامزد رقیب طرحی مشابه رونمایی کردند، یکی از سوی شهرداری تهران و دیگری از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی. هدف از اجرای هر دو طرح، مهارت‌آموزی به فارغ‌التحصیلان دانشگاهی جویای کار بود. طرحی که محمدباقر قالیباف در شهرداری تهران دنبال می‌کرد، کارانه نام داشت و طرحی که وزارت تعاون، کار و امور اجتماعی یک ماه بعد از کارانه رونمایی کرد، «کارورزی» نام گرفت. هرچند رقابت‌های انتخاباتی سبب شد تا طرح شهرداری از دور خارج شود، اما دولت یازدهم تصمیم داشت این طرح را حتی باوجود نواقص و موانع بسیار اجرایی کند. از همین رو 30 اردیبهشت‌ماه رسماً کار خود را با ثبت‌نام از متقاضیان آغاز کرد.

طرح از کجا آمد؟

سابقه مطالعات طرح کارورزی به سال 85 برمی‌گردد. زمانی که سید محمد جهرمی وزیر کار دولت اول محمود احمدی‌نژاد بود. جهرمی دو طرح را به‌موازات پیش می‌برد، اولی طرح بنگاه‌های کوچک و زودبازده که پایانش انحراف بیش از 40 درصدی از منابع بانکی به اموری غیر از اشتغال شد و درنهایت به اختلاف او با طهماسب مظاهری انجامید. طرح دوم، طرحی است که امروز در آخرین روزهای فعالیت دولت یازدهم رونمایی شده و به طرح «کارورزی» معروف شده است.

 

 

محمداکبرنیا مدیرکل هدایت نیروی کار وزارت کار درباره این طرح گفته است: «موضوع طرح کارورزی از سال 85 و 86 زمانی که به‌عنوان معاون توسعه‌ای اشتغال فعالیت می‌کردم، مطرح بود و تا سال گذشته نیز به‌صورت پایلوت در برخی استان‌ها اجرا شد.»

مشخصات قانونی طرح

بر اساس قانون برنامه ششم توسعه کشور، فارغ‌التحصیلان لیسانس باید ابتدا با ثبت‌نام در سامانه کارورزی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نام‌نویسی می‌کنند. پس از سه ماه، فارغ‌التحصیلان به کارگاه‌ها معرفی می‌شوند و در صورت جذب، علاوه بر دریافت هزینه آموزشی معادل یک‌سوم حداقل حقوق، از معافیت ۲ ساله حق بیمه کارفرما برخوردار می‌شوند.

بر اساس این طرح، دولت هزینه آموزشی این افراد را به کارفرمایان پرداخت می‌کند و پس از گذشت 4 تا 6 ماه، این افراد پس از جذب در کارگاه‌ها از معافیت بیمه‌ای سهم کارفرما برخوردار خواهند شد و تا 2 سال این معافیت برای کارفرمایانی که این افراد را جذب کنند ادامه خواهد داشت.

 

 

کارفرمایان تکلیفی برای پرداخت حقوق و دستمزد به آموزش‌گیرندگان لیسانس و بالاتر نخواهند داشت و دولت مبلغ یک‌سوم حداقل حقوق را به‌عنوان هزینه آموزشی را می‌پردازد، بنابراین امکان دارد کارفرمایی به‌دلخواه در این مدت 4 تا 6 ماهه آموزش، دستمزدی را پرداخت کند.

موانع و مشکلات

کارشناسان می‌گویند، مشکل اصلی این طرح بیمه یا حداقل دستمزد است. زیرا این طرح برای بیمه کسانی که در مدت کارورزی مهارت می‌آموزند، اشاره‌ای نکرده است. این بدان معناست که اگر برای کارورز در مدت کارآموزی حادثه‌ای رخ بدهد، مسئولیت با کارورز است و نه دولت. از سویی دستمزد، مانع دوم است. بر اساس این طرح، کارورز در مدت کارورزی از حداقل دستمزد برخوردار می‌شود، این موضوع از دو جهت مشکل‌آفرین است. نخست، اشتغال دائمی را زیر سؤال می‌برد زیرا کارفرما می‌بیند که نیروی کار ارزان‌تر هم می‌تواند پیدا کند و از سوی دیگر حداقل دستمزد را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد. ابهام دیگری که در این طرح وجود دارد، وابسته شدن بیشتر نیروی کار فارغ‌التحصیل دانشگاهی به خانواده است، زیرا نیروی کار ناچار است بیشتر در فضای خانه بماند.

علی خدایی عضو شورای عالی کار در این رابطه می‌گوید: «طرح کارورزی همان طرح استادشاگردی است، با این تفاوت که طرح استادشاگردی فعالیت شاگرد رایگان بود اما در طرح کارورزی دولت حدود 310 هزار تومان به کارجویان پرداخت می‌کند. یک فارغ‌التحصیل دانشگاهی قبل از خارج شدن از دانشگاه حداقل 3 نوبت کارورزی را طی می‌کند بنابراین نیازی به کارورزی ندارد، بنابراین بهتر است به‌جای ان کار سیستم آموزشی کشور اصلاح شود.»