حتما نهایتش ضرر خواهد کرد، نه سود

به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، در مطلب روز 11 اردیبهشت به آیه 4 سوره عنکبوت پرداخته شده و در آن آمده است:

 

أَمْ حَسِبَ الَّذينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ أَنْ يَسْبِقُونا ساءَ ما يَحْكُمُونَ
سوره عنکبوت (29) آیه4   

ترجمه
یا کسانی که بدی‌ها کنند حساب کردند که بر ما پیشی خواهند گرفت [و از دسترس ما خارج می‌شوند]؟! چه بد حکم می‌کنند!

 

حدیث
1) حذیفه، یکی از اصحاب پیامبر ص است که نه‌تنها در شیعه، بلکه در میان اهل سنت هم به عنوان کسی شناخته می‌شود که اسراری داشت که دیگران نداشتند؛ مثلا کسانی را که در جریان «عقبه» قصد ترور پیامبر ص را داشتند، می‌شناخت، اما به دستور پیامبر ص مخفی کرده بود. وی بعد از کشته شدن عثمان، از طرف امیرالمومنین ع استاندار بصره می‌شود و در اولین خطبه‌ای که می‌خواند، در وصف حضرت علی ع تعبیر «امیرالمومنین حقاً حقاً» را می‌آورد.  یکی از حضار متوجه کنایه‌ای که در این کلام هست می‌شود و از ایشان به اصرار می‌خواهد مطالبی که می‌داند بگوید. ایشان مطلب را به تفصیل بیان می‌کنند که در فرازی از آن آمده است:
و پیامبر ص برای حجة‌الوداع با مردم [از مدینه] بیرون آمد و زنانش هم همراهش بودند. پس چون حج و مناسک آن به پایان رسید و مردم همه آنچه را [در انجام حج] بدان نیاز داشتند، شناختند و آنها را بر آیین حضرت ابراهیم پابرجا داشت و همه آنچه که مشرکان بعد از او [حضرت ابراهیم ع] بدعت گذاشته بودند، زدود و حج را به حالت اولش برگرداند، وارد مکه شد و یک روز در آنجا بود که جبرئیل امین بر او نازل شد و آیات اول سوره عنکبوت را آورد و گفت: محمد! بگو: بسم الله الرحمن الرحیم. الف لام میم؛ آیا مردم چنین حساب کردند که وانهاده شوند که بگویند ایمان آوردیم و اصلا به فتنه‌ای آزموده نمی‌شوند؟! و به‌یقین كسانى را كه پيش از اينان بودند [در فتنه] آزمودیم، تا حتما خداوند آنان را كه راست گفته‏اند معلوم دارد و حتما دروغگويان را [نيز] معلوم دارد. یا کسانی که بدی‌ها کنند، حساب کردند که بر ما پیشی خواهند گرفت [و از دسترس ما خارج می‌شوند] ؟! چه بد حکم می‌کنند!»
رسول خدا ص فرمود: جبرئیل! این چه فتنه‌ای است؟
گفت: محمد! خداوند متعال به تو سلام می‌رساند و می‌گوید: بدرستی که من پیش از تو پیامبری نفرستادم مگر اینکه هنگامی که زمانش به پایان رسید به او دستور دادم که بر امتش بعد از خود جانشینی بگذارد که او در جای وی بایستد و سنت و احکام او را برایشان زنده بدارد؛ پس آنان که خداوند را اطاعت کنند در آنچه که رسول خدا ص بدانها امر فرماید، راستگویان‌اند؛ و آنان که با امر او مخالفت ورزند، دروغگویان‌اند؛ محمد! زمان رفتن تو به نزد پروردگارت و بهشت او، نزدیک شده و او به تو دستور می‌دهد که برای امتت بعد از خود علی بن ابی‌طالب ع را منصوب کنی و عهد را به او بسپاری که او خلیفه‌ای است که به کار رعیت و امتت پابرجاست؛ اگر از او اطاعت کنند اسلام دارند و اگر عصیانش کنند، کفر ورزیده‌اند؛ و آنها چنین خواهند کرد و این همان فتنه‌ای است که آیاتش را بر تو خواندم ...
إرشاد القلوب إلى الصواب (للديلمي)، ج‏2، ص328-329

 

2) از امام صادق ع روایت شده است که حضرت علی ع مکرر می‌فرمود: دندان‌هایت را [به خنده فراوان] آشکار نکن در حالی که اعمال مفتضح انجام داده‌ای؛ و کسی که بدی‌ها کرده، خود را نزول ناگهانی عذاب، ایمن نشمرد.
الكافي، ج‏2، ص269 و 273

3) از امام صادق ع روایت شده است: خداوند عز و جل پیامبری از پیامبرانش را در قومش مبعوث کرد و به او وحی کرد که به قومت بگو: اهل هیچ وادی و هیچ مردمی نیستند که بر طاعت من باشند و خوشی به آنها برسد، آنگاه آنها از آنچه دوست دارم [= کارهای خوب] ، به آنچه ناخوشایند می‌دارم [= کارهای بد] برگردند، مگر اینکه وضعیت را برایشان از آنچه دوست دارند، به آنچه ناخوشایند دارند برمی‌گردانم.
و اهل هیچ وادی و هیچ خاندانی نیستند که بر معصیت من باشند و سختی به آنها برسد، آنگاه آنها از آنچه ناخوشایند می‌دارم، به آنچه دوست دارم برگردند، مگر اینکه وضعیت را برایشان از آنچه ناخوشایند دارند، به آنچه دوست دارند برمی‌گردانم.
و به آنها بگو: رحمتم بر غضبم پیشی گرفته، پس از رحمتم ناامید نشوند که نزد من هیچ گناهی که آن را ببخشم، بزرگ به حساب نمی‌آید [ظاهرا یعنی:‌ هیچ گناهی آن قدر بزرگ نیست که من نتوانم آن را ببخشم.]
و به آنها بگو با عناد ورزیدن، خود را در معرض خشم و غضب من قرار ندهند و اولیای مرا خوار و خفیف نشمرند که گاه غضب من چنان شدید است که هیچ مخلوقی توان ایستادن در برابرش را ندارد.
الكافي، ج‏2، ص274-275

تدبر
1️⃣ کسی که برای رسیدن به منافع خود، مسیر انجام کارهای بد را در پیش گیرد، حتما نهایتش ضرر خواهد کرد، نه سود.
امیرالمومنین فرموده‌اند: پیروز نیست کسی که گناه بر او پیروز شده باشد؛ کسی که از راه بدی پیروز شود، [حقیقتا] شکست خورده است»
«مَا ظَفِرَ مَنْ ظَفِرَ الْإِثْمُ بِهِ؛ وَ الْغَالِبُ بِالشَّرِّ مَغْلُوب‏» (نهج البلاغه، حکمت 327)
به تعبیر دیگر، هدف وسیله را توجیه نمی‌کند.

2️⃣ این آیه با حرف عطف «اَم: یا» شروع می‌شود  و بدین ترتیب می‌توان این آیه را عطف به آیه 2 دانست که فرمود «آیا مردم چنین حساب کردند که وانهاده شوند که بگویند ایمان آوردیم و اصلا به فتنه‌ای آزموده نمی‌شوند؟!»
یعنی انسان‌ها دو گونه‌اند: یا ادعا می‌کنند که ایمان آورده‌اند، که به آنها هشدار داده می‌شود که به فتنه خواهید افتاد تا معلوم شود راست می‌گویید یا خیر؛ یا به ایمان و اخلاق و دینداری بی‌اعتنایند، که به آنها هشدار داده می‌شود که فکر نکنید که شما می‌توانید کارهای بد انجام دهید و از دست ما بگریزید.
به تعبیر ساده‌تر، اگر بخواهیم خوب باشیم به فتنه و آزمایش مبتلایمان می‌سازند؛ و اگر بخواهیم بد باشیم،‌ حتما ما را به چنگ می‌اندازند. اما چرا؟
بحث انسان‌شناسی
این نشان می‌دهد که انسان به حال خود رها نشده است. . (قیامت/36)
پدر و مادر عاقلی که واقعا دلسوز بچه‌شان باشد، رشد او را می‌خواهند؛ این یعنی دغدغه دارند که وی حتما آدم خوبی در آینده شود. اگر در مسیر رشد است، مرتب در آزمون‌های بالاتر شرکت کند تا استعدادهای خود را نشان دهد؛‌و اگر تنبلی می‌کند ویا به انحراف کشیده شده، او را به هر روشی از تنبلی و انحراف بیرون آورند؛ هرچند خود آن بچه دوست نداشته باشد.
آیا خدا در حق ما از پدر و مادر مهربان‌تر نیست؟
پس چرا گاه انتظار داریم که کاری به کار ما نداشته باشد؟!

3️⃣ کسی که کار بد می‌کند خود را توجیه کرده که خدا کاری به کارش ندارد. وگرنه اگر کسی آخرت و حساب و کتاب خدا را جدی بگیرد، کار بد می‌کند؟

4️⃣ «آیا چنین حساب کردند که ...؟ چه بد حکم می‌کنند!»
پس، این طور نیست که هر وقت انسان حسابگرانه در عرصه‌ای وارد شود، به حکم و قضاوت خوب و مناسبی برسد.
ثمره در تحلیل اجتماعی
برای اینکه انسان در تحلیل‌هایش به نتیجه خوب و مناسبی برسد، هم توان حساب و کتاب کردن (توان تحلیل منطقی) نیاز دارد، و هم برخورداری از مقدمات و مبانی صحیح. وگرنه اگر مقدمات باطل را هم در یک قالب منطقی معتبر بریزیم، باز نتیجه غلط خواهد بود.
پس وقتی می‌خواهیم درباره کسی یا چیزی نظر دهیم، مواظب باشیم که مبادا حساب و کتابمان نتیجه معکوس بدهد و بعدا در قبال این قضاوت، مواخذه شویم.

5️⃣ کسانی که کار بد می‌کنند، چرا چنین می‌کنند؟
تا به منفعتی برسند.
اما اشتباه حساب و کتاب کرده‌اند؛ زیرا با خدا سر و کار دارند و خدا حسابشان را کف دستشان می‌گذارد!
پس، اینکه در اسلام گفته می‌شود «هدف وسیله را توجیه نمی‌کند و انسان با کار بد، ‌به نتیجه مطلوب نمی‌رسد» صرفا یک توصیه اخلاقی نیست؛ بلکه بیان یک واقعیت است.