درختان، نشانه‌های معاد

گروه فرهنگ و هنر: درختان، از نعمت های پر ارزش و حیات بخشی هستند که خداوند برای انسان آفریده است تا همواره از فایده های گوناگون و بسیار آن استفاده کنند و پیوسته به یاد او باشد. ما هم می خواهیم به شکرانه این نعمت خدادادی و به پاس حق شناسی از آن، دستکم در روز درختکاری، از درخت ها بیشتر بدانیم تا به ارزش واقعی آنها پی برده و از آنان به درستی استفاده کنیم. باشد که بتوانیم از این راه، شکر این نعمت بزرگ الهی را به جای آوریم.
درختکاری در آیینه روایات

به گزارش بولتن نیوز، رسول اکرم صلی الله علیه و آله درباره ثواب درختکاری فرمودند: «هر که درختی را بکارد تا به ثمر برسد، خدا در عوض آن، درختی را در بهشت به او اختصاص می دهد». نیز از آن حضرت صلی الله علیه و آله است که: «هر مسلمانی که بذری بیفشاند یا نهالی بنشاند و از حاصل آن بذر و نهال، پرنده یا انسانی بخورد، برای او صدقه محسوب می شود».

امام صادق علیه السلام نیز در این باره فرمود: «ثواب شش چیز پس از مرگ مؤمن به وی می رسد: فرزندی که برای او آمرزش خواهی کند، قرآنی که از او بماند و قرائت شود، نهالی که بکارد، چاهی که حفر کند، صدقه جاریه و نیز سنت پسندیده ای که پس از وی بدان عمل شود».

حفاظت از درختان

درختان، جزئی از منابع طبیعی و ملی و متعلق به محیط زیستی هستند که همه افراد در آن زندگی می کنند. تک تک افراد از این سرمایه های طبیعت بهره دارند و از آن سود می برند. آنها هر لحظه از هوای لطیف و پاکیزه ای که درختان به وجود می آورند، استفاده می کنند و این تنها یکی از سودمندی های بسیار درختان است. بنابراین، می توان گفت تخریب و نابودی این منابع طبیعی، ستم در حق همگان است و حفظ درخت و دیگر منابع طبیعی، وظیفه عمومی و به سود همه ماست و بهره های معنوی فراوانی نیز دارد. در روایتی از رسول اکرم صلی الله علیه و آله آمده است: «هر کس درخت موز یا درخت سدری را سیراب کند، گویا مؤمن تشنه ای را سیراب کرده است». امام صادق علیه السلام نیز درباره حفاظت از درختان فرمودند:«خداوند درخت را برای انسان آفرید. از این رو، او باید درخت را بکارد، آن را آبیاری کند و در حفظ آن کوشا باشد».

فواید درختان

درختان، از موهبت های پرسود الهی هستند که خداوند مهربان، در دسترس و اختیار انسان قرار داده است. از گیاهانْ فرآورده های دارویی، صنعتی، بهداشتی و آرایشی فراوانی به دست می آید. گیاهان، مهم ترین و مؤثرترین تولید کنندگان غذا در خشکی هستند و لوازم معاش و روزی انسان و دیگر موجودات را تأمین می کنند. در واقع، منابع حیوانی که ما از گوشت آن ها استفاده می کنیم نیز از همین گیاهان تغذیه می کنند. بقایای شاخ و برگ درختان، مواد ارزشمندی به خاک می دهد و خاک را غنی می سازد. از سوی دیگر، درختان مانع فرسایش خاک شده و از برخی بلاهای طبیعی جلوگیری می کنند و وجود درختان و پوشش های گیاهی در اطراف شهرها و مزارع، آنها را از هجوم سیل و توفان حفظ می کند.

 

 

 

فرآورده های دارویی درختان

گیاهان در زندگی ما نقش فراوانی بر عهده دارند. از دیرباز، آدمی از گیاهان برای درمان بیماری ها استفاده می کرده است. برای مثال، سال ها از پوست درخت بید برای کاهش تب بیماران استفاده می کرده اند. انسان پس از شناخت ماده تب بر بید (سالیسین)، توانست از روی آن، آسپرین را بسازد که دارویی مسکّن و تب بر است.

برای درمان بیماری مالاریا نیز، از پوست درختی به نام «سین کونا» استفاده شده است. پوست درخت این گیاه، ماده ای به نام «کینُن» دارد که میکروب مالاریا را می کشد. البته، گیاهان دارویی فراوان اند و هر یک، در درمان بیماری معیّنی تأثیر دارد.

درختان و کاهش آلودگی ها

درختان، تصیفه کننده هوا هستند. آنها از آلودگی هوا می کاهند و آن را خنک، سالم و پاکیزه نگاه می دارند. تبادل مواد بین هوا و درخت، به وسیله برگ ها صورت می گیرد. برگ ها، دی اکسید کربن را می گیرند و به اکسیژن، که ماده ای حیاتی برای تنفس انسان است، تبدیل می کنند.

درختان و درختچه ها، به ویژه درختان پرشاخ و برگ، صدا را انعکاس می دهند. بنابراین، وقتی جلو منازل مسکونی و ساختمان ها درخت باشد، شاخ و برگ آن ها، سر و صدای بیرون را منعکس کرده، مانع ورود آن به داخل منزل می شود. بدین ترتیب، با کاشتن درخت در اطراف منازل، بیمارستان ها و مناطق مسکونی، می توان از ورود سر و صداهای مختلف و فراوان محیط به ساختمان جلوگیری کرد و با کاهش و خنثی کردن سر و صداها، در محیطی آرام زندگی نمود.

درختکاری، کار و تفریح

کشاورزی،درختکاری یا باغبانی، نوعی اشتغال درآمد زاست که رزقی پاک و حلال از آن به دست می آید. همچنین، کارکردن در دل طبیعت، بسیار لذت بخش است. درختکاری و کشاورزی، افزون بر درآمدزا و خداپسندانه بودن، نوعی سرگرمی و کاری مفید و فرح بخش نیز به شمار می آید؛ چه در سطحی کلان و برای تأمین نیاز جامعه و روزی خانواده، و چه تنها برای سرگرمی و تأمین مصارف خانواده. در روایتی از حضرت علی علیه السلام آمده است: «کسی که آب و خاک در اختیار دارد و در عین حال فقیر است، خداوند او را از رحمت خود دور سازد». امام صادق علیه السلام نیز در این باره می فرماید: «کشاورزی و درختکاری کنید. به خدا قسم آدمی زاده هیچ عملی حلال تر و پاکیزه تر از آن انجام نمی دهد».

درختان، نشانه قدرت الهی

درختان، نشانه هایی از قدرت پروردگارند. در خلقت درختان، مرگ و زندگی آنها و نیز هنگامی که از آنان میوه پدید می آید، آثار قدرت و حقانیت خداوند بلندمرتبه نمایان است. وقتی درختان پس از فصل خزان و مرگ، به نفسِ باد بهار زنده می گردند، در واقع بخشی از قدرت و حکمت پروردگار توانا را در پیش روی همگان به نمایش می گذارند.
خداوند قادر، در آیه 21 سوره زمر، ما را چنین مورد خطاب قرار می دهد:«آیا نمی بینی که خدا از آسمان آب باران نازل گردانید و درون نهرها روان ساخت و نیز انواع گیاهان گوناگون بدان برویاند و باز (از سبزی و خرمی) رو به خزان آورد و نخست بنگری که زرد شود. آن گاه خداوند آنها (چوب و علف) خشک گرداند و صاحبان عقل، در آن متذکر (قدرت الهی) می شوند».

درختان نشانه های معاد

خشکیده و سپس سبز و خرم شدن درختان، یا به عبارتی دیگر مرگ و حیات دوباره آن ها، خود نمودی از معاد، و گواهی است بر اثبات فرموده خداوند که انسان را نیز همین گونه پس از مرگ، از خاک بیرون می آورد و بر این کار تواناست.

خداوند متعال در بسیاری از آیات قرآن، آنان را که در وقوع قیامت و بر قدرت خدا بر برانگیختن مردگان شک دارند، به خلقت انسان و مرگ و زندگی درختان، به عنوان نمونه ای مسلّم از معاد توجه داده است. در آیاتی چنین می خوانیم: «و زمین را (در فصل زمستان) خشک و مرده می بینی، اما هنگامی که آب باران فرو می فرستیم، به حرکت درمی آید و می روید واز هر نوع گیاهان زیبا می رویاند. این به دلیل آن است که (بدانید) خداوند حق است و اوست که مردگان را زنده می کند و بر هر چیزی تواناست، و این که رستاخیز آمدنی است و شکی در آن نیست و خداوند تمام کسانی را که در قبرها هستند، زنده می کند».

هفته منابع طبیعی در ایران از 15 تا 22 اسفند ماه می باشد. نخستین روز هفته منابع طبیعی، روز درختکاری نامگذاری شده است. منابع طبیعی، به مواد و منابعی گفته می شود که به طور طبیعی به وجود می آید و انسان در پیدایش آنها نقشی ندارد.

مفهوم منابع طبیعی

منابع طبیعی، به مواد و منابعی گفته می شود که به طور طبیعی به وجود می آید و انسان در پیدایش آنها نقشی ندارد. منابع طبیعی از نظر حیاتی به دو دسته تقسیم می شوند:

1. منابع طبیعی غیرقابل تجدید: منابع طبیعی غیرقابل تجدید پس از بهره برداری، مقدار آن کاهش می یابد و هیچ گاه به صورت اولیه برنمی گردد؛ مثل معادن و مخازن.
2. منابع طبیعی تجدید شونده: منابع طبیعی تجدید شونده در صورت مدیریت درست، پس از بهره برداری اصولی، قابلیت تجدید حیات دارند و به وضعیت اولیه برمی گردند؛ مانند جنگل ها و مراتع.

پيامبر گرامي اسلام حضرت محمد (ص)‌ و امام جعفر صادق (‌ع) در پاره اي از احاديث خود به اهميت درخت و درختكاري اشاره نموده اند:

پيامبر صلى الله عليه و آله فرموده اند:

مَن نَصَبَ شَجَرَةً و صَبَرَ عَلى‏ حِفظِها و الِقيامِ عَلَيها حَتّى‏ تُثمِرَ كانَ لَهُ في كُلِّ شَى‏ءٍ يُصابُ مِن ثَمَرِها صَدَقَةٌ عِندَ اللهِ؛
هر كس درختى بكارد و در نگهدارى آن بكوشد تا ميوه دهد، در برابر هرچه از آن ميوه به دست آيد، پاداشى نزد خدا خواهد داشت.

إن قامَتِ السَّاعَةُ و فِي يَدِ أحَدِكُم فَسيلَةٌ، فإنِ استَطاعَ أنْ لايَقومَ حَتّى‏ يَغرِسَها، فَليَغرِسْها؛
اگر قيامت فرا رسد و در دست يكى از شما نهالى باشد، چنانچه بتواند برنخيزد تا آن را بكارد، بايد آن را بكارد.

ما مِن رَجُلٍ يَغرِسُ غَرساً إلاّ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِنَ الأجرِ قَدرَ ما يَخرُجُ مِن ثَمَرِ ذلِكَ الغَرسِ؛
هر كه نهالى بكارد، خداوند به مقدار ميوه اى كه از آن درخت به دست مى ‏آيد، در نامه اعمال او پاداش مى ‏نويسد.

امام صادق ‏عليه السلام فرموده اند:

لاتَقطَعُوا الثِّمارَ فَيَبعَثَ اللَّهُ عَلَيكُم العَذابَ صَبًّا؛
درختان ميوه را قطع نكنيد كه خداوند بر شما عذاب فرو مى ‏ريزد.

اِزرَعُوا و اغرِسُوا وَاللَّهِ ما عَمِلَ النّاسُ عَمَلاً اَجَلَّ و لاأطيَبَ مِنهُ؛؛
كشت كنيد و درخت بنشانيد؛ به خدا قسم آدميان كارى برتر و پاك‏تر از اين نكرده ‏اند.

امروزه با صنعتي شدن جوامع بشري درختان نقش مهم تري در زندگي بشر ايفا مي كنند، از سويي مقدمات پيشرفت بيشتر صنعت و فناوري را موجب مي شوند و منابع تامين كننده محصولاتي نظير وسايل چوبي، مبلمان، لوازم التحرير (كاغذ، انواع مدادهاي مختلف) ‌الوار و هزاران محصول ديگر محسوب مي شوند و از سو ي ديگر به منزله ريه هاي يك شهر تلقي شده و نقش مهمي در تامين سلامت اعضاي جامعه را ايفا مي كنند. اين مورد اخير از مورد قبل مهم تر مينمايد.

چرا كه به دليل فعاليت كارخانجات صنعتي و نيز ازدياد وسايط نقليه عمومي و فعاليت روزانه آنها در سطح شهرهاي بزرگ از جمله تهران آلاينده ها و گازهاي مهلك و خطرناكي نظير دي اكسيد كربن در هواي شهرها فزوني يافته و سلامت افراد را تهديد مي كند. و افزايش هر چه بيشتر اين مواد آلاينده كاهش ميزان اكسيژن در هوا را سبب مي شود و اين وضع نامساعد گروه هاي آسيب پذير نظير بيماران ريوي و قلبي، سالخوردگان و كودكان را بيشتر تهديد مي كند.

در چنين شرايطي مساله درخت و درختكاري راه حلي مناسب براي مبارزه با آلودگي هاي مذكور به شمار مي آيد. ايجاد جنگلهاي مصنوعي و فضاي سبز در اطراف شهرهاي بزرگ به تاسيس كارخانجات توليد اكسيژن مي ماند.

در همين راستا در ايران اسلامي كه ملهم از تعاليم ادبي و ديني مي باشد كه خود دستاورد فرهنگ غني اسلامي ايراني است، روزي را به درخت و درختكاري اختصاص يافته و آن را روز درختكاري نام نهاده اند. به اين ترتيب همه ساله در روز 15 اسفند ماه كه آخرين ماه فصل زمستان است در حاليكه همه ايرانيان خود را براي استقبال از روزهاي پر طراوت بهاري آماده مي كنند. نهال هاي جوان به دست خاك مهربان صبور و مقدس ايران اسلامي سپرده مي شود تا به درختاني نيرومند و سرسبز بدل گردند و به اين ترتيب گامي در آبادي ايران اسلامي برداشته مي شود و نيز امري خدا پسندانه انجام مي گيرد كه وارستگاني چون پيامبر گرامي اسلام و حضرت امام جعفر صادق (ع) آن را واجب الاجرا دانسته اند.

---

منابع: