قیمت مطبوعات و عناصر اثرگذار بر آن

به گزارش بولتن نیوز، دکتر محمدمهدی فرقانی*: درخصوص وضعیت قیمت مطبوعات چند عامل را می‌توان دخیل دانست. قیمت مطبوعات باید به گونه‌ای تعیین شود که علاوه بر پوشش هزینه‌های تولید، بتواند سود معقولی را که صرف بهبود وضعیت نشریه شود هم از خود باقی بگذارد. به طور معمول قیمت نشریات صرف چند قلم هزینه اساسی می‌شود؛ از خرید کاغذ و چاپ و سایر ملزومات مصرفی نشر گرفته تا حقوق خبرنگاران و کارکنان و مدیران و دست‌اندرکاران بخش‌های مختلف چاپخانه.

درآمد نشریات هم عموما از دو راه بیشتر حاصل نمی‌شود. یکی تک‌فروشی که خب می‌دانیم فروش تک‌نسخه‌های روزنامه روی دکه هم درصد قابل توجهی از هزینه‌هایش به جیب توزیع‌کنندگان می‌رود و با احتساب برگشتی برخی از این نشریات، می‌شود این‌طور گفت که بهای تک‌فروشی عملا قادر به تامین هزینه‌های جاری یک نشریه – اعم از روزنامه و مجله - نخواهد بود.

درآمد مهم‌تر نشریات معمولا درآمد حاصل از آگهی‌های بازرگانی است و این عاملی است که از نیمه دوم قرن نوزدهم به صاحبان نشریه‌ها این اجازه را داد که بتوانند با قیمتی ارزان‌تر و تیراژی بالا منتشر شوند. در واقع عملا از همان زمان بود که روزنامه‌ها به رسانه‌هایی همگانی و جمعی تبدیل شدند، زیرا درآمد حاصل از آگهی‌ها آنقدر تامین مالی برای بنگاه‌های انتشاراتی در پی داشت که بتوانند نه‌تنها بخش عمده‌ای از هزینه‌هایشان را بپردازند، بلکه بعضا سودی سرشار را هم صاحب شوند.

البته نکته دیگری را هم باید ذکر کنم و آن نکته این است که اتکا به درآمدهای آگهی، همواره انتقادهایی را هم در پی داشته است. این ماجرا از ابتدا در غرب مطرح بوده و هنوز هم ادامه‌دار است. خیلی‌ها بر این اعتقاد بوده و هستند که اتکا به درآمد آگهی‌ها در واقع به این معناست که نشریه را به تبلیغات بازرگانی و به خصوص صاحبان این تبلیغ‌ها وابسته می‌سازد، منافع آگهی‌دهندگان بر انتشار اخبار برتری می‌یابد و حتی گاه باعث دخالت این افراد در انتخاب محتوای نشریات می‌شود. اما با وجود همه این انتقادات منفی، این‌طور به نظر می‌رسد که چاره دیگری در کار نیست و همچنان این روش، اصلی‌ترین منبع درآمد برای عمده نشریات داخلی و خارجی محسوب می‌شود.

البته در کشور ما علاوه بر تک‌فروشی و نیز کسب درآمد از راه آگهی‌ها، منبع مالی سومی هم وجود دارد و آن کمک‌های دولت و وزارت ارشاد است که چه به صورت نقدی و چه کمک‌هزینه‌های خرید کاغذ و سایر ملزومات، در اختیار گردانندگان مطبوعات قرار می‌گیرد. البته باز این‌طور به نظر می‌آید که این تسهیلات بویژه برای نشریات پرتیراژ و پرهزینه، چندان رقم مناسبی نیست و نمی‌تواند کمک‌کننده باشد.

فراموش نکنیم که قیمت مطبوعات، یکی از اصلی‌ترین عناصر تعیین‌کننده و تاثیرگذار بر تصمیم مخاطبان در زمینه خرید و مطالعه نشریات محسوب می‌شود و طبیعتا اگر این قیمت تناسبی با قدرت خرید مخاطبان نداشته باشد، مصرف آن نشریه هم در سبد خرید خانوار از جایگاهی برخوردار نخواهد شد. بنابراین قیمت همچنان عنصری مهم و حیاتی است و در تصمیم‌گیری مخاطب و تعیین تیراژ و حتی استقبال مخاطبان تاثیری بی‌شک انکارناپذیر را از خود بر جای خواهد گذاشت.

*استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی