پایتخت «بی»کتاب ایران

به گزارش بولتن نیوز، شهر بوشهر، پایتختی کتاب ایران در سال آینده را بالاخره به دست آورد. این در حالی است که بوشهر در رقابت با 19 شهر دیگر از جمله سه شهر از همین استان ـ شبانکاره، کنگان و برازجان ـ به این جایگاه رسید؛ جایگاه پایین استان بوشهر در تخصیص منابع، علیرغم ثروت سرشار آن در حوزه‌های گاز، نفت، صنعت و تجارت این استان را در شاخص‌های توسعه‌یافتگی جزو مناطق کمتر توسعه‌یافته قرار داده است.

به گزارش بولتن نیوز، همین مساله باعث شده تا در حوزه فرهنگ هم با وجود این‌که چهره‌های شاخصی چون صادق چوبک، منوچهر آتشی، منیرو روانی‌پور و علی باباچاهی را به جامعه فرهنگی ایران معرفی کرده است، از نظر بهره‌مندی از فضاهای فرهنگی و هنری، کتابخانه و کتابفروشی وضعیت نامناسبی داشته باشد؛ براساس آمار خانه کتاب، بوشهر 34 ناشر دارد که کمتر کتابی از آنها به تهران می‌رسد، با این حال پایتختی کتاب بیشتر دربرگیرنده ایده‌هایی است که یک شهر برای ترویج کتاب و کتابخوانی مطرح می‌کند نه میزان کتابفروشی‌ها و سرانه مطالعه آن. 

علی‌اصغر سیدآبادی، مدیر کل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به حضور جدی استان بوشهر در نامزدی پایتخت کتاب به «ابتکار» می‌گوید: امسال استان بوشهر مشارکتی فعال از سوی بخشداران و شهرداران داشت که شبکه‌ دوستداران کتاب را راه‌اندازی کرده بودند و نشست‌هایی داشتند که تمام استان را درگیر کرده بود. به گفته سیدآبادی، مبنای انتخاب در پایتخت کتاب برنامه‌هایی است که برای سال آینده قرار است اجرایی شود و ممکن است شهری، داشته‌های ضعیفی داشته باشد اما بتواند به دلیل وجود برنامه‌های پایتختی کتاب به توسعه فرهنگ و کتابخوانی در آن شهر و استان کمک کند. او ادامه می‌دهد: افزایش درصد فروش کتاب در شهرهایی که تاکنون پایتختی کتاب را برعهده داشتند، چشم‌گیر بوده است و این می‌تواند نویدی برای آینده بوشهر باشد. هر شهری برای گرفتن این پایتختی، اعلام می‌کند که هزینه‌هایی را در حوزه کتاب انجام می‌دهد و این وظیفه نهادهایی چون شهرداری، صنایع،‌ کارخانه‌ها، اداره امور زندان‌ها و کشتیرانی است که آستین بالا بزنند و این اتفاقات را در شهر یا استان رقم بزنند و به این معنا نیست که وزارت ارشاد حمایت‌ها یا اولویت‌هایی را برای آن شهر در نظر می گیرد.

با این حال،‌ محمود حیدری که در شهر کنگان کتابفروشی دارد، انتخاب شدن بوشهر به عنوان پایتخت کتاب را شوخی می‌داند و به «ابتکار» توضیح می‌دهد: با این‌که در استان بوشهر، مردم از کتاب و کتابفروشی استقبال می‌کنند اما در هشت شهرستان استان بوشهر، حتی یک کتابفروشی به اندازه آنچه در تهران وجود دارد، نیست. فقر کتاب و کتابفروشی در این استان جدی است و در شهرستانی مانند کنگان که حدود 80 هزار نفر جمعیت دارد، یک کتابفروشی 50 متری نداریم. او با اشاره به نبود تسهیلاتی در استان بوشهر برای گسترش کتابفروشی بیان می‌کند: وضعیت صنعت نشر در ایران سود ندارد و این مساله دامن ناشر،‌ نویسنده، مترجم و کتابفروش را هم می‌گیرد. در این میان وظیفه وزارت ارشاد حمایت کردن از گسترش چنین فضاهایی است. با این حال در زمینه تسهیلات هیچ حمایتی از کتابفروشی صورت نمی‌گیرد و هر فردی که با سرمایه شخصی وارد این حوزه می‌شود، پس از مدتی به دلیل این‌که سودی ندارد، کار را رها می‌کند و حتی کتابفروشی‌هایی هم فعالیت خود را به پایان رسانده‌اند. این کارشناس امور هنری با بیان روند کار کتابفروشی می‌گوید: خرید نقدی کتاب در بلندمدت سودآور نیست و به طور مثال برای حدود 4 ماه، دو میلیون تومان سود دارد، با این دو میلیون تومان باید هزینه برق، آب و گاز و مالیات را هم پرداخت کند، در حالی که وزارت ارشاد نتوانسته کمکی به حذف مالیات کتابفروشی کند یا حتی هزینه‌های حامل‌های انرژی را برای کتابفروشی‌ها به صورت نیم‌بها در نظر بگیرد تا بتوانیم کار خود را ادامه دهیم. برای همین در این زمینه باید اتفاق ریشه‌ای بیفتد؛ به طور مثال، مکان ثابتی در اختیار کتابفروشی قرار بگیرد که این کار باید از سوی شهرداری، استانداری یا فرمانداری انجام شود چرا که زمین به دلیل صنعتی بودن استان، بسیار گران است و اجاره کتابفروشی هم بالاست و جابه‌جا شدن مدام یک کتابفروشی باعث از دست رفتن مخاطب خواهد شد. به گفته حیدری، گاهی آمارهایی ارائه می‌شود که تعداد کتابفروشی‌ها را بیشتر اعلام می‌کند در حالی که بیشتر این کتابفروشی‌ها، نوشت‌افزارفروشی هستند که تعدادی هم کتاب می‌فروشند. شاید بتوان گفت در جایی که محل جنگ میان شرکت‌های بزرگ نفتی دنیا بر سر صنعت گاز، نفت و پتروشیمی است، مشکل اساسی در حوزه کتاب و کتابخوانی، کمبود امکانات، نبود حمایت و تسهیلات و ناکارآمدی بعضی از مدیران فرهنگی است.

این در حالی است که رباب ارشادی‌مطلق، سرپرست اداره کتابخانه‌های شهرستان کنگان هم به کمبود منابع اشاره و بیان می‌کند: بحث اصلی بر سر فرهنگسازی است. اگر تمام مشکلاتی که در سراسر کشور درباره کتاب وجود دارد مانند قیمت بالای کتاب، وجود کتاب‌های الکترونیک و ممیزی را در نظر نگیریم، 80 درصد مساله در استان بوشهر فرهنگسازی است. در استان بوشهر گاهی منابع دست اولی در اختیار مخاطب نیست. تا پیش از این و تا سال 1392 سامانه‌ای برای کتاب درخواستی مراجعان در کتابخانه‌ها وجود داشت که حذف شد و پس از آن کتاب‌ها را براساس انتخاب خودشان به کتابخانه‌ها می‌فرستند. او ادامه می‌دهد: متاسفانه در زمینه تبلیغ کتاب شهرداری‌ها کمتر همکاری می‌کنند و از فضای تبلیغاتی شهری کمتر برای این امر استفاده می‌شود. اگر چه خیرینی هم هستند که برای خرید کتاب برای کتابخانه هزینه‌هایی را پرداخت می‌کنند اما نبود سامانه درخواست مراجعان برای کتاب‌هایی که می‌خواهند باعث می‌شود، مراجعه کاهش پیدا کند. حداقل کاری که می‌توانیم بکنیم این است که مراجعان خود را نگه داریم.

اما حمیده ماحوزی، مدیر اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر هم نبود تسهیلات را تایید می‌کند و توضیح می‌دهد: اگر چه بوشهر از سال 1393 نامزد پایتخت کتاب شده بود اما در این دو سال تلاش کردیم نهادسازی کنیم و شهرها و شهرستان‌های مختلف را درگیر این طرح کنیم. باشگاه‌های کتابخوانی زیادی در این استان تشکیل شده و این طرح‌های ترویج کتابخوانی باعث افزایش علاقه مردم به خرید کتاب شده است. در این میان حتی شهرهایی چون شبانکاره، اداره ارشاد هم ندارند اما با ایجاد خانه فرهنگ تلاش کردیم که مردم آن شهر در کتابخوانی فعال باشند. در شبکه‌ای که در استان شکل دادیم،‌ 33 برنامه در نظر گرفته شده که تلاش می‌کنیم آنها را اجرایی کنیم. به گفته این مدیر ارشاد، تسهیلات در حوزه گسترش کتابفروشی‌ها در استان را وزارت ارشاد با بانک‌ها هماهنگ کرده است اما ما به سمت کتابخانه‌های کوچک می‌رویم؛ فضاهایی که کتاب را در کوتاه‌ترین مدت در اختیار مردم قرار دهند و می‌توان گفت نسبت به گذشته باشگاه‌های کتابخوانی باعث رونق گرفتن کتابفروشی‌های استان هم شده‌اند. با این حال ماحوزی هم معتقد است که نیاز به رایزنی در سطح کلان داریم تا مساله مالیات و کاهش هزینه‌های کتابفروشی در استان‌های محروم را پیگیری کنیم. پیش از این تلاش شده بود که برای ساخت فضاهای فرهنگی عوارض برداشته شود و انجام هم شد. در این زمینه وزارت کشور و نهاد کتابخانه‌های کشور باید جدی‌تر ورود کنند. همین‌طور نمایندگان مجلس و وزارت کشور به این سمت بروند که باید برای فرهنگ هزینه کرد و نباید مثل کالاهای دیگر با آن برخورد شود.

منبع: ابتکار