بررسی استانداردهای ترجمه کتاب کودک ونوجوان

به‌گزارش بولتن نیوز به نقل از  دبیرخانه‌ ارتقاء کیفیت محصولات فرهنگی دومین نشست از مجموعه نشست‌های «استانداردسازی کتاب‌کودک و نوجوان» به همت دفتر مطالعات فرهنگی شهرداری تهران برگزار شد.

در این نشست شهلا انتظاریان، شقایق قندهاری و فرمهر منجزی از چالش های پیش روی صنعت ترجمه و راهکارهای حل این موانع سخن گفتند.

در ابتدای این برنامه دکتراحمد شاکری به ‌عنوان دبیر این نشست‌ها ترجمه را یکی از راهکارهای جهانی شدن ادبیات کودک و نوجوان ایران دانست و گفت: «همانطور که می دانید یکی از راهکارهای جهانی شدن ادبیات، رعایت استانداردها و معیارهای به روز در حوزه ی ترجمه است. با این حال باید دانست که این استانداردها و معیارها چیست و و در مقوله ادبیات ملی و جهانی چطور می‌شود به آنها توجه کرد. در این نشست سعی می شود  از نظرات  کارشناسان این بخش استفاده شود تا  به بررسی این حوزه بپردازیم.»

شاکری در ادامه سخنان خود به معرفی شهلا انتظاریان، شقایق قندهاری و فرمهر منجزی به عنوان کارشناسان  این نشست پرداخت و از انتظاریان دعوت کرد تا به مساله «ترجمه‌های موازی و مشکلات پیرامون آن»   بپردازد.

شهلا انتظاریان سخنان خود را با بیان تاریخچه ی ترجمه ی کتاب کودک و نوجوان در ایران آغاز و یادی از حسین ابراهیمی الوند و خانه ی ترجمه کرد. وی با مرور این دوره به وضعیت کنونی ترجمه در ایران اشاره داشت و گفت: «امروزه با پیشرفت فناوری‌های مدرن و با بهره‌گیری از  سایت ها و منابع مختلف دسترسی به کتاب ها آسان تر شده است. از سویی ناشران به دلیل هزینه های کمتر به بخش ترجمه بیشتر از تالیف اهمیت می‌دهند. مخاطبان نیز نظر مثبتی به آثار ترجمه دارند چون مترجم‌ها و ناشران آثار برتر کشورها را گزینش و منتشر می‌کنند. آنان می دانند که آثار ترجمه موضوعات متنوعتر وجذاب تر دارند. اما همین اتفاق سبب می شود تا برخی کتاب ها به دست مترجمان تازه کار بیفتد. در حالیکه بعد اصلی ترجمه در این میان فراموش می‌شود.»

انتظاریان با برشمردن ویژگی‌های  یک مترجم به سخنان خود ادامه داد: «یک مترجم علاوه بر دانستن زبان نیازمند خلاقیت و همچنین شناخت از مخاطب است. مترجم باید نیازهای هر گروه سنی را بداند و متاسب با نیاز آنها دست به انتخاب اثر، کلمات و درنهایت ترجمه بزند.»

وی به مساله ترجمه های موازی اشاره داشت و گفت: «ترجمه‌های موازی همواره وجود داشته است. اما این اتفاق زمانی در جهان رخ می دهد که یک اثر ترجمه‌ی خوبی نداشته باشد یا به دلیل گذشت زمان یک اثر به فراموشی سپرده شده باشد. ولی آنچه بازار نشر ایران به آن مبتلاست این نکات مثبت نیست بلکه در ایران ترجمه یک میدان مسابقه است که ناشران قدیمی و نوپا به آن مبتلا شده اند. در این میان آنچه از بین می رود حقوق مادی و معنوی نویسنده و مترجم است.»

مترجم آثار دختران کابلی  و میلیون‌ها در بخش دیگری از سخنان خود ترجمه‌های شتابزده را یک آسیب خواند و به صدمات آن پرداخت. وی گفت: «ترجمه ی شتابزده حاصل ترجمه های موازی است که طی آن روند تولید فشرده می شود و ویراستاری و دقت لازم در ترجمه از یاد می رود.»

انتظاریان در  ادامه به مساله ی کپی رایت جهت استانداردسازی ترجمه اشاره کرد و انسجام صنفی مترجمان را نیز در این امر موثر خواند. همچنین او مساله ممیزی سلیقه ای و عدم توجه به ساختار زبانی و انسجام آن را نیز آسیب هایی قابل طرح عنوان کرد که توجه به آنها به حذف آسیب های ترجمه‌های موازی منجر خواهد شد.

شاکری در تایید سخنان انتظاریان گفت: «یکی از دلایل وجود ترجمه‌های موازی علاوه بر بحث کپی‌رایت، ملزم ندانستن خود ناشران و مترجمان به رعایت اخلاق حرفه‌ای در ترجمه است. همین امر باعث شده است که ترجمه های موازی شکل بگیرند و گاهی همزمان چند نسخه از یک کتاب به بازار نشر راه پیدا کند. »

او بحث خود در حوزه ی کپی رایت را اینطور ادامه داد: «در مورد مساله‌ کپی رایت در ایران، ‌تلاش هایی از سال های گذشته آغاز شده است که در حال پیگیری توسط نهادهای مرتبط همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم هست. تلاش‌هایی که تا رسیدن به شکل قانونی، نیازمند اجماع نظر و تصمیم نهادهای تصمیم‌گیر است»

دیگر سخنران این نشست شقایق قندهاری بود. او با تاکید بر موضوع «اهمیت ترجمه و نقش به‌سزای انتخاب اثر» به تاثیرات سوء حذف ترجمه اشاره کرد: «چه بخواهیم، چه نخواهیم باید بدانیم آثار شاخصی که ترجمه شده و وارد بازار کتاب ما شده اند به روند تالیف ما نیز کمک کرده اند. انسان‌ها در کل جهان هستی روحیه ی مشترک، و فارغ از نژاد و جنسیت و فرهنگ دغدغه های مشترک دارند ما در آثار ترجمه نیز این واقعیت را می بینیم. با این حال ترجمه سبب ورود الگوهای جدید به کشور می‌شود  و به ما می آموزد که جنگ، فقر و عاطفه دردیگر نقاط کره ی زمین به چه شکل است چنین اتفاقی بینش جدیدی به مخاطبان می دهد»

او در این میان نقش ادبیات را پررنگ تر دانست: «به نظرم یکی از نکات قابل توجه این است که قصه ذاتاً به دلیل شخصیت پردازی و فضایی که خلق می کنئد اثرگذاری بیشتری دارد که آثار غیرادبی ندارند. پس تنوع آثار ادبی سبب می‌شود که به ژرفای دید برسیم و از لحاظ شخصیتی و مرحله به مرحله برای خود مسیری را پیش برویم که ملاک و معیارهایی دارد.»

مترجم سه گانه کورنلیا فونکه  در ادامه به مساله ی ترجمه ی آثار نامناسب برای رده ی سنی پایین تر پرداخت و  از توجه ناشران و مترجمان به آثار پرفروش و برندگان جشنواره ها به عنوان یک آسیب یاد کرد: «چنین انتخابی سبب می شود تا آثار فاخر و ماندگار مهجور بمانند و ترجمه های همزمان افزایش بیابد. »

فرمهر منجزی به عنوان سومین کارشناس این نشست به موضوع «امانت در ترجمه و مشکلات پیش رو» پرداخت. وی گفت: «سخن من با خود مترجم‌هاست که چقدر خود را مقید می‌کنند که سبک و لحن نویسنده را حفظ کنند؟ آنها چقدر به حال و هوای نویسنده توجه دارند.»

او به زبان غیر رسمی و غیراستاندارددر کتاب های ترجمه اشاره داشت و نزدیک شدن زبان این کتاب ها به لهجه ی تهرانی و گفتار را غیرمنطقی عنوان کرد.»

منجزی  با گلایه از شورای نظارت بر کتاب از آنان خواست که واحدی را جهت نظارت بر زبان کتاب ها تعبیه کنند. منجزی با برشمردن این موضوع که سطح سلیقه ی خوانندگان رو به افول است نظارت استاندارد را لزوم تولید کتاب استاندارد عنوان کرد.

در پایان این نشست نیز مهمانان به طرح سوالات خود از کارشناسان پرداختند. دیگر مترجمان حاضر در این جمع نیز اعم از شیدا رنجبر، ‌پروین جلوه نژاد و دکتر ناهید معتمدی به طرح مسایلی در حوزه ی استانداردسازی کتاب کودک و نوجوان پرداختند.

سومین نشست استانداردسازی کتاب کودک و نوجوان هفته آینده با موضوع تصویرگری برگزار خواهد شد.

در این نشست محسن حسن پور (رییس هیات مدیره ی انجمن تصویرگران)، ‌دکتر علی بوذری و هدا حدادی به طرح مسایل این حوزه خواهند پرداخت.