ارز تک نرخی سال آینده/ چرا یکسان سازی اجرا نشد؟

به گزارش بولتن نیوز، تک نرخی کردن ارز آرزوی تمام دولت های پس از انقلاب بود. نرخ که ارز دولتی و آزاد در اواسط دهه 70 اختلاف چندانی نداشت و از این رو تک نرخی کردن آن هم در اولویت ها قرار نگرفت.
در سال 91 بازار شاهد جهش یکباره نرخ ارز به ویژه دلار بود که آنقدر اختلاف قیمت های ارز دولتی و آزاد افزایش یابد که منجر به تولد ارز مبادله ای شد. در آن سال قیمت دلار دولتی 1226 تومان بود که قیمت آن در بازار آزاد به یکباره و عرضه چند روز به سه هزار و 700 تومان رسید. این اختلاف قیمتی باعث ایجاد ارز سه نرخی و ظهور ارز مبادله ای شد که در نهایت دولت وقت با حذف ارز دولتی 1226 تومان ارز را به دو نرخ رساند.
با این وجود در دولت قبل هم موضوع تک نرخی شدن ارز مطرح بود اما به دلیل تورم شدید بالای 40 درصد و نوسانات شدید ارزی، امکان تک نرخی شدن ارز فراهم نشد. یکی از مهم ترین سیاست های پولی دولت یازدهم ، هم تک نرخی کردن ارز برای کاهش رانت خواری ها و شفافیت در بازار ارز بوده که طبق اولین اظهارات مسئولان اقتصادی دولت بنابر این بود که تا پایان امسال ارز به یک نرخ برسد اما گویا زور دولت به موانع بلند بر سر راه اجرای این سیاست نرسید . طبق آخرین گفته های «ولی الله سیف» رییس بانک مرکزی؛ ارز سال آینده تک نرخی می شود.

**مهم ترین مانع تک نرخی نشدن ارز
طبق آخرین اظهارات رییس بانک مرکزی درباره تک نرخی شدن ارز؛ قرار بر این بود که پس از اجرایی شدن برجام و بازگشت روابط بانکی به شرایط عادی، در این زمینه تک نرخی کردن ارز اقداماتی انجام شد اما اینکه تا پایان سال جاری بتوان ارز تک نرخی را اجرا کرد هم عملی نخواهد بود. آخرین سخنان رییس کل بانک مرکزی آب پاکی را بر روی دست فعالان بازار ارز و صادرکنندگان و واردکنندگان ریخت تا منتظر ارز تک نرخی در آینده نزدیک نباشند.
اما چرا دولت نتوانست به وعده خود جامه عمل بپوشاند و علی رغم وجود مزایای متعدد تک نرخی شدن ارز در بحث کاهش فسادهای اقتصادی و کاهش ایجاد رانت برای عده ای، ارز تک نرخی نشد. « کامران ندری» مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی در پاسخ به این سوال به پژوهشگر ایرنا گفت: مهم ترین مانع برای اجرای سیاست تک نرخی شدن ارز، موضوع روابط کارگزاری بانک های کشورمان با بانک های خارجی است که هنوز این مشکل رفع نشده است.
وی با تاکید بر اینکه تعامل با بانک های خارجی می تواند در شرایطی که بازار با شوک مواجه است، بسیار موثر باشد، گفت: با ایجاد این روابط می توانیم ارز مورد نیاز برای تنظیم بازار را تامین کنیم. اما با توجه به اینکه روابط کارگزاری ما با بانک های خارجی هنوز به نحو مناسب برقرار نشده است، این مشکل امروز مانع جدی برای اجرای سیاست ارز تک نرخی محسوب می شود.
ندری با تاکید بر اینکه مانع دوم برای اجرای سیاست تک نرخی شدن ارز، ساختار بازار ارز است، اظهار داشت: بازار ارز به صورت سنتی متکی بر صرافی ها بوده و که البته اخیرا بانک ها هم با تمهید بانک مرکزی وارد بازار خرید و فروش ارز شده اند اما هنوز هم چارچوب بازار بر همان قواعد سنتی استوار است و تزریق ارز به این سیستم از طریق بانک ها دشوار است.
مدیر گروه بانکداری اسلامی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی با بیان اینکه برقراری روابط کارگزاری بین بانکی در اختیار بانک مرکزی نیست، ادامه داد: بانک مرکزی توانسته بخش عمده ای از سایر موانع بر سر راه تک نرخی کردن ارز را رفع کند. برای مثال در حال حاضر در بازار معملات ارزی تقریبا به سه گروه کالاهای اساسی ارز دولتی پرداخت می شود و سایر کالاها ارز بازار آزاد استفاده می کنند. همچنین ورود بانک ها هم به خرید و فروش ارز آزاد شده است. یعنی دیگر فقط ارز بازار ارز تقویت شود و دیگر در انحصار صرافی ها و دلالان ارزی نیست.

** قیمت کاهش یابد، ارز تک نرخی می شود
برخی دیگر از کارشناسان از موانع مهم اجرای سیاست پولی تک نرخی شدن ارز را رشد قیمت ارز به ویژه دلار در طول دو ماه گذشته عنوان می کنند.
قیمت دلار تقریبا از دو ماه گذشته به دلایل متعدد از جمله افزایش تقاضا در بازار با توجه به آغاز سفرهای به عتبات عالیات در ایام منتهی به اربعین و تقاضا برای سفرهای خارجی به مناسبت شروع سال جدید میلادی، بر سر کار آمدن ترامپ، تمدید تحریم‌های قبلی موسوم به داماتو و تقویت دلار شروع به رشد کرد که حتی در مقطعی به 4 هزار تومان هم رسید اما دوباره ورود بانک مرکزی به کنترل بازار ارز، قیمت دلار به کانال سه هزار و 800 تومان کاهش پیدا کرد و این روند کاهشی در حال ادامه است.
البته طبق گفته رییس بانک مرکزی نرخ ارز روند کاهشی خواهد داشت اما به دامنه 3500 تومان باز نمی گردد.
حال اینکه یکی از دلایل مهم محقق نشدن وعده دولت برای یکسان سازی نرخ ارز همین رشد نرخ ارز در طول دو ماه گذشته است.
در این باره «مهدی تقوی»کارشناس اقتصادی در گفت و گو با با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا معتقد است: یکی از دلایل افزایش نرخ ارز تامین کسری بودجه دولت است و تا زمانی که این نرخ کاهش پیدا نکند، امکان اجرای سیاست یکسان سازی نرخ ارز برای دولت وجود ندارد.
وی ادامه داد: وقتی بانک مرکزی و وزارت اقتصاد سیاست تک نرخی کردن ارز را مطرح کردند، قیمت ارز مبادلاتی 2900 تومان اعلام شد . این نشان می دهد که پیش بینی شده بود که با اجرای برجام و آزادشدن پول های بلوکه ایران، قیمت ارز کاهش می یابد اما عکس این پیش بینی رخ داد.
تقوی تاکید کرد: با توجه به افزایش نرخ دلار؛ زمانی که قیمت دلار افزایش یابد،هزینه واردات نیز بالا می رود و در این شرایط احتمال افزایش قیمت ها و افزایش نرخ تورم وجود دارد بنابراین در حال حاضر به هیچ وجه زمان مناسبی برای تک نرخی کردن ارز نیست.

** ارز تک نرخی به اسفند ماه نمی رسد
آنچه که کارشناسان اقتصادی بر آن اتفاق نظر دارند این است که امکان اجرای یکسان سازی نرخ ارز تا پایان امسال وجود ندارد. اما اینکه در سال آینده هم با توجه به احتمال ایجاد نوسانات در اقتصاد کشور به دلیل برگزاری انتخابات رییس جمهوری این سیاست دولت در نیمه اول سال اجرایی می شود، جای بحث دارد.
ندری در این باره می گوید : « بعید می دانم که در یک ماه باقی مانده از سال ارز تک نرخی شود و طبق گفته رییس بانک مرکزی هم در سال آینده ارز تک نرخی خواهیم داشت اما موضوع مهم ایجاد ارتباط با بانک های خارجی و رفع تحریم های این بخش است. اگر این مانع جدی از سر راه برداشته شود می توان امیدوار بود که در سال آینده به سمت تک نرخی شدن ارز حرکت کنیم.»
همچنین تقوی بر این باور است که به دلیل سیاست های دولت ارز افزایش قیمت داشته و این امر می تواند عامل تاخیر در یکسان سازی نرخ ارز باشد که اگر در سال آینده هم ارز در حول 3 هزار و 800 تومان باشد، درباره تک نرخی کردن ارز باید احتیاط کرد.
یکی از مهم ترین زمینه های تک نرخی کردن ارز و اجرای سیاست یکسان سازی نرخ ارز، داشتن ذخایر ارزی است که بتواند ضربه گیر نوسانات نرخ ارز در بازار باشد و دولت بتواند در شرایط افزایش قیمت ها با عرضه به موقع، بازار را کنترل کند که این عامل با توجه به افزایش بیش از دو برابری صادرات نفت و افزایش درآمدهای نفتی تقویت شده است. از سوی دیگر با آزاد شدن پول های بلوکه شدن ایران در بانک های خارجی بر آمار ذخایر ارزی افزوده شده است که در مجموع با این اقدامات می توان به اجرای سیاست پولی تک نرخی شدن ارز در اوایل سال آینده امیدوار بود.