تغذیه کودکان در وضعیت هشدار

گروه اجتماعی: اولین بار در سال 1370 مطالعه وضعیت سوءتغذیه کودکان زیر 5 سال در قالب بررسی ملی سالیانه بهداشت خانواده با اندازه‌گیری وزن کودکان انجام شد. نتایج این مطالعه نشان داد که 23 درصد دختران روستایی، 17 درصد دختران شهری، 15 درصد پسران روستایی و 10 درصد پسران شهری دچار کم‌وزنی هستند. در سال 1374 به دنبال تعهد سران کشورها برای دستیابی به اهدافی در زمینه سلامت کودکان در فاصله دهه 1990 تا 2000 که به اهداف دهه پایانی قرن بیستم معروف بوده است، انجام شد.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از مجله دنیای تغذیه، براساس نتایج این مطالعه، 6/16 درصد کودکان زیر 5 سال دچار کم‌وزنی، 4/19 درصد کودکان زیر 5 سال دچار کوتاه‌قدی تغذیه‌ای و 7 درصد کودکان زیر 5 سال دچار لاغری بوده‌اند. بررسی مشوری انجام شده توسط وزارت بهداشت با عنوان تعیین شاخص‌های تن‌سنجی کودکان زیر 5 سال (ANIS1) در سال 1377 تصویر اپیدمیولوژیک سوءتغذیه را به تفکیک استان‌های مختلف کشور نشان داده است. اطلاعات این بررسی نشان داد که در حدود 9/10 درصد کودکان زیر 5 سال کشور دچار کم‌وزنی متوسط و شدید، 4/15 درصد کودکان دچار کوتاه‌قدی و 5 درصد کودکان دچار لاغری بودند.

در سال 1383، دومین بررسی کشوری تعیین شاخص‌های تن‌سنجی کودکان زیر 5 سال (ANIS2) توسط دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت انجام شد. براساس نتایج این بررسی، 2/5 درصد کودکان زیر 5 سال دچار کم‌وزنی متوسط و شدید بودند 7/4 درصد کودکان دچار کوتاه‌قدی تغذیه‌ایی متوسط و شدید و 7/3 درصد کودکان دچار لاغری متوسط و شدید بودند.

آخرین بررسی کشوری انجام شده، مطالعه شاخص‌های سلامت و جمعیت سال 1389 وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی (MIDHS) است که نتایج آن نشان می‌دهد شیوع کم‌وزنی، کوتاه‌قدی و لاغری در کودکان زیر پنج سال کشورمان به ترتیب 4,08، 8/6 و 4 درصد بوده است. بطور کلی مقایسه نتایج مطالعات انجام شده طی سال‌های 1370-1389 نشان می‌دهد که شیوع سوءتغذیه کودکان در حدود 50 درصد کاهش یافته است.

این یافته‌ها حاکی از روند کاهشی و معنی‌داری در سه شاخص کم‌وزنی، کوتاه‌قدی و لاغری و بهبود قابل توجه در وضعیت تغذیه کودکان زیر پنج سال کشور می‌باشد. با این وجود نباید از نظر دور داشت که شیوع سوءتغذیه در مناطق محروم کشور همچنان بالاست. نتایج مطالعه MIDHS در سال 1389 حاکی از آن است که بالاترین میزان شیوع سوءتغذیه در استان سیستان و بلوچستان وجود دارد.

دکتر زهرا عبداللهی مسوول واحد بهبود تغذیه وزارت بهداشت

وضعیت ریزمغذی‌ها در کودکان

در زمینه وضعیت ریزمغذی‌ها در کودکان زیر 5 سال، اولین بررسی انجام شده در سطح ملی مربوط به سال 1380 می‌باشد. براساس نتایج بدست آمده از این بررسی، شیوع کم‌خونی در کودکان 23-15 ماهه کشور 37,8 درصد گزارش شد که دامنه شیوع آن از 5/27 درصد در استان تهران تا 54 درصد در مناطق جنوب و جنوب‌شرقی (سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان و جنوب خراسان) متغیر بود.

شیوع کم‌خونی در کودکان 6 ساله کشور نیز 2/18 درصد گزارش شد که دامنه آن از 8 درصد در سمنان و مرکز خراسان تا 34,8 درصد در مناطق جنوب و جنوب‌شرقی متغیر بود. کمبود آهن براساس شاخص فریتین سرم نیز در حدود 33 درصد کودکان 23-15 ماهه و در حدود 26 درصد کودکان 6 ساله گزارش شده است.

کمبودروی نیز در 19,4 درصد کودکان 23-15 ماهه در سطح کشور گزارش شده است و دامنه شیوع آن از 6,3 درصد در اقلیم فارس و مرکز استان کرمان تا 2/70 درصد در مناطق جنوب و جنوب‌شرقی کشور متغیر بود. کمبودروی در کودکان 6 ساله وسعت قابل ملاحظه‌تری داشت به‌طوری که 31 درصد کودکان این گروه سنی در سطح کشور دچار کمبودروی سرم بودند و دامنه شیوع آن از 8/21 درصد تا 46 درصد در مناطق جنوب و جنوب‌شرقی متفاوت است.

دومین بررسی ملی وضعیت ریزمغذی‌ها که در سال 1391 انجام شده است نشان می‌دهد که شیوع کم‌خونی و کمبودروی در کودکان کشور در یک دوره ده ساله کاهش قابل ملاحظه‌ای داشته است. وضعیت کم‌خونی در کودکان 23-15 ماهه در سال 91 (20,7 درصد) در مقایسه با سال 1380 (37،8 درصد) براساس معیار مشابه کاهش 50 درصدی را نشان می‌دهد. دامنه شیوع کم‌خونی از 8 درصد در استان تهران تا 41,7 درصد در مناطق جنوب و جنوب‌شرقی متفاوت است.

وضعیت کم‌خونی

همچنین مقایسه وضعیت کم‌خونی در کودکان 6 ساله در سال 91 (11,3 درصد) در مقایسه با سال 1380 (18,2 درصد) بیانگر کاهش کم‌خونی در این گروه سنی نیز می‌باشد. دامنه شیوع کم‌خونی از 5,9 درصد در استان‌های زنجان، قزوین، قم و مرکزی تا 22،8 درصد در مناطق جنوب و جنوب‌شرقی متفاوت است.

وضعیت کمبودروی در کودکان 23-15 ساله در سال 91 (19,8 درصد) در مقایسه با سال 80 (19,4 درصد) تغییری را نشان نداده است. دامنه شیوع کمبودروی در کودکان 23-15 ماهه از 10,5 درصد در مناطق غرب کشور و شمال خوزستان تا 31,4 درصد در استان‌های فارس و کهگیلویه و بویراحمد متغیر است.

برخلاف گروه سنی 23-15 ماهه، وضعیت کمبودروی در کودکان 6 ساله در سال 91 (13,4 درصد) در مقایسه با سال 81 (31 درصد) کاهش قابل توجهی نشان داده است. دامنه شیوع کمبودروی در کودکان 6 ساله از 8,3 درصد در مناطق غرب کشور و شمال خوزستان تا 18,5 درصد در مناطق جنوب و جنوب‌شرقی متفاوت است.

وضعیت کمبود و کمبود شدید ویتامین A در کودکان 23-15 ماهه در سال 91 (19,7 درصد) در مقایسه با سال 80 (2,1 درصد) بطور قابل توجهی افزایش یافته است. دامنه کمبود شدید ویتامین A از 11,7 درصد در مناطق مرکزی تا 33،1 درصد در استان‌های گلستان و خراسان شمالی متغیر است. وضعیت حاشیه کمبود ویتامین D در کودکان 23-15 ماهه در سال 91 (23,7 درصد) در مقایسه با سال 80 (3,7 درصد) افزایش شدید معنادار و نگران‌کننده‌ای داشته است.

دامنه حاشیه کمبود ویتامین D از 11 درصد در استان‌های گیلان و مازندران تا 35,9 درصد در استان‌های بوشهر، هرمزگان و جنوب خوزستان متغیر است. وضعیت حاشیه کمبود ویتامین D در کودکان 6 ساله در سال 91 (61,6 درصد) گزارش شده که نگران‌کننده هست.

دامنه حاشیه کمبود و کمبود ویتامین D در کودکان 6 ساله از 41,5 درصد در استان‌های زنجان، قزوین، قم و مرکزی تا 75 درصد در استان‌های بوشهر، هرمزگان و جنوب خوزستان متغیر است. روند وضعیت ریزمغذی‌ها طی ده سال اخیر در کودکان نشان داد که وضعیت کم‌خونی کودکان در دو گروه سنی 23-15 ماهه و 6 ساله به‌طور قابل‌توجهی کاهش‌یافته است؛ اما هنوز در مناطق جنوب و جنوب‌شرقی کشور شیوع کم‌خونی در کودکان بالاست.

در مورد وضعیت کمبود روی اگرچه در گروه سنی 23-15 ماهه هیچ‌گونه کاهشی رخ نداده اما در کودکان 6 ساله شاهد کاهش قابل‌توجه کمبود روی می‌باشیم.

همچنین کمبود ویتامین A در کودکان 23-15 ماهه و ویتامین D در کودکان 23-15 ماهه و 6 ساله در طی ده سال اخیر به‌طور قابل‌توجهی افزایش نگران‌کننده‌ای داشته است. وضعیت کمبود ویتامین A در استان‌های گلستان و خراسان شمالی و ویتامین D در استان‌های بوشهر، هرمزگان و جنوب خوزستان نسبت به سایر مناطق کشور از وضعیت نامطلوبی برخوردارند.