از هم‌نشینی با اهل بدعت برحذر باش

گروه دین و اندیشه: حجت الاسلام دکتر سوزنچی از اساتید دانشگاه، هر روز یک آیه قرآن را با ترجمه و چند حدیث تفسیری و چند نکته در تدبر آن آیه منتشر می کند. بولتن نیوز نیز در راستای ترویج چنین اقدامات ارزشی این سلسله مطالب را به صورت روزانه منتشر می کند.

به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، در مطلب روز 11 بهمن به آیه 4 سوره حج پرداخته شده و در آن آمده است:

كُتِبَ عَلَيْهِ أَنَّهُ مَنْ تَوَلاَّهُ فَأَنَّهُ يُضِلُّهُ وَ يَهْديهِ إِلى‏ عَذابِ السَّعيرِ                 
سوره  حج (22) آیه  4         

ترجمه
بر او نوشته [=مقدر] شد که بی‌شک کسی که به سرپرستی‌اش تن دهد، حتما او گمراهش می‌سازد و به عذاب  سوزان [شعله‌ور] هدایتش می‌نماید.

حدیث
1) از امام صادق ع روایت شده است: از هم‌نشینی با اهل بدعت برحذر باش، چرا که این کار کفر و گمراهی آشکاری در دل می‌رویاند.
مصباح الشريعة، ص68
قَالَ الصَّادِقُ ع: ... وَ احْذَرْ مُجَالَسَةَ أَهْلِ الْبِدَعِ فَإِنَّهَا تُنْبِتُ فِي الْقَلْبِ كُفْراً وَ ضَلَالًا مُبِيناً.

2) در فرازی از وصیت‌های امیرالمومنین ع به امام حسن ع آمده است: و برحذر باش از همنشینی با کسی که در مورد دینت از او می‌ترسی و ... و مبادا خود را از خدعه‌های شیطان ایمن ببینی و [از نزدیک شدن با شیاطین حذر نکنی و] بگویی هرگاه که مطلب ناشایستی دیدم کنار می‌کشم؛ چرا که این گونه بود که بسیاری از مسلمانان پیش از تو هلاک شدند، در حالی که به معاد یقین داشتند و اگر صريح به آنها مى‏گفتى: آخرتت را به دنيا بفروش، حاضر نبودند؛ ولى شیطان چنان با مکر و خدعه‌هایش عقل از سرشان می‌بَرَد که او را به خاطر بهره حقیری از دنیا به وادی هلاکت بکشاند و دائما از شری‌ به شر دراندازد تا جایی که از رحمت خدا ناامید شود و به «قنوط» (ناامیدی کامل) رساند تا حدی که برای مخالفت با اسلام توجیهی می‌یابد...
تحف العقول، ص79؛ [اگر چه عمده این وصیت‌نامه در نامه31 نهج‌البلاغه آمده؛ اما این قسمت در آنجا نیامده است]

فِي وَصِيَّةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع لِوَلَدِهِ الْحَسَنِ ع‏ ... وَ إِيَّاكَ وَ مُقَارَبَةَ مَنْ رَهِبْتَهُ عَلَى دِينِكَ و ... وَ لَا تَأْمَنْ خُدَعَ الشَّيْطَانِ وَ تَقُولُ مَتَى أَرَى مَا أُنْكِرُ نَزَعْتُ فَإِنَّهُ كَذَا هَلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكَ مِنْ أَهْلِ الْقِبْلَةِ وَ قَدْ أَيْقَنُوا بِالْمَعَادِ فَلَوْ سُمْتَ بَعْضَهُمْ بَيْعَ آخِرَتِهِ بِالدُّنْيَا لَمْ يَطِبْ بِذَلِكَ نَفْساً ثُمَّ قَدْ يَتَخَبَّلُهُ الشَّيْطَانُ بِخَدْعِهِ وَ مَكْرِهِ حَتَّى يُوَرِّطَهُ فِي هَلَكَتِهِ بِعَرَضٍ مِنَ الدُّنْيَا حَقِيرٍ وَ يَنْقُلَهُ مِنْ شَرٍّ إِلَى شَرٍّ حَتَّى يُؤْيِسَهُ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ وَ يُدْخِلَهُ فِي الْقُنُوطِ فَيَجِدُ الْوَجْهَ إِلَى مَا خَالَفَ الْإِسْلَام‏ ...

3) از رسول خدا ص روایت شده است که چهار چیز است که دل را به فساد می‌کشاند: ...
و [چهارم] همنشینی با مردگان است.
گفتند: رسول خدا ! همنشینی با مردگان یعنی چه؟
فرمود: همنشینی با هر کس که از [وادی] ایمان به گمراهی، و از احکام [دین] به بیرون متمایل شده است.
الأمالي (للمفيد)، ص315
قَالَ أَخْبَرَنِي أَبُو الْحَسَنِ عَلِيُّ بْنُ خَالِدٍ الْمَرَاغِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا ثُوَابَةُ بْنُ يَزِيدَ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْمُثَنَّى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُثَنَّى عَنْ شَبَابَةَ بْنِ سَوَّارٍ قَالَ حَدَّثَنِي الْمُبَارَكُ بْنُ سَعِيدٍ عَنْ خَلِيلٍ الْفَرَّاءِ عَنْ أَبِي الْمُجَبِّرِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص
 أَرْبَعٌ مَفْسَدَةٌ لِلْقُلُوبِ ...  وَ مُجَالَسَةُ الْمَوْتَى فَقِيلَ لَهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا مُجَالَسَةُ الْمَوْتَى قَالَ مُجَالَسَةُ كُلِّ ضَالٍّ عَنِ الْإِيمَانِ وَ جَائِرٍ فِي الْأَحْكَام‏.

تدبر
1⃣ در آیه قبل از کسی سخن گفت که به خاطر بحث و جدل بدون علم، پیرو شیطان شده است. در این آیه، چنین کسی را به عنوان شخصی معرفی کرده که به سرپرستی آن شیطان تن داده است؛ و کسی که چنین کند، حتما آن شیطان او را گمراه، و مقصدش را عذاب سوزان قرار خواهد داد.پس، بحث و جدال بدون علم ⬅️ پیروی از شیطان سرکش ⬅️ تن دادن به سرپرستی آن شیطان ⬅️ گمراهی ⬅️ رسیدن به عذاب سوزان

ثمره اخلاقی
ما غالبا وقتی از اعمال زشتی که موجب جهنمی شدن انسان می‌شود، می‌خواهیم سخن بگوییم اموری مانند قتل بیگناهان و ... به ذهنمان خطور می‌کند؛ و نماد انسان جهنمی را قاتلی بیرحم ویا رباخواری که خون مردم ناتوان را می‌مکد ویا ... می‌دانیم؛ آیا باورمان می‌شود که برخی از سخنوران توانا، چه‌بسا با ظاهری موقر، و احتمالا بسیار خوش‌برخورد و جذاب، که ممکن است یکی از مهمترین مصادیق جهنمیان باشند؟!
آیا حواسمان هستیم که اگر بی‌پروا و بدون علم به اظهار نظر و بحث‌ها وارد شویم و جدال‌ورزانه بر آن نظرمان، که واقعا علم مطمئنی نسبت بدان نداریم، اصرار بورزیم، ممکن است کم‌کم به چه سرنوشتی برسیم؟ یادمان باشد که جهنمی شدن، غالبا تدریجی است.
(توجه: البته تعبیر قرآن «جدل در مورد خدا»ست، نه هرگونه جدل؛ هر موضع‌گیری‌ جدی‌ای در زندگی، به نحوی به موضع‌گیری‌ای انسان در حوزه خداشناسی برمی‌گردد.)

2⃣ «كُتِبَ عَلَيْهِ أَنَّهُ مَنْ تَوَلاَّهُ فَأَنَّهُ يُضِلُّهُ وَ يَهْديهِ إِلى‏ عَذابِ السَّعيرِ»
توجه شود که مطلب را از «انه من تولاه...» شروع نکرد و عبارت «کتب علیه» را در ابتدای کلام افزود.
ظاهرا می‌خواهد تاکید کند که این یک سنت قطعی و غیرقابل تغییر است و قلم قضای الهی بر لوح محفوظ این را ثبت کرده است. یعنی امکان ندارد کسی به سرپرستی غیرخدایی تن دهد، مگر اینکه به ضلالت و جهنم کشیده می‌شود.

3⃣ «أَنَّهُ مَنْ تَوَلاَّهُ فَأَنَّهُ يُضِلُّهُ وَ يَهْديهِ...»
مرجع ضمیر «ه» و فاعل «یضل» در عبارت «تَوَلاَّهُ فَأَنَّهُ يُضِلُّهُ» کیست؟
مرحوم طبرسی سه احتمال مطرح کرده است: (مجمع‌البیان، ج7، ص113)
الف. هر دو به «شیطان» برگردد، یعنی کسی که به سرپرستی شیطان تن دهد، آن شیطان گمراهش می‌کند...
ب. هر دو به «آن کسی که جدل بدون علم کرده» برگردد، یعنی کسی که به سرپرستی «کسی که بحث و جدل بدون علم می‌کند» تن دهد، این جدل‌کننده او را گمراه می‌کند و ...
ج. ضمیر در «تولاه» به «شیطان» یا به «آن کسی که جدل بدون علم کرده»، برگردد، ولی فاعل «یضل» به خدا برگردد، یعنی کسی که به سرپرستی شیطان یا جدل‌کننده تن دهد، خداوند او را گمراه می‌کند و .. [گمراه کردن خدا به معنای او را به حال خود رها کردن و اجازه گمراه شدن دادن است، که به این معنا در آیات دیگری هم آمده است؛ مثلا: بقره/26]

4⃣  «فَأَنَّهُ يُضِلُّهُ وَ يَهْديهِ إِلى‏ عَذابِ السَّعيرِ»
اضلال و «گمراه» کردن، همراه است با «هدایت» کردن به چیزی دیگر.
در واقع، هرکس انسان را از راهی بازمی‌دارد، حتما راه دیگری را پیش روی انسان می‌گذارد.
بحث تخصصی انسان‌شناسی
از دروغ‌های بزرگی که امروزه زیاد شنیده می‌شود، شعار «آزادی از همه چیز» و «معرفی دین به عنوان مهمترین مانع آزادی» است.
دروغ بودنش هم به این است که:
✔️ اولا امکان ندارد که «انسان» از چیزی رها شود و به چیز دیگری وابسته نگردد. بهترین نمونه‌اش هم در مدافعان حکومت «لیبرال دموکراسی» می‌توان مشاهده کرد که ابتدا مدعی می‌شوند که حکومت باید صرفا به انتخاب مردم باشد و کسی حق ندارد آزادی مردم را مانع شود، بعد که از آنها سوال می‌شود که اگر مردمی رای دادند که ما حکومت «لیبرال دموکراسی» را نمی‌خواهیم چطور؟ می‌گویند: باید در مقابل آنها به زور متوسل شد! یعنی آنها آزاد نیستند که لیبرالیسم را نپذیرند!
✔️ ثانیا تنها چیزی که حقیقتا می‌تواند آزادی را به همراه بیاورد دین است، زیرا هرکس که بخواهد ما را از چیزی آزاد کند، عملا از طرف دیگری ما را محدود کرده، چون ما را به مدعای خود وابسته کرده است. تنها دین است که می‌تواند انسان را آزاد کند بدون اینکه این آزادی محدودیتی بیاورد؛ زیرا آزاد کردن انسان را با وابسته کردن به خدا گره زده، و خدا هم بی‌نهایت است، کسی که به بی‌نهایت وابسته شود، حقیقتا به هیچ محدودیتی گرفتار نشده است.

5⃣ «يَهْديهِ إِلى‏ عَذابِ السَّعيرِ»
«سعیر» به معنای آتش شعله‌ور و سوزان است. در قرآن انواعی از عذاب‌ها مطرح شده: عذاب الیم (دردناک)، مُهین (خوارکننده)، که هرکدام مناسبتی با نوع گناه شخص دارد. چرا در اینجا عذاب سعیر مطرح شد؟
آتش مهمترین ویژگی‌اش این است که می‌سوزاند، و نیست و نابود می‌کند. کسی که بدون علم در عرصه‌ای وارد شده و به گمراهی کشیده شده، در واقع دنبال هدفی رفته که واقعیتی ندارد؛ به تعبیر دیگر، چیزی را واقعی فرض کرده، که واقعیتی ندارد؛ شاید علت اینکه به «عذاب سعیر» مبتلا می‌شود این است که در آنجا به او نشان می‌دهند که آن هدفی که داشته، اساساً «نیست و نابود» است؛ و چون این هدف در تمام وجودش رخنه کرده است، نشان دادن «هیچ و پوچ بودنِ» چیزی که عمرش را برایش صرف کرده، برایش بسیار سوزاننده و گزنده است و تمام وجودش را آتش می‌زند.