سینمای بیگانه با گیشه

گروه سینما و تلویزیون: سیزدهم مهرماه سال 93 گروه سینمایی هنر و تجربه در پنج سینمای آزادی، موزه سینما، پردیس سینمایی کوروش، خانه هنرمندان ایران و پردیس سینمایی هویزه مشهد آغاز به‌کار کرد و تا به امروز چندین پردیس سینمایی دیگر در شهرهای گوناگون کشور نیز به جمع آن‌ها افزوده شده است. هدف از  برپایی گروه هنر و تجربه حمایت از آثار سینمایی کوتاه، بلند و مستند داخلی و به خصوص آثار جوانانی است که از معیارهای فرهنگی و هنری نیز برخوردار هستند و بنا به دلایلی امکان اکران تجاری آثار آن‌ها فراهم نشده است. به گفته دست‌اندرکاران سینمای هنر و تجربه، این گروه، دغدغه سینمای تجاری و اکران را که این روزها با مشکلات مالی و اقتصادی روبه‌رو است و هدف آن در مرحله نخست تجاری است، ندارد، اما در صدد است به عنوان یک سینمای پایه در بحث‌های جدیدی در حوزه سینما چه از منظر ساخت و چه از منظر محتوا فعالیت کند.

به گزارش بولتن نیوز، گروه هنر و تجربه با فعالیت گسترده خود در بازه زمانی کوتاهی، نشان داد که با دغدغه تجارت و سود مالی تشکیل نشده و هدفش تقویت سطح کیفی سینما و ایجاد انگیزه برای فیلمسازان جوان بوده است. دست اندرکاران این گروه با ایجاد هویت مستقل فرهنگی و به روز بودن چرخه اکران فیلم‌ها در شهرستان‌ها، سعی در برقراری عدالت فرهنگی به واسطه اکران همزمان فیلم‌ها در تهران و شهرستان‌ها داشته‌اند. ساختن سالن‌های مجهز و سهیم‌کردن مخاطبان در داشتن امکانات فرهنگی مناسب از دیگر اقدامات کلیدی و مهم این گروه بوده است.

گروه هنر و تجربه، در مدت فعالیتش با آداب و ضوابط خاص خود همواره در صدد پوشش دهی مخاطب خاص خود بوده است که در این زمینه موفق هم عمل کرده است. با وجود آن که بخش هنر و تجربه به‌ عنوان گروهی مستقل، پذیرش موج مثبتی بود که در سینمای ایران پدید آمده است، با این حال طبیعی است که در ابتدای امر و آغاز فعالیت این گروه، در آیین‌نامه جشن خانه سینما و سایر نهادهای سینمایی به این گروه توجه خاصی نشده باشد. آنچه ذکر آن در اینجا ضروری به نظر می‌رسد، این است که شمار فراوانی از فیلم‌ها هر سال تولید می‌شوند که شایسته نام هنر و تجربه است و جشنواره فیلم فجر نمی‌تواند به واقعیت‌های این بخش بی‌اعتنا باشد و بایستی توجه و حمایت همه جانبه خود را بیشتر به این گروه نو پا اعلام کند.

بدون شک فعالیت گروه هنر و تجربه در تقابل با سینمای بدنه دارای مزایایی نیز خواهد بود، سینمای بدنه می‌تواند از حیث فنی از فیلم‌های گروه هنر و تجربه بهره ببرد و گروه هنر و تجربه نیز از حیث راه و روش فروش تجاری از سینمای بدنه یاری گیرد. از دیگر مزایای نمایش فیلم‌های یادشده، می‌توان به ایجاد گردش مالی برای فیلم‌هایی اشاره کرد که در غیبت گروه هنر وتجربه بی‌هیچ بازگشت سرمایه‌ای به فراموشی سپرده می‌شدند.

اولین مواجهه اکثر مخاطبان با سینمای هنر و تجربه، تماشای فیلم پر سر و صدای «ماهی و گربه» و بعدتر فیلم دیدنی «پرویز» بود؛ فیلم هایی که به لحاظ فرم و محتوا، با حال و هوای کلی سینمای بدنه ایران متفاوت بودند و شاید اگر گروه سینمایی «هنر و تجربه» شکل نمی گرفت، فرصت تماشای آن برای علاقه مندان فراهم نمی شد. شاید بتوان این طور گفت که همین تلاش برای نمایش و دیده شدن فیلم های متفاوت با روند کلی سینمای تجاری، فلسفه پیدایش این گروه سینمایی است. تلاش برای نمایش آن دسته از فیلم‌های با ارزشی که اکرانشان می‌تواند جایگاه شایسته و درخور سازندگان آن‌ها را در جامعه سینمایی روشن و به ارتقای دانش سینمایی تماشاگران و ارتقای کیفیت هنری سینمای ایران کمک کند.

برای بررسی عملکرد این گروه سینمایی و واکاوی درصد اقبال مخاطبان سینما به فیلم‌های به اصطلاح روشنفکری توجه به کارکرد دوگانه سینما ضروری به نظر می‌رسد. یکی از این کارکردها این است که سینما مخاطبش را دچار حال خوش می‌کند و این حال خوش تنها به معنی خندیدن نیست، منظور تقویت یک حس خوش در اوست و کارکرد دیگر سینما این است که مخاطب را به فکر وادار می‌کند. بدون شک برای قشری که برای تقویت یا تحریک قوه ادراک و فکرشان به سینما می‌روند، فیلم‌های هنری و تجربی کارکرد بهتری دارد، چون مبنایش بازیگر و قصه‌ای که معنای سرگرم کنندگی داشته باشد، نیست.

از آنجا که سینما، همواره مدیومی پرطرفدار و تاثیرگذار بر سبک زندگی است و تماشای فیلم‌های خاص که با نگاهی جسورانه و خلاقانه و پرداختی ظریف‌تر ساخته شده‌اند، تاثیر انکارناپذیری در تربیت نگاه و ذهن و هدایت ذائقه و سلیقه مخاطب دارد، گروه سینمایی هنر و تجربه می‌تواند فرصتی برای نمایش و دیده شدن فیلم‌های هنری و تجربی در قالب اکران عمومی برای مخاطبان علاقه‌مند در گروه‌های سینمایی ویژه باشد. 

حداقل تاثیر تشکیل گروه هنر و تجربه بر سینمای ملی ایران، دیده و مطرح شدن آثار بسیاری از سینماگران صاحب نظر و صاحب اندیشه و تفکر است که معمولا در فرآیند سخت و پیچیده اکران، مجال عرضه نمی‌یافتند و یا سازندگانش در این فرآیند، خسته و فرسوده می‌شدند. و در واقع نمایش فیلم‌هایشان در این گروه، مجالی است که صدای آنان به گوش مخاطب‌شان برسد و اهل نظر نیز درباره آن‌ها بحث کنند. فراموش نکنیم دیده شدن فقط فروش میلیونی نیست. تمام فرآیند نمایش، جلسات نقد و بررسی، بحث‌ پیرامون فیلم‌ها، بازخورد در بین اهل نظر و... باعث شده ‌است سینماگران زیادی که علاقه‌مند به چنین مباحثی هستند، برای ادامه فعالیت در این گروه سینمایی ترغیب و امیدوار بشوند. 

تاسیس گروه سینمایی هنر و تجربه نیز مانند تمامی اتفاقات کشور، خالی از حاشیه نبوده است‌. چندی پیش محمد حسین فرحبخش‌، تهیه‌کننده سینمای ایران از اختصاص سالن‌های سینماهای آزادی و کوروش به گروه و هنر تجربه انتقاد کرد و گفت بیشتر این فیلم‌ها قابلیت نمایش در سالن‌های سینما را ندارند و کسانی آمارهای غلط را به رئیس سازمان سینمایی منتقل می‌کنند. که اظهارات وی با پاسخگویی شدید مدیر گروه اجرایی گروه هنر و تجربه مواجهه شد.

شهرام مکری کارگردان فیلم ماهی و گربه که در اکران‌های گروه هنر و تجربه با استقبال زیادی مواجه شده بود، در پاسخ به این انتقادات گفته بود‌: من این نظرها را مغرضانه توصیف نمی‌کنم، اما این نوع نگاه به سینمای هنر و تجربه درست نیست‌. اکران‌های گروه هنر و تجربه مانند اکران‌های عمومی‌ سینما است آیا تمامی تولیدات سینمای بدنه موفق هستند و با استقبال مخاطب مواجه می‌شوند‌؟ مسلما چنین نیست. برخی از این فیلم‌ها حتی موفق به کسب هزینه‌های تولید خود نمی‌شوند‌. تولیدات سینمای هنر و تجربه نیز از این قاعده مستثنی نیست بنابراین آثار هنر و تجربه همه در طبقه قوی متوسط و ضعیف قرار می‌گیرند.

برخی از منتقدان نیز با متهم کردن این گروه سینمایی به تولید و عرضه فیلم‌های روشنفکری که تنها به درد بخشی اندک از مخاطبان سینما می‌خورد، این گروه را به حرکت در جهت کم کردن اقبال مخاطب به سینمای ملی متهم کرده‌اند. اما این گروه سینمایی ثابت کرده که جایی از سینمای اکران را اشغال نکرده است و در سالن‌هایی به نمایش درمی‌آید که به اکران‌های رایج ارتباطی ندارد. بنابراین به مخاطبان انبوه سینما لطمه‌ای نمی‌زند و به مخاطب اجازه دیدن فیلم‌های متفاوت را می‌دهد. 

هم اکنون سینما هنر و تجربه شیراز، پردیس سینمایی پرشین کرج، سینما ساحل اهواز، پردیس سینمایی ونوس قم، سینما سوره اصفهان، پردیس سینمایی هویزه مشهد، پردیس سینمایی آزادی، پردیس سینمایی کورش، موزه سینما، پردیس سینمایی چارسو، سینما پردیس و سینما فرهنگ در تهران، سینماهای ویژه اکران فیلم های گروه سینمایی هنر و تجربه است.

نیمکت (محمد رحمانیان)، سرزمین رها (فرهاد مهران فر)، مات (صبا کاظمی)، قبیله من (غلامرضا آزادی)، نفس (نرگس آبیار)، تمرین برای اجرا (محمد علی سجادی)، جاودانگی (مهدی فرد قادری)، هیهات (هادی نائیجی، دانش اقباشاوی، روح‌الله حجازی، هادی مقدم‌دوست)، چاله (علی کریم)، فروشنده (اصغر فرهادی)، اینجا کسی نمی‌میرد (حسین کندری)، نوراستنی (امید توتونچی)، گذشته (اصغر فرهادی)، جدایی نادر از سیمین (اصغر فرهادی)، چهارشنبه سوری (اصغر فرهادی)، شهر زیبا (اصغر فرهادی)، رقص در غبار (اصغر فرهادی)، لانتوری (رضا درمیشیان)، گشر (وحید وکیلی فر)، آی لاو تهران (سهند صمدیان)، قیچی (کریم لک زاده)، ممیرو (هادی محقق)، ایران سرای من است (پرویز کیمیاوی)، پشت در خبری نیست (شبنم عرفی نژاد)، شاهزاده (محمود بهراز نیا)، سه و نیم (نقی نعمتی)، ایستاده در غبار (محمدحسین مهدویان)، گاو خونی (بهروز افخمی)، ساکن طبقه وسط (شهاب حسینی)، خواب است پروانه (مزدک میر عابدینی)، دونده زمین (کمال تبریزی)، گاهی (محمد رضا رحمانی)، بدون مرز ( امیرحسین عسگری)، پات (امیر توده روستا)، نیم‌رخ‌ها (زنده یاد ایرج کریمی)، تابو (خسرو معصومی)، چهارشنبه (سروش محمدزاده)، دربست ( علی خامه پرست فرد)، دو (سهیلا گلستانی)، 21 اینچ (ابوذر صفاریان)، صدای سکوت (ماکسیمون مونیهان)، آمین خواهیم گفت (سامان سالور)، موقت (امیر عزیزی)، سوگنامه‌ای برای یاشار (بابک خرم دین)، جزیره رنگین (خسرو سینایـى)، بهمن (مرتضى فرشباف)، رقص خاک (ابوالفضل جلیلى)، سایه روشن (فرزاد موتمن)، خواب تلخ (محسن امیر یوسفى)، احتمال باران اسیدی (بهتاش صناعى ها)، دلتا ایکس (علیرضا امینى)، باز هم سیب داری؟ (بایرام فضلى)، تاج محل (دانش اقباشاوی)، چهارصد ضربه ( فرانسوا تروفو)، داره صبح میشه (یلدا جبلى)، دیده‌بان (ابراهیم حاتمی کیا)، خاکستر و برف (روح اله سهرابى)، روغن مار (علیرضا داوود نژاد)، ذوب شدن پادشاه (هوتن زنگنه پور)، اشیاء از آنچه در آینه مى بینید به شما نزدیکترند (نرگس آبیار)، یحیى سکوت نکرد (کاوه ابراهیم پور)، ماهى و گربه (شهرام مکری)، اعترافات ذهن خطرناک من (هومن سیدی)، 316 (پـیمان حقانى)، فردا (مهدی پاکدل)، باشو غریبه کوچک (بهرام بیضایی)، آگیره، خشم خداوند (ورنر هِرتزوک)، اشکان و انگشتر متبرک (شهرام مکری)، گس (کیارش اسدی زاده)، کپی برابر اصل (عباس کیارستمی)، پنج تا پنج (تارا اوتادی)، اسب تورین ( بلا تار ، اگنس هرانیتسکی)، گاو (داریوش مهرجویی)، پرویز (مجید برزگر)، صحنه‌های خارجى (علیرضا رسولى نژاد)، مردی که اسب شد (امیرحسین ثقفى)، پریدن از ارتفاع کم (حامد رجبى)، دختر... مادر... دختر (پناه برخدا رضایـى)، روز مبادا (فائزه عزیزخانى)، همشهری کین (اورسن ولز)، انارهای نارس (مجید رضا مصطفوی)، شب، بیرون (کاوه سجادی حسینى)، جینگو (تورج اصلانی)، آشنایـى با لیلا (عادل یراقى)، ساز دهنی (امیر نادری)، کاروان سالار (تامی لی جونز)، ۲۰۰۱ : یک اُدیسه فضایی (استنلی کوبریک)، آفتاب، مهتاب، زمین (على قوی تن)، من از سپیده صبح بیزارم (على کریم)، لباسی برای عروسی/ مسافر (عباس کیارستمی)، روایت ناپدید شدن مریم (محمدرضا لطفى)، پوسته (مصطفى آل احمد)، سزار باید بمیرد (برادران تاویانی)، از تهران تا بهشت (ابوالفضل صفاری)، یک شب (نیکى کریمى)، یک اتفاق ساده (سهراب شهید ثالث)، بیداری برای سه روز (مسعود امینى تیرانى)، تابور (وحید وکیلى فر) فیلم‌هایی هستند که تاکنون در هنر و تجربه اکران شده‌اند.

هنر و تجربه میزبان فیلم‌های مستند هم بوده است. ثانیه‌های سربی (رضا رضوی)، موج نو (احمد طالبی نژاد)، سه اثر مستند وکوتاه ناصر تقوایی، نویسنده بودن (مصطفی آل احمد)، چشم جنگ (یوسف حاتمی‌کیا، مهدی برجیان)، مینور/ ماژور (علیرضا رسولی نژاد)، آقای بیکار (علی همراز)، اتاق تنهایی (علی همراز)، آی آدم‌ها (رخشان بنی اعتماد)، دیگه کجارو بگیریم؟ (مایکل مور)، شهر آشوب (امیر فرض‌الهی)، شاعران مشروطه (امیر فرض الهی)، دره ستارگان (الهام قره‌خانی - مهرتاش مهدوی)، برای گونگادین بهشت نیست (غلامرضا نعمت پور)، پسرانی با گوش‌های شکسته (نیما شایقی)، فصل هرس (لقمان خالدی)، دینگومارو (کامران حیدری)، زمناکو (مهدی قربان پور)، من نگهدار جمالی وسترن می‌سازم (کامران حیدری)، کارنامه چهل ساله مهرجویی (مانی حقیقی)، من ناصر حجازی هستم (نیما طباطبایی)، حمیدِ هما (محمد علی سجادی)، آزاد راه (محسن خان‌جهانی)، مدار صفر درجه (محمود رحمانی)، مُلفِ گَند (محمود رحمانی)، من می‌خوام شاه بشم (مهدی گنجی)، راننده و روباه (آرش لاهوتی)، جایی برای زندگی (محسن استاد علی)، آتلان ( معین کریم الدینی)، کهریزک چهار نگاه (رخشان بنی اعتماد - محسن امیر یوسفی-پیروز کلانتری- بهمن کیارستمی)، آثار کوتاه منوچهر طیاب، عروسک (محمد رضا رحمانی)، خاطراتی برای تمام فصول (مصطفی رزاق کریمی)، اون شب که بارون اومد (کامران شیردل)، از ایران یک جدایی (آزاده موسوی، کوروش عطائی)، شش قرن و شش سال (مجتبی میر طهماسب) مستندهایی بوده‌اند که تاکنون در هنر و تجربه به نمایش در آمده‌اند.

هنر و تجربه به فیلم‌های کوتاه هم توجه نشان داده است. پسر و جهان (آله آبرئو)، فیلم‎های کوتاه نیما عباسپور، بازگشت (یوسف حاتمی کیا)، کشتارگاه (بهزاد آزادی)، او (حامد اصلانی)، بند باز (مهدی حیدری)، چهل سالگی (روشنک عباسی)، شب (محمد رضا نوریان)، پشت صحنه ابد و یک روز/ فیلم‎های کوتاه سعید روستایی (سعید روستایی)، وقت اضافه (زهرا عزیزمحمدی)، خرس (سمیرا نوروز ناصری)، حداکثر ۲۶۰ کیلوگرم (نوید سجادی حسینی)، باهر (حسن آخوند پور)، بن بست (آرمان خوانساریان)، حساسیت فصلی (سعید وکیلی)، K9 (بهروز باقری)، زندگی رنگ بژ (پیروز کرمی)، زندگی نسبتا معمولی آقای مظفری (عباس نظام دوست)، قهوه و چای سبز (غلامرضا جعفری)، دروغ ممنوع (جمیله دارالشفایی)، ناتمام به شدت هرچه تمام‌تر (آزاد محمدی)، صراحی (سعید نجاتی)، جای منو توی اتاق بنداز (امیر توده روستا)، تنازع (مسعود حاتمی)، چله (داوود خیام)، قمار باز (کریم لک زاده)، نگاتیو (بهزاد رسول‌زاده)، کوزمک (علیرضا سلمان‌پور - یونس طراحی)، عروسی مسلم (رضا جمالی)، شهر آسفالت (یاسمن حسنی)، سنگواره (پیمان نهان قدرتی)، خاطرات مخدوش یک دریاچه (سید وحید حسینی نامی)، پایان نامه (زهرا سادات آیت‌الهی)، چرا مگس را نباید کشت؟/ انیمیشن (فرهاد علیزاده)، زنی پوشیده با گردنبند (ابراهیم ایرج زاد)، متامورفوسیس (سینا آذین)، دور یا نزدیک (محمد حمزه‌ای)، بدون مرتضی (ابولفضل کاهانی)، آپارتمان مورچه‌ها (توفیق امانی)، 12 تیر (مجید توکلی)، میزبان (امید عبدالهی)، کورسو (امید عبدالهی)، موقت (بهزاد آزادی)، شهر مرزی (امین بیگی)، شبی که زمین ایستاد (پویا نبی)، سیاه و سفید (جلال ساعد پناه)، سرمه (آزاده قچاق)، پانسمان (امید عبدالهی)، شال (امین شروانی)، ساعت شش (رقیه توکلی)، رنگان 99 (تی‌یام یابنده)، حنانه (داریوش غذبانی)، تمام زمستان‌هایی که ندیده‌ام (امید خوش نظر)، من آبادان رفتم جنگ (کریم لک زاده)، نیمه شب (حسین نمازی)، سوگواری (پوریا کاکاوند)، بعد از کلاس (فرشته پرنیان)، باد هروقت که بخواهد می‌وزد (مریم اسمی خانی)، از فردا می‌ترسم (محمدکاظم محمودی)، نجس (بهرام و بهمن ارک (حاج ابول لو))، منظره رویایی (توماج نورایی)، eleve- 11 (مسعود حاتمی)، صبح روز بعد (علی هاشمی)، روزی روزگاری در مراکش 

(سیف اله صمدیان)، از طرف آن‌ها (سعید روستایی)، سینما سگ (شاهد احمدلو)، من و عروسکم (پریوش نظریه) فیلم‌های کوتاهی هستند که در این گروه سینمایی روی پرده رفته‌اند.

در انتها می‌توان گفت طی دو سال گذشته، آنچه به جرات درباره اکران فیلم‌ها در گروه سینمایی «هنر و تجربه» و میزان موفقیت آن می‌توان اذعان داشت این است که شرایط و حضور افرادی که دلسوز این گروه سینمایی هستند، این امکان را به مخاطب می‌دهد که نسبت به وفوق این طرح، امیدوار باشد. این طرحی است که شاید بتواند به مخاطب این امر را القا کند که سینما هم می‌تواند مقوله‌ای جدی باشد و به افراد درباره فرهنگ و زندگی آن‌ها آموزش بدهد. اگر نگاه‌مان به سینما چیزی فراتر از فروش و تجارت باشد، آنگاه شاید بتوانیم هنر هفتم را در ایران از ورطه سقوط، نجات دهیم. 

از روش‌هایی که می‌تواند به موفقیت این طرح کمک کند، فرصت دادن به این فیلم‌ها برای شناخته‌ شدن و مطرح شدن در جشنواره‌های داخلی و خارجی است. این امر کمک بزرگی به سینمای هنر و تجربه خواهد بود. مسئولان ذیصلاح نیز باید بتوانند زمانی را اختصاص دهند تا این فیلم‌ها در سینماها دیده شوند و مخاطب بفهمد در کنار دیدن فیلم‌های کمدی، بدون پفک خوردن و با تفکر به دیدن فیلمی برود که تنها تامل و تمرکز می‌خواهد. به طور یقیین، سینمای هنر و تجربه نیازمند فرصت است تا بتواند خود را به مخاطبی که خوراکش در سال‌های اخیر، فیلم‌های دم‌دستی و ستاره محور بوده است، بشناساند. البته در این مورد خیلی نمی‌توان مخاطب را گناه‌کار دانست، چرا که اوقات فراغت در ایران، بسیار زیاد است و نحوه پر کردن این اوقات بسیار کم؛ لذا مخاطب هم ترجیح می‌دهد به سینما برود و فیلمی ببینید که وقتش در آن به راحتی صرف شود و شاید لبخندی روی لبش بیاید. این مخاطب نمی‌داند و آموزش ندیده است که سینما نیز می‌تواند مهد تفکر و جایگاهی برای کسب سواد و آگاهی باشد.

منبع: ابتکار