«همساز»؛ تجربه‌ای متفاوت در موسیقیِ سازی

به گزارش بولتن نیوز، در فضای موسیقی ایران کم نیستند آثاری که هم از کیفیت موسیقایی بالایی برخورداند و می‌توانند مخاطبان جدی‌تر موسیقی را محظوظ کنند، و هم ‌می‌توانند جنبه‌های نوگرایانه موسیقی ایران را بیشتر به منصه ظهور برسانند. اما بسیاری از این آلبوم‌ها با بضاعت کمی که به لحاظ مالی دارند از غافله تبلیغات و رسانه و سروصداهای رایج این فضا، جا می‌مانند و کمتر فرصت شنیده شدن به شنوندگان کنجکاو را می‌دهند. در این سلسله گزارش‌ها تحت عنوان «مروری بر آثار کمتر شنیده شده موسیقی ایران» سعی می‌کنیم نگاهی اجمالی و کوتاه به این آثار داشته باشیم تا فرصتی دوباره برای شنیده شدن آلبوم‌های نوگرانه موسیقی ایران فراهم شود. در دومین بخش از این سلسسله مطالب آلبوم «هم‌ساز» اثر حسام اینانلو مورد بررسی قرار گرفته است.

همساز از سه بخش تشکیل شده است: بخش اول قطعاتی است که از موسیقی ارمنی گرفته شده، بخش دوم را از مقام‌های ترکمنی گرفته است و بخش آخر هم یک بازسازی ایرانی است. به جز خود اینانلو که هم آهنگ‌سازی را بر عهده داشته و هم نوازندگی کمانچه (و کمانچه آلتو) را، یاور طاهریان سنتور، رضا عسگرزاده بالابان، آزاده احمدی عود، همایون نصیری کوزه و دهل و سنج، و علی رحیمی دایره و تنبک می‌نوازند.

رنگ‌بندی سازهای گروه، علی القاعده اصلاً و اساساً با بخش اول یعنی موسیقی ارمنستان هم‌خوانی بسیار دارد. علاوه بر بالابان که در این قسمت شرط است، کمانچه‌ی اینانلو هم اینجا کمی رنگ و بوی ساز هایبل علی‌اف را دارد. جدای از نوازنگی، نغمه‌ها هم در بخش اول به گوش بسیار آشنا هستند، خاصه آن‌که در این بخش از ملودی معروف ساری‌گلین هم استفاده شده. بخش دوم در افشاری است و نواها زیاد به گوش آشنا نیستند. همچنین نوازندگی در این بخش مدرن‌تر میشود، مخصوصا واریاسیون‌ها و آرشه‌کشی خود اینانلو، که بسیار به همان ساز همیشگی‌اش نزدیک میشود.

اگر چه هنوز بخش ارمنی به پایان نرسیده که این مشخصه در نوازندگی کمانچه بروز پیدا میکند، ولی در اینجا دیگر ارائه کاملا به همین سیاق در می‌آید. آلبوم با وجود سه مود متفاوتی که دارد، در عین اینکه برای هر سه بخش هویتی مستقل ایجاد کرده، از یک‌دستی و یک‌پارچه‌گی قابل قبول و خوبی برخوردار است.

بخش سوم بازسازی (/اجرای) یک پیش‌درآمد همایون از علی اکبرخان شهنازی است (این پیش‌درآمدها و رنگ‌ها را قبلاً انتشارات ماهور در یک مجموعه و به ضرب تار خود شهنازی منتشر کرده است). این بخش سوم که یک تک‌آهنگ هشت دقیقه‌ای به نام "تَرگین” است، بسیار کار تمیز و خوبی درآمده؛ علاوه بر افکت و نویزی که به روی کار داده شده است تا حس قدیمی بودن را به آن ببخشد، صحبت کردن خود اینانلو (که تقریباً یک کار معمول در کارهای اینانلو است و مکرراً در آلبوم‌های قبلی هم همین کار را کرده بود) در ابتدای کار و اشاره‌های ذوق‌آمیز در میانه‌ی آهنگ و در انتهای تک‌نوازی، برخلاف کارهای قبلی‌اش بیش از آن‌که حسی تصنعی ایجاد کند برای نویسنده این سطور بسیار دل‌چسب بود و به اصطلاح روی کار نشسته است.

غیر از این‌ها لحن نوازندگی در این بخش، نحوه آرشه‌کشی کمانچه‌ی خود اینانلو و ضرب سنتور و همچنین بالابانی که با وجود سابق نبودنش در چنین فضایی، لحنی بسیار صمیمی و قدیمی ایجاد کرده است. اتمسفر این بخش در عین این که مشخصاً نشان از رویکردی نسبتاً جدید را در خود دارد، ولی لحظه‌ای هم بافت قدیمی کار در آن از دست نمی‌رود. گرچند همین پرداخت در همه‌ی آلبوم به چشم میخورد، ولی در بخش سوم به تمامی نمایان‌گر طرحی است که اینانلو ریخته و در اینجا بسیار خوب از عهده‌ی آن برآمده. تَرگین علاوه بر اینکه کار را با یک حال خوش به پایان رساند، به پیش‌درآمد شهنازی هم حال و هوایی دیگر بخشیده و آن‌را شنیدنی کرده است.

حسام اینانلو متولد سال 1366 در تهران است. او یکی از جوان ترین نوازنده‌هایی است که کارش در سطح اساتید حوزه موسیقی سنجیده می‌شود. اینانلو علاقه زیادی به تجربه کردن در فضای‌های متفاوت و نوین در عرصه موسقی به ویژه کمانچه نوازی دارد و این مورد را البته باید به حساب جوانی‌اش گذاشت. از او تا به حال چند آلبوم منتشر شده که «رام» ، « همساز» و «چهارراه » جز برجسته ترین آنها هستند.