حریم خصوصی،حقوق گمشده شهروندی در فضای مجازی

گروه فناوری: شبکه های اجتماعی گسترده ای که روز به روز تنوع آنها اضافه می شود تا جایی که قابلیت هایی که زمانی دور از انتظار و دور از دسترس بود را امکان پذیر می کند.

به گزارش بولتن نیوز، سهولت در برقراری ارتباط و ورود به حریم خصوصی دیگران و حتی تشخیص فاصله و سایر اطلاعات شخصی را برخی مصداقی بر در هم شکسته شدن مرزها و حریم های خصوصی می دانند.

قابلیت ها و برنامه های جدیدی که روز به روز به مدد شبکه های اجتماعی در اختیار کاربران فضای مجازی قرار داده می شود، سطح توقع و خواسته استفاده کنندگان را از محدوده صدا و چت فراتر می برد و تا جزیی ترین و شاید خصوصی ترین مسائل را هم شامل می شود.

آنچه که در این خصوص در گفت و گو با کارشناسان حقوقی و پژوهشگران مسائل اجتماعی مورد توجه و تاکید قرار می گیرد ضرورت آموزش و آگاهی ورود به فضای مجازی ، کاربردها، فواید، آسیب ها و مشکلات این عرصه است.

کارشناسان امور اجتماعی این ظرفیت را شمشیر 2 لبه ای تعبیر می کنند که به همان نسبت که می تواند مفید واقع شود می تواند آسیب هایی هم به دنبال داشته باشد.

به عبارتی ساده تر باید گفت فضای مجازی با تمام قابلیت ها، فواید و البته آسیب ها تا زمانی که به حقوق دیگری تعدی نداشته باشد برای جامعه مفید است.

آنچه که در اینجا باید مورد توجه قرار گیرد ، توجه به حقوق شهروندی است که اگر این حق رعایت نشود باید دانست که عکس، فیلم، صدا، چت و هر آنچه که کاربر دوست دارد در این عرصه به اشتراک بگذارد همان گونه که از نامش پیداست همرسانی خواهد شد و احتمال سواستفاده وجود دارد.

آسانترین و بی دردسرترین راه این است که گفته شود پس در فضایی با این مشکلات بهتر است از اساس وارد نشوی ولی همیشه آسانترین راه بهترین راه نیست و باید راهکاری مطمئن تر ارائه داد که چاره کار را کارشناسان حقوقی و اجتماعی را در آموزش و خودداری از آموزن و خطا در این عرصه می دانند.

رئیس کل دادگستری استان لرستان، در این خصوص گفت: در فضای مجازی امکان عمومیت پیدا کردن فیلم ها و عکس ها و برخی اطلاعات شخصی وجود دارد و تدبیر این است که مردم شیوه استفاده صحیح را فراگیرند زیرا این عرصه نه قابل کنترل است و نه می توان آن را تعطیل کرد.

جعفر بدری افزود: فضای مجازی و گستردگی شبکه های اجتماعی ، به گونه ای است که باید خود را با آن انطباق داد تا با استفاده درست کمتر در معرض آسیب های آن قرار گرفت.

وی یادآور شد: استفاده از شبکه های مجازی در تمام کشورهای دنیا و کشورهایی هم که در مقایسه با کشور ما ضعیف تر هستند با سرعت و ابعاد بیشتری در حال استفاده است بنابراین هیچ برنامه ای برای تعطیلی این شبکه ها وجود ندارد بلکه باید با مدیریتی صحیح، حاشیه ها و آسیب های آن را کاهش داد.

رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان نیز دراین ارتباط می گوید: حضور در شبکه های مجازی بدون آموزش با آزمون و خطا همراه است که می تواند به بروز مشکلات زیادی در عرصه روابط انسانی ، اجتماعی و در سطح جامعه منجر شود.

مجتبی ترکارانی افزود: یکی از مشکلات قابل توجه نبود تعریفی مشخص از حریم خصوصی است و علاوه بر این در نظام اجتماعی نیز حریم خصوصی تعریف روشنی ندارد و اگر هم وجود داشته باشد خیلی به رسمیت شناخته نشده است.

این جامعه شناس اضافه کرد: به عنوان مثال در خصوص ازدواج گفته می شود ازدواج امری شخصی است اما نظام فرهنگی و اجتماعی این امر را به عنوان امری شخصی نقض می کند و یا زمانی که گفته می شود پوشش امری شخصی است اما در عین حال بر نحوه پوشش افراد گاه اجبار تعیین می شود به نوعی بیانگر نبود تعریفی دقیق از حریم خصوصی است.

به گفته این استاد دانشگاه، سردرگمی معنی و تعریفی دقیق از حریم خصوصی در فضای مجازی نیز صدق می کند با این تفاوت که در این عرصه زمینه و امکان تعدی و تعرض به این حریم بیشتر وجود دارد.

رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان همچنین گفت: در جامعه سنتی با ارزش های اجتماعی و فرهنگی که تا حدودی در برقراری روابط آزاد ، رویکردی محدود کننده دارد به یکباره در فضای مجازی افراد فارغ از تمام سخت گیری ها و ممانعت ها و محدودیت های جاری در کنار همدیگر قرار می گیرند.

ترکارانی ادامه داد: این در حالی است که افراد هیچ گونه آمادگی و آموزش لازم در خصوص نحوه رفتار و فعالیت در فضای مجازی را فرا نگرفته اند و بنا بر آزمون و خطا پیش می روند که از همین منظر می توانند آسیب پذیر باشند.

به گفته وی افراد فاصله و حدود را آموزش ندیده اند و با انبوهی از ایرادات زیرساختی فرهنگی و اجتماعی ، محدودیت ها و ممنوعیت هایی که در عالم واقعی با آن مواجه هستند وارد فضای مجازی می شوند و رفتارهایی که تاکنون زمینه انجام آن را نداشته اند را براحتی در فضای مجازی انجام می دهند.

به گفته این جامعه شناس در سایه شبکه های اجتماعی ورود از یک حوزه عمومی به یک حوزه تماما شخصی تسریع داده می شود و به همان نسبت سرعت در وورد به حریم های خصوصی افراد صورت می گیرد و فاصله های مختلف اعم از اجتماعی، فرهنگی، عاطفی و خانوادگی نیز کاهش و در مورادی از بین می رود.

وی همچنین گفت: تناقضی که بین دنیای واقعی و دنیای مجازی وجود دارد باعث به هم خوردن ساختارها می شود و این ساختارشکنی با توجه به نبود قوانین محدود کننده در فضای مجازی، منجر به بروز مشکلاتی در جامعه و روابط انسانی و خانوادگی می شود.

رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان تصریح کرد: با ورود به دنیای مجازی و گستردگی شبکه های ارتباطی، مشکلات و آسیب هایی جدید بر روابط افراد در جامعه ایجاد می شود که باید با طرح مساله و بررسی همه جانبه این مشکلات به راهکاری برای رفع آنها رسید.

معاون اجتماعی و پیشگیری از جرم دادگستری لرستان نیز در این خصوص گفت: فضای مجازی همانند چاقوی 2 لبه‎ای است که هم می‎تواند کاربردهای مفید و هم کاربردهای مضر و مجرمانه‎ای را به دنبال داشته باشد. 

محمدتقی شاکرمی افزود: در بیشتر مواقع حقوق افراد در فضای مجازی رعایت نمی‎شود و همین عدم رعایت حقوق دیگران و سوء‌استفاده‎های شخصی ، زمینه برای وقوع جرم در جامعه است.

معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری لرستان یادآور شد: پیشگیری در برابر آسیب‌های اجتماعی به هیچ وجه هزینه نیست بلکه نوعی سرمایه‌گذاری است که بدنبال آن صلح و آرامش بیشتری در جامعه حاکم می شود.

حدیث کیانی ، وکیل پایه یک دادگستری در این خصوص در گفت و گو با ایرنا گفت: حریم خصوصی، حقوق شهروندی، فضای مجازی و نگاه قانون به این مقوله از جهات مختلف قابل بررسی است در اصول مختلفی از قانون اساسی مانند اصل 22 و 23 و 25 حریم خصوصی از جمله موضوعات مهم عنوان می شود.

وی افزود: با توجه به اینکه تعریف درست و واحدی از این مقوله و خریم خصوصی قابل ارائه نیست لذا تلقی و چالش های فراوانی از آن دریافت می شود.

به گفته این وکیل دادگستری، حق خلوت یکی از مصادیق سرمایه معنوی انسان و مورد توجه حاکمیت داخلی و سازمان های بین المللی است بطوری که در اعلامیه جهانی حقوق بشر سازمان ملل متحد ، اعلامیه حقوق بشر اسلامی و در علم حقوق این اشتراک مفهوم وجود دارد که حریم خصوصی یعنی افراد حق دارند خود یا اطلاعات مرتبط با خود را از دیگر افراد مجزا کنند که این فضا باید از تعرض مصون بماند.

وی گفت: در اصل 20 قانون اساسی زمینه رشد و تعالی حقوق افراد مورد توجه است و علاوه بر این در اصول 40، 39،38 ،37،33،32 و 28 قانون اساسی مواردی از توجه به حقوق خصوصی اشخاص وجود دارد.

این وکیل پایه یک دادگستری گفت:با توسعه فناوری های نوین و میل افراد به حضور در فضای مجازی لازم است شخص با افزایش آگاهی و در پیش گرفتن رفتارهای پیشگیرانه خود را قربانی و ناقض حریم خصوصی نکند و در عین حال از حقوق خود نیز استفاده کند.

وی افزود: علاوه بر این باید با تصویب قوانین متناسب با بزهکاران و کسانی که ناقض حریم خصوصی افراد در فضای مجازی می شوند برخورد شود زیرا یکی از راههای ورود خسارت معنوی به حیثیت و شرافت اشخاص از طریف فضای سایبری صورت می گیرد.

به گفته این کارشناس حقوقی، در مواد 12، 16 و 17 قانون مجازات جرائم رایانه ای حیثیت شهروندان مورد حمایت قرار گرفته و در واقع این قوانین از حریم خصوصی شهروندان حتی در فضای سایبری و مجازی حمایت غیر مستقیم کیفری داشته اند.

این وکیل دادگستری یادآور شد: در عین حال خلاء های قانونی نیز وجود دارد که مقررات پیشگیرانه از جمله آنهاست.

کیانی اظهار کرد: کاربران اینترنت باید بیشتر به حفظ امنیت و حریم خصوصی خود اهمیت دهند چرا که فضای مجازی جز حریم خصوصی آنان است و امکان دستبرد به اطلاعات شخصی آنان وجود دارد.

به هر حال شاید نادیده گرفتن حریم های خصوصی که در فضای مجازی شدت بیشتری گرفته ،دوره ای موقت باشد که افراد بنا بر آزمون و خطا پیش می روند و به تدریج افراد هنجارهای ارتباطات اجتماعی این عرصه را فراخواهند گرفت ولی قطعا مشکلات و آسیب هایی بروز خواهد کرد که نباید از آنها غافل ماند.