هشت سال دفاع مقدس، دورانی که هر روزش محرم بود

گروه فرهنگ مقاومت: مردم استان ایلام هر ساله با فرا رسیدن ایام سوگواری سید و سالار شهیدان، به یاد عملیات غرور‌آفرین «محرم» در دهلران در زمان جنگ تحمیلی می‌افتند.
به گزارش بولتن نیوز، با فرا رسیدن ماه محرم، سال 1361 شمسی، گردان‌های عزادار امام حسین (ع) با دسته‌های سینه‌زنی در خطوط جنگی و یگان ها به راه می‌افتند و خاطرات جنگ های صدر اسلام را متجلی می‌کنند. آوای سوگواری مناجات برای سرور شهیدان همه جا به گوش می‌رسد. نیروهای عراقی از وحشت حمله رزمندگان در ماه محرم به دستور فرماندهان در آمادگی کامل به سر می‌برند.

در منطقه عملیاتی «موسیان»، شور حالی دیگر حکم فرما می‌شود. لشکرهای 25 کربلا، نجف اشرف، علی‌بن ابی‌طالب (ع) و امام حسین (ع)، سپاه پاسداران ماموریت می‌یابند خود را در خطوط درگیری محرم سازماندهی کنند.

موقعیت جغرافیایی عملیات محرم:

مشخصه مهم این منطقه؛ وجود ارتفاعات جبال حمرین که خط مرزی قراردادی ایران و عراق قبل از تجاوز این کشور به ایران بود. یکی از عوارض طبیعی منطقه، رودخانه چیخراب، دویرج و میمه است که فصلی و وحشی بودند، به هنگام طغیان، ارتفاع آب آن بعضا به 10 برابر معمول می‌رسد.
منطقه عملیاتی در حوزه ماموریت سپاه چهارم عراق قرار داشت و پدافند از منطقه عملیاتی محرم، به عهده لشگر 10 زرهی بود.

مرحله اول عملیات محرم:

سرانجام لحظه موعود فرا می‌رسد. ترنم ریزش باران رحمت و نجوای دعای توسل در هم می‌آمیزد و فضایی ملکوتی به وجود می‌آورد. عملیات ساعت 22:8 دقیقه، با رمز مبارک «یا زینب» (س) در منطقه عملیاتی موسیان و شرهانی،‌ زبیدات، جنوب شرقی دهلران در غرب عین خوش با اهداف آزادسازی ارتفاعات حمرین در جنوب دهلران و تهدید و دسترسی به امکانات نفتی داخل خاک عراق و شهرک زبیدات آغاز می‌شود.

تا نزدیک صبح، بیشتر اهداف عملیات تامین می‌شود و الحاق نیروها با موفقیت صورت می‌گیرد ولی در منطقه چپ درگیری، بر اثر بارندگی و طغیان آب شکاف ایجاد می‌شود و تلاش می‌گردد تا دشمن نتواند از آن نقطه استفاده کند. با روشن شدن هوا، هواپیماهای عراق با تمام امکانات اقدام به حمله کرده و با ریختن بمب و راکت تلاش می‌کنند مانع ادامه عملیات شوند که در همین حین نیروی هوایی ایران نیز وارد معرکه شده و پاسخ مناسبی به نیروی هوایی عراق می‌دهد.

آزادی 550 کیلومترمربع از خاک میهن اسلامی،2600 بعثی کشته و زخمی،1970 نفر اسیر،90 دستگاه تانک و نفربر و 13 دستگاه خودرو منهدم شده از دستاوردهای مرحله اول است.

مرحله دوم عملیات محرم:

روز بعد، ساعت 2:30 بامداد مرحله دوم آغاز می‌شود. به دلیل موفق نشدن نیروها در سمت چپ محور درگیری و امکان انجام عملیات از سوی دشمن، یگان‌های رزمی ایران به سرعت آماده می‌شوند تا نقطه ضعف را پر کنند. پس از عبور از موانع ایذایی و میدان مین، ابتدا گردان سیدالشهدا (ع) که مهمترین گردان لشکر 25 محسوب می‌شود خود را به مواضع بعثیان می‌رساند که با شلیک تعداد زیادی گلوله و آرپی‌جی اقدام به عملیات ایذایی می‌کند، بدین صورت زمینه برای هجوم لشکرهای امام حسین (ع) و علی‌بن‌ابی‌طالب (ع) آماده می‌شود. نیروهای سپاه اسلام به دشمن یورش می‌برند. درگیری در خاکریزی‌های دشمن به نبرد تن به تن می‌رسد و تعداد زیادی از عراقی‌ها کشته و زخمی و تسلیم می‌شوند و بقیه فرار می‌کنند. رزمندگان تا صبح خود را به جاده شرهانی می‌رسانند و پاسگاه‌های جم هندی و ربط را فتح می‌کنند.

مرحله سوم عملیات محرم

سومین مرحله عملیات چهار شب بعد در ساعت 22 با هدف تسخیر ارتفاعات غربی، دامنه‌های غربی جبال حمرین، جاده‌های تدارکاتی دشمن و تامین اهداف فتح شده در مراحل نخستین آغاز می‌شود.
برای سومین بار پس از عبور از بلندی‌های حمرین به سوی چاه‌های نفت منطقه یورش می‌برند و تمام موانع را پشت سر می‌گذارند. در آستانه ورود به شهرک «زبیدات»، تانک های مستقر در بلندی ها و شیارها آخرین تلاش را انجام می‌دهند تا مانع ورود به شهر شوند. آرپی‌جی زن‌ها تعدادی از آنها را شکار می‌کنند و باقیمانده تانک ها می‌گریزند و در سمت زبیدات موضع می‌گیرند. پس از در هم شکسته شدن آخرین مقاومت های دشمن، رزمندگان اسلام وارد شهر تخلیه شده زبیدات می‌شوند و کار تعقیب تا غرب شهرک ادامه می‌یابد.

عملیات محرم؛ نخستین تجربه فرماندهی شهید زین الدین در 23 سالگی

عمليات محرم در دهه دوم و سوم آبان ماه 1361، روايتي از تلاش مجدانه فرماندهاني چون شهيد مهدي زين‌الدين را بازگو مي‌كند كه در پي عدم الفتح در عمليات رمضان، ‌سعي در بازسازي روحيه رزمندگان و نيز شكستن جو سنگين تبليغاتي دشمن را داشتند. انجام اين عمليات در ماه محرم به عنوان يكي از ماه‌هاي مقدس مسلمين و به ويژه شيعيان، امتداد خط فكري مجاهداني را تشكيل مي‌داد كه خود را وارثان خون حسين(ع) مي‌دانستند و اينك در ماه پيروزي خون بر شمشير مي‌رفتند تا كربلاي ديگري را اين بار در جبهه‌هاي جنگ تحميلي رقم بزنند.

‌عمليات محرم بزرگترين عمليات پس از عدم الفتح در رمضان بود. در اين زمان قواي نظامي كشورمان در پي آن بود تا با كسب موفقيت در جبهه‌هاي جنگ جو سنگين رواني دشمن را بشكند و از طرفي به فضاي عمومي داخل كشورمان نيز نشان دهد كه هنوز ابتكار عمل در جبهه در دست نيروهاي خودي است. پس از عمليات فتح المبين و همچنين فتح خرمشهر در الي بيت المقدس، به هر دليل عمليات رمضان با موفقيت انجام نشد. اين وضعيت مي‌توانست در افزايش روحيه دشمن و تحليل روحيه خودي تاثيرگذار باشد. لذا فرماندهان عمليات محرم را در آبان ماه ۱۳۶۱ مصادف با ماه محرم و حدودا چهار ماه پس از رمضان در منطقه عملياتي شرهاني و ارتفاعات حمرين طراحي كرده و به اجرا گذاشتند.

عملیات محرم نخستین عملیاتی بود که مهدی زین‌الدین فرماندهی آن را بر عهده داشت و آن شهید بزرگوار این مسئولیت مهم را در سن 23 سالگی بر عهده گرفت.
تيپ ۱۷ علي بن ابيطالب(ع) به فرماندهي شهيد مهدي زين‌الدين يكي از يگان‌هاي شركت‌كننده در اين عمليات بود. من هم در اين عمليات جانشين تيپ بودم و به اين ترتيب وقتي كه منطقه را شناسايي كرديم و به كانال‌هاي دشمن برخورديم، برخي از دوستان عنوان مي‌كردند اين كانال‌ها مشكلاتي را براي عبور نيروها فراهم خواهد كرد. اما شهيد زين‌الدين با نبوغ نظامي خود حرفي را زد كه خيلي باعث تعجب ما شد. او گفت فكر مي‌‌كند اين كانال‌هاي يك فرصت براي‌ماست. به اين ترتيب كه مي‌توانيم نيروها را درون اين كانال‌ها از ديد دشمن پنهان كنيم و در يك غافلگيري به آنها ضربه بزنيم. اتفاقا همين طور هم شد و شب هشتم آبان ماه ۱۳۶۱ يعني يك روز قبل از آغاز عمليات سه گردان از بچه‌هاي تيپ ۱۷ را به كانال‌ها هدايت كرديم. اين گردان‌ها آن شب و روز بعدش را در همان كانال مخفي ماندند و شامگاه نهم آبان ماه به ناگاه از درون كانال‌ها بيرون آمدند و در يك غافلگيري بلندي ۴۰۲ به عنوان يكي از مهم‌ترين بلندي‌هاي ارتفاعات حمرين را آزاد مي‌كنند. غافلگيري دشمن به قدري بود كه خيلي از آنها حتي فرصت نكرده بودند از خود دفاع كنند. چون اصلا فكر نمي‌كردند نيروهاي ما به اين اندازه به آنها نزديك شده باشند. در صورتي كه اگر كانا‌ل‌ها نبودند و بچه‌هاي ما مي‌خواستند از خط خودي به دشمن بزنند، حداقل مي‌بايست چند ساعت بعد به خط دشمن مي‌رسيدند.

چرایی و چگونگی تصمیم به اجرای عملیات محرم

ایران در عملیات رمضان ، درتاریخ بیست و سوم تیرماه سال شصت ویک نتوانست به تمام اهداف خود برسد و از طرفی دشمن بعثی که هنوز در تب و تاب شکست های سال 1361 ،از عملیات فتح المبین و بیت المقدس می سوخت، فرصتی یافت تا بتواند با شانتاژهای تبلیغاتی اش روحیه ی سربازان خود را حفظ کند؛ همچنین عراق دریافته بود که ایران تلاش دارد خود را هرچه بیشتر به شهر« بصره» نزدیک کند تا در موقع لزوم بتواند گلوگاه عراق را در این نقطه بفشارد. به همین خاطر صدام تمام امکانات نظامی خود را به کار گرفت تا از  بصره و شلمچه دفاع کند.

زمانی که ایران به رغم نفوذ موفّق به خاک عراق و پیشروی تا دریاچۀ ماهی در منطقۀ شلمچه و بنا بر مصلحت، اقدام به تثبیت مواضع خود نمود، عراق و حامیان او با به راه انداختن تبلیغات وسیع، اعلام کردند که ایران دیگر قادر به انجام عملیات نیست. از سوی دیگر آنها متوجه حضور میلیونی و مردمی نیروهای بسیجی و نظامی در منطقه شده بودند و هر روز به صورت رسمی و غیر رسمی از ایران می خواستند تا از حمله ی به عراق صرف نظر کند و با پذیرفتن حالت «نه جنگ و نه صلح» جنگ را از طریق مجامع بین المللی حل نماید.

اما ایران در پاسخ به تمام این موهومات ، با تدبیر فرماندهان و مطالعه نقاط ضعف دشمن در خطوط عملیاتی ،تصمیم گرفت عملیات محرم را اجرا کند. قرارگاه مشترک ارتش و سپاه، برنامه ی عملیات از شلمچه تا غرب را بررسی کردند. مطالعات هرچه دقیق تر انجام شد در نهایت فرماندهان بر آن شدند تا شناسایی تمام خطوط دفاعی را آغاز کنند تا نقطۀ عملیات مشخص شود.

با فرا رسیدن ماه محرم ، جبهه ها شور دیگری گرفت. هر روز برعهدۀ نیروها و اعزام بسیجیان افزوده می شد. عراق متوجه تحرکات ما شده بود و از وحشت حمله ی رزمندگان درآمادگی کامل به سر می برد. ماهواره های غرب و هواپیماهای سوپر اتاندارد این هشدار را به صدامیان  می دادند که حمله ای در شرف وقوع است .هر روز بر تعداد نیروها و تجهیزات آنها افزوده می شد. عراق که در خصوص انجام عملیات ایرانی ها به نتیجه ی قطعی رسیده بود، برای جلوگیری از عملیات احتمالی در ماه محرم، طی پیامی از ایران خواست، به خاطر ماه حرام، از جنگ خودداری شود؛ غافل از این که خودش در ذی الحجه که از ماه های حرام است حمله ی سراسریش را آغاز کرده بود.

از طرفی در قرارگاه تصمیم گرفته شد که قبل از عملیات محرم ، عملیاتهای محدودی، برای درگیر ساختن مستمر دشمن وگرفتن فرصت بازسازی رزمی از آنها و وارد ساختن ضربات پی در پی به پیکره ی  ارتش بعث انجام گیرد.

بر این اساس استراژی نظامی ایران، اجرای عملیات در مناطق بالای جبهۀ جنوب در نظر گرفته شد. اوایل مهرماه سال 1361 عملیات «مسلم بن عقیل» درغرب «سومار» و یک ماه بعد عملیات محرم در منطقه ی «دهلران» انجام شد.

مأموریت اصلی عملیات به سپاه سوم صاحب الزمان (عج) واگذار گردید و بیشتر نیروهای این سپاه از استان اصفهان بودند از روز 30 مهرماه قرارگاه مشترک ارتش و سپاه تشکیل شد. طرح عملیاتی در اوایل آبان منعقد گردید . یگان ها ی عمل کننده در این عملیات ، لشکر امام حسین (ع) به فرماندهی «محمد رضا ابوشهاب»، لشکر  نجف اشرف به فرماندهی «احمد کاظمی»، لشکر25 کربلا به فرماندهی «مرتضی قربانی» ، لشکر 17 علی ابن ابی طالب به فرماندهی« مهدی زین الدین»، تیپ 84 خرّم آباد از ارتش به فرماندهی «سرهنگ اسکندر بیرانوند»، تیپ تازه تأسیس قمر بنی هاشم به فرماندهی «کریم نصر»(احتیاط) و تیپ امام سجاد ( احتیاط) و چند گردان از ژاندارمری،  آرام آرام در منطقۀ عین خوش مستقر شدند.

دستاوردهای عملیات محرم در استان ایلام:

خارج کردن جاده دهلران - عین خوش به طول 100 کیلومتر از زیر دید و تیر دشمن

تامین امنیت شهرهای «موسیان»، «دهلران» و پادگان «عین خوش»، «دشت اژیه» و دهکده‌های اطراف آن و آزادسازی کوه های «حمرین»

آزادسازی منابع نفتی موسیان، بیات و حوضچه‌های نفتی زبیدات، تلمبه‌خانه و 70 قطعه چاه

تامین قسمتی از مرز به طول 50 کیلومتر

تعداد اسرا 3400 نفر