رحلت فقیه هویت‌گرا
گروه فرهنگی:وی که متولد مشهد مقدس و دانش‌‌آموخته حوزه‌های مشهد، کربلا و نجف بود، از سال ۵۹ تا ۹۵ در حوزه قم مشغول تدریس و تحقیق بود و از چند روز پیش برای زیارت عتبات عالیات به عراق سفر کرده بود.
به گزارش بولتن نیوز به نقل از مباحثات،نام خاندان طباطبایی قمی در تاریخ معاصر ایران با نام بزرگ این خاندان، مرحوم آیت‌الله‌العظمی سید حسین طباطبایی قمی گره خورده که در زمان رضاشاه از مراجع مهم مشهد مقدس و در ابتدای سلطنت محمدرضاشاه نیز مرجع اعلای شیعیان و مقیم کربلای معلی بود. مرحوم آیت‌الله سید حسین قمی سال ۱۳۱۴ در پی کشتار مسجد گوهرشاد به دستور رضاشاه از ایران به عراق تبعید شد. آن مرحوم که برای مذاکره با رضاشاه از مشهد به تهران رفته بود، در محل اقامت خود محصور شد و شاه تن به ملاقات و مذاکره با وی نداد و سپس دستور تبعید وی را از ایران صادر کرد. حاج‌آقا حسین قمی سال‌های پایانی عمر را در کربلا ساکن شد و زعامت جهان تشیع را به مدت چند ماه برعهده داشت.
دو فرزند حاج‌آقا حسین قمی نیز از مراجع تقلید و مجتهدین برجسته شیعه بودند: آیت‌الله‌العظمی سید حسن طباطبایی قمی که از مراجع مشهد و از مجتهدین مخالف سیاست‌های محمدرضاشاه بود و از سال ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷ به دستور محمدرضاشاه از مشهد به کرج تبعید شده بود. مرحوم آیت‌الله‌العظمی سید تقی طباطبایی قمی نیز که سال‌های طولانی در حوزه‌های کربلا و نجف مشغول تحصیل و تدریس بود، سال ۱۳۵۹ به دستور صدام حسین از نجف به ایران تبعید شد و در قم اقامت گزید. بدین ترتیب نام خاندان قمی با مسأله «تبعید» گره خورده است.
مرحوم آیت‌الله سید تقی قمی در جلسات درس حضرات آیات عظام سید محمدهادی میلانی، سید عبدالهادی شیرازی، شیخ حسین حلی، شیخ محمدکاظم شیرازی و سید ابوالقاسم خویی در کربلا و نجف شرکت کرد و به گفته فرزند مرحوم آیت‌الله‌العظمی خویی، آن مرجع اثرگذار شیعه تنها به مرحوم قمی، آیت‌الله‌العظمی سیستانی و آیت‌الله‌العظمی میرزا علی فلسفی (برادر مرحوم محمدتقی فلسفی خطیب مشهور) اجازه اجتهاد مکتوب صادر کرده بود.
مرحوم سید تقی قمی اگرچه دایی امام موسی صدر و مرحوم آیت‌الله سید رضا صدر بود، اما همچون پدر و برادرش در شمار فقهای سنتی شیعه تعریف می‌شد و منتقد آرای دکتر شریعتی، مدافع عزاداری‌های سنتی (همچون قمه‌زنی و برهنه‌شدن هنگام سینه‌زنی) و منتقد برخی نظریه‌های نو در اندیشه سیاسی شیعه شمرده می‌شد. وی تنها به اظهار نظر و فتوا اکتفا نمی‌کرد و هر ساله روز عاشورا در حسینیه‌اش در قم برهنه می‌شد و سینه می‌زد؛ از همین رو به چهره رسانه‌ای مشهوری در سال‌های اخیر بدل شده بود. در سال‌های اقامت در عراق نیز در دسته عزاداری مشهور کربلایی‌ها (طُوَیریج) شرکت می‌کرد. او قائل به ولایت تکوینیه برای انبیا و ائمه (ع) بود، عصمت را جزو ضروریات قطعی مذهب تشیع می‌دانست و مخالف تشکیک در صحت تاریخی شکستن پهلوی حضرت زهرا(س)، اسقاط جنین و شهادت ایشان بود. در کل می‌توان وی را جزو مجتهدین هویت‌گرای شیعی دانست که نسبت به خدشه در عقاید شیعی حساسیت نظری و عملی پررنگی داشت.
سال ۵۸ زمانی که آن مرحوم در نجف مشغول تدریس بود، در پاسخی متفاوت به نامه‌ای درباره دکتر شریعتی نوشته بود: «اینجانب نامبرده را نمی‌شناسم و حتی یک بار هم با او برخوردی نداشته‌ام و آن‌چه مسلم است ایشان نزد طبقه جوان موقعیت زیادی دارد و مقداری از نوشته‌جاتی که منسوب به اوست دیده‌ام، چندین مورد در این نوشته‌جات مباین با موازین دینی و مغایر با قواعد علمی است. در ص۶۹ اسلام‌شناسی ادعا می‌کند نبوت رسول اسلام موقت است و منکر دوام رسالت است و حکم منکر رسالت در اسلام واضح است. در ص۲۸ کتاب پدر، مادر، ما متهمیم نسبت به نماز و روزه و غیره مطالبی ذکر کرده که از زمان رسول خدا(ص) تا امروز احدی نگفته است و ادعایی نموده که خلاف ضرورت اسلام است و سنخ این مطالب در کتاب‌های منسوب به او فراوان است. برای اینجانب جای شبهه و تردید نیست که مواردی از مطالب کتاب‌های منسوب به او مغایرت تام با مکتب اهل بیت(ع) دارد».
به نظر می‌رسد لحن این پاسخ که کمی متفاوت با نظرات سایر علمای منتقد شریعتی است، بی‌ارتباط با نسبت نزدیک آن مرحوم با امام موسی صدر نباشد. آقای صدر از مدافعان شریعتی بود که در زینبیه دمشق بر پیکر وی نماز خواند.
مرحوم قمی آثار متعدد حوزوی تألیف کرده بود که به گفته آیت‌الله‌العظمی صافی گلپایگانی، نشان از «دقت و امعان نظر و تحقیق عالمانه» وی داشت. کتاب ده جلدی مبانی منهاج الصالحین که به بررسی مبانی آرای استادش مرحوم آیت‌الله‌العظمی خویی اختصاص داشت و مورد تمجید ویژه استاد قرار گرفته بود، کتاب سه‌جلدی آراؤنا فی اصول الفقه، کتاب چهارجلدی عمدة الطالب فی التعلیق علی المکاسب و کتاب پنج‌جلدی الدلائل فی شرح منتخب المسائل از جمله آثار وی در حوزه‌های گوناگون علوم اسلامی است. مشهورترین اثر کلامی وی کتاب «درس‌هایی از شفاعت» است که سال ۶۳ در قم منتشر گردید.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
