چرا عبدالرحمان جامی شاعر وحدت است؟

به گزارش بولتن نیوز، دکتر علیرضا قیامتی، به مناسبت سالگرد درگذشت عبدالرحمان جامی، اظهار کرد: در یکی از مقاله‌های خود نوشته بودم که هیچ شاعر ادبیات فارسی به اندازه جامی نمی‌تواند در کمیت و کیفیت ستایش ائمه اطهار(ع) تبحر داشته باشد. جامی در وصف امام رضا (ع) می‌گوید:

سلام علی آل طاها و یاسین       سلام علی آل خیر النبیین

وی افزود: حجم و کیفیت شعر در هیچ شاعری به اندازه جامی به جهت ستایش‌هایی که برای ائمه(ع) می‌سروده، نبوده است و به عنوان مثال به صورت قصیده شعر زیبایی در وصف امام سجاد(ع) سروده است:

قره العین سید الشهداست       میوه‌ باغ روضه زهراست

لاله‌ باغ احمد مختار        میوه‌ باغ حیدر کرار

و همچنین در وصف حضرت علی(ع) می‌گوید:

ای دل از قافله‌سالار ره عشق تو را           گر بپرسند که آن کیست علی بود علی

قیامتی تصریح کرد: عبدالرحمان جامی نزدیک به ۱۲-۱۳ قصیده زیبا در وصف حضرت علی (ع) سروده و از این جهت است که شاعر وحدت نامیده می‌شود و در آن زمان هیچ‌گاه سخن اختلاف‌انگیزی از او شنیده نشده بود.

وی عنوان کرد: عبدالرحمان جامی تنها شخصیتی در ادبیات فارسی است که مورد احترام پادشاهان زمان خود، آن هم پنج پادشاه از مملکت‌های مختلف بوده و در عین حال با مردم ارتباط بسیار خاصی داشته و اگر با حکومت‌ها در ارتباط بوده این امر منجر به آن نشده که درد و رنج مردم را فراموش کند.

دبیر همایش بین‌المللی عبدالرحمان جامی گفت: این شاعر بزرگ با صوفیه و عرفا ارتباط خاصی داشت و مورد احترام و ارادت صوفیه بود و اساسا یکی دیگر از ویژگی‌های جامی نیکی کردن به افراد است. شعر معروفش می‌گوید:

هر که غمگین کندت شادش کن              آنکه بندت دهد آزادش کن

کینه‌جویی روش انسان نیست            هر که احسان نکند انسان نیست

وی همچنین اظهار کرد: ویژگی بارز و مشخص شخصیت جامی این بود که با تسامح برخورد می‌کرد به ویژه در وحدت میان تشیع و ارادتی که نسبت به خاندان اهل بیت (ع) داشت، کمتر شاعری وجود دارد که چنین ارادتی نسبت به اهل بیت(ع) داشته باشد.  

او گفت: عبدالرحمان جامی در نزدیک کردن ایرانِ فرهنگی نقش بسیار مهمی داشت و کمتر شاعری بود که بتواند کشورهای متعددی را که در حوزه کهن ایرانِ فرهنگی وجود دارند دور هم جمع کند.

قیامتی تصریح کرد: آثار و جایگاه جامی در نقالی‌های پاکستان نقش بسیار برجسته‌ای دارد. در پاکستان همچنان نقش‌بندی‌های او وجود دارد و از طرف دیگر اهمیت و نقشی که جامی بر افغانستان و تاجیکستان دارد باعث شد تا این دو کشور آثار جامی را برای علاقه‌مندان به او تدریس کنند و نیز در قرقیزستان و ازبکستان هم مرکزی وجود دارد به نام جامی‌شناسی که در آن در خصوص این شاعر بزرگ تحقیقات گسترده‌ای صورت می‌گیرد. 

در تاجیکستان شهری به نام جامی وجود دارد

وی خاطرنشان کرد: علی‌رغم اینکه زادگاه جامی در خراسان و تربت جام بوده است به دلیل اهمیتی که این شاعر دارد تاجیکستان شهری را به نام جامی نام‌گذاری کرده است.

این استاد ادبیات عنوان کرد: جامی به لحاظ جایگاه و جامعیتی که در زبان فارسی داشت ساده‌زیستی را در نظر گرفته بود و با وجود شترها و فیل‌هایی که برای او از دربار هند و ترکیه هدیه می‌آوردند، این شاعر همچنان ساده‌زیستی را انتخاب کرده بود.

او افزود: عبدالرحمان جامی بعد از حافظ و مولانا تقریبا ظرفیت شعر فارسی و جامعیت آن را به کمال رسانده بود. شعر دوران افول خود را طی می‌کرد حتی عده‌ای می‌گفتند که در حال نابودی است و جامی هم معتقد بود دیگر جایگاهی برای شعر قائل نیستند.  

قیامتی در ادامه تصریح کرد: با وجود اینکه به شعر اهمیتی داده نمی‌شد جامی به شعر روی آورد و شعر فارسی را در قرن ۹ نجات داد. یکی از ویژگی‌های بارزی که در نجات شعر نقش داشت، جامی بود که توانست این هنر را احیا کند به این دلیل، شاعر بزرگ جهانی مانند لویی آراگون دو کتاب خود را به عبدالرحمان جامی تقدیم کرد و گفت:

جامی جامی من طنین دلنشین تو بودم 

موسیقی عمیق تو سرچشمه آوای من است

شعر تو سخنی است خداگونه

عشق چیست اگر از مکتب تو بر نخیزد

آه ای چشمه‌سارها خاموش شوید

و شما ای سهره‌ها اگر جامی نباشد من چه باشم که بمانم

اگر جامی نباشد من چه باشم که بخوانم

که این شعر نشان‌دهنده نگاهی است که آراگون نسبت به جامی دارد.

وی گفت: گوته شاعر بزرگ آلمانی به دلیل اهمیتی که اشعار جامی دارد یکی از شعرهای مهم او را تابلو  و در اتاق خود نصب می‌کند.

او همچنین درباره آثار جامی اظهار کرد: از جمله چیزی‌هایی که جایگاه او را برجسته می‌کند آثاری است شامل دیوان کامل جامی و مجموعه مثنوی سترگ هفت اورنگ که از هفت مثنوی بسیار زیبا و کم‌نظیر در ادبیات فارسی تشکیل می‌شود.

قیامتی افزود: عبدالرحمان جامی تنها بازگوکننده مسائل تربیتی و اخلاقی نیست بلکه نقش یک مبدع اجتماعی را بازی و آسیب‌هایی را که در جامعه وجود داشت عنوان می‌کرد. به بسیاری از ازدواج‌های مجددی که در آن زمان صورت می‌گرفت می‌تازد و در مقابل حسادت‌ و ظاهرگرایی‌ سخت مخالفت می‌کرد.

این استاد ادبیات دانشگاه تربت جام اظهار کرد: یکی دیگر از آثار جامی نفحات الانس است که یکی از کم‌نظیرترین آثار شرح حال عرفا است و اگر قرار باشد دو شرح حال مطرح از علما نام برده شود تذکره الاولیای عطار و نفحات الانس جامی است که در شناخت عرفا کمک می‌کند و یکی از منابع غنی و سرشار به شمار می‌رود.  

وی در ادامه بیان کرد: اشعه اللمعات شرح کتاب لعمات عراقی است و جامی بزرگترین شرح‌دهنده افکار ابن عربی و در عین حال یکی از بزرگترین شارحان تصوف است که نشان‌دهنده قدرتی است که در نظم و نثر دارد و توانست خود را به عنوان یکی از بزرگترین مولفان و شارحان صوفی‌مشرب زبان فارسی معرفی کند. 

قیامتی در پایان اظهار کرد: شاید کمتر کسی توانسته است عرفان نظری و عملی را به صورت همزمان تجربه و در عین حال معرفی کند. جامی خود یکی از چهره‌های صوفیان نقش‌بندی است که امروزه در پاکستان، افغانستان، تاجیکستان و در نقاطی از خراسان در حال فعالیت هستند و آن را زنده نگه می‌دارند.