اولویت شورا ساخت فیلم‌های مفرح و شاد/ دریافت وام کلان برای متون ضعیف عادت شده/ در حوزه ادبیات آثار دراماتیک نداریم/ فاز اول اکران فیلم کودک از 13 آبان

به گزارش بولتن نیوز، فرشته طائرپور یکی از تهیه کنندگان سینمای کودک و نوجوان است که آثارش مورد توجه قرار گرفته است. او بیش از یک سال است که دبیر شورای سیاستگذاری و راهبردی سینماهای کودک و نوجوان عهده دار است.

او در اینمصاحبه علاوه بر پاسخگویی به سوالات ما به سوالات فیلمسازان این عرصه نیز پاسخ گفت. در بخش اول گفت و گو که اختصاص به سوالات خبرنگار سینمایی فارس دارد به اولویت شورا در تولید آثار، نحوه اکران فیلم های کودک و نوجوان و فاز اول آن که از 13 آبان ماه عملیاتی می شود همچنین جشنواره فیلم کودک اصفهان، دبیری جشنواره و ادامه برگزاری مستقل  جشنواره  نوجوان اشاره کرد. در بخش دوم گفت و گو دبیر شورا به سوالات کارشناسان و برخی انتقادات پاسخ داده است. بخش اول گفت و گو از نظرتان می گذرد:

از ابتدای تاسیس شورا، اولویتی برای عملیات عاجل و شتابزده که معمولا عمر بازدهی شان کوتاه است و با هر تغییری در سطوح مدیریت از کارایی ساقط می شوند، قائل نشدیم. اکثر اعضای این شورا دوره های مختلف مدیریت های دولتی و فرهنگی را تجربه کرده و طبیعتا می توانند پیش بینی کنند که چه نوع تدابیری می تواند در اصلاح یک جریان -و نه یک مقطع محدود مدیریتی- موثر باشند. برنامه و قصد ما از ابتدا این بود که به ترمیم شرایط زیرساختی سینماهای کودک و نوجوان بپردازیم و طوری پیش برویم که در آینده و درصورت تعطیل یا تغییر اعضای این شورا نیز، امر ساماندهی به این دو نوع سینما متوقف نشود. لذا برایمان قابل پیش بینی بود که چنین روشی بازتاب های تبلیغاتی چندانی در رسانه ها نخواهد داشت و مطالبه گران عجول را نیز راضی نخواهد کرد.

متاسفانه طی سالهای گذشته از مسیر همین سیاست های شتابزده و تبلیغاتی، که نفعش بیشتر نصیب فیلمسازان کم توفیق شده بود، آسیب های زیادی به بخش های محتوایی و تولیدی سینماهای کودک و نوجوان رسیده که تاثیرات آن تا سالها بعد نیز به راحتی زدوده نخواهد شد. تاثیر و تبعات اینگونه سیاست ها و مدیریت ها که معمولا در حمایت های بی رویه از تولیدات نسنجیده بروز پیدا می کند، بیشترین شباهت را به تاثیرات تخریبی و درازمدت زباله های پلاستیکی در محیط طبیعت دارد. 

شاید شورای ما هم می توانست به راحتی با حمایت مالی سازمان سینمایی که رئیس آن، رئیس این شورا هم هست، به چند برنامه عاجل اجرایی توجه طلبانه و آمارافزا بپردازد و در عرصه های تولید و اکران، قدم های سطحی و مقطعی اما تیتر ساز بردارد. اما بنای ما از روز اول توجه به ذات قابل رشد و ماهیت خودکفای این جریان سینمایی و ضرورت برنامه ریزی پایدار برای آن بود که خوشبختانه مورد تایید دکتر ایوبی هم قرارگرفت. قطعا بیشترین بهره‌مندان از این جریان سینمایی، چه بعنوان فیلمساز و چه بعنوان مخاطب، از سال 96 به بعد بتدریج شاهد تاثیر تغییرات خواهند بود و منطقی است که صبور باشیم تا این جریان زمان لازم برای تغییر جهت و قرار گرفتن در مسیر صحیح خود را طی کند. در دهه شصت هم  اگر در حوزه سینماهای کودک و نوجوان اتفاقات مثبتی افتاد به‌گونه‌ای که هنوز هم اکثر دست اندرکاران و منتقدین از آن به نیکی و بعنوان دوران طلایی سینمای کودک و نوجوان یاد می کنند، ستاد سیاستگذاری مربوطه با همین روش و نگرش کار خود را آغاز کرد و ادامه داد.

در آن زمان ستاد سینمای کودک و نوجوان در بنیاد فارابی، هیچ کار شتابزده و کوتاه مدتی انجام نداد و پیش روی خود راهی طولانی، با شیبی رو به بالا تصویر کرد که پیمودن آن تنها از اهل تدبیر و مدارا و دغدغه و علاقه بر می آمد. آن ستاد هم مانند شورای امروز می دانست که ابتدا باید تعاریف خود را از مخاطب و محتوا و تولید، به روز کند و سپس به چاره اندیشی برای رفع کمبودهای موجود در زمان خودش بپردازد و همزمان برای مواجهه با آنچه که قرارست در سالهای بعد رخ دهد نیز  آماده شود.

البته یک تفاوت اساسی بین آن دوره با این دوره وجود دارد. در آن زمان ما با انبوهی از فیلم های ضعیف ساخته شده و معدود افرادی که علیرغم آثار ناموفق شان، مدعی تخصص و جایگاه در این حوزه هستند نبودیم، بلکه گروهی بودیم بی ادعا که با علاقه و امید و همدلی،  دوشادوش یکدیگر گام برمی داشتیم و هدف عالی و مشترکی را دنبال  می کردیم. هدف ما بمراتب والاتر از پروژه های خودمان و یا نیازمان به یک وام یا بودجه ای برای تولید یک فیلم بود. در آن دوره فیلمنامه و فیلم انبار شده ای هم وجود نداشت و همه چیز در موقعیت تاسیس  و ایجاد بود. اما حالا شورای ما باید به فیلم های موجود و راه حل های آنی و آتی برای خروج آنها از محاق نیز فکر کند.

خوشبختانه راه اندازی یا متوقف سازی فیلمنامه های از قبل مانده، که بمراتب از تعیین تکلیف برای فیلمهای ساخته شده آسان تر و کم هزینه تر است بخشی از کار را به سرانجام رسانده است، اما همچنان با انبوهی از معضلاتی که ناخواسته به ارث برده ایم، مواجه هستیم که آنها را هم باید به گونه ای حل کنیم. بنای شورا بر اینست که حل معضلات به طریقی انجام شود که از تکرارشان در آینده جلوگیری کند. جالب اینجاست که بیشترین امواج اعتراض و کنایه و توهین و تهمت از سوی مالکان همینگونه آثار(اعم از فیلمنامه یا فیلم) بسوی شورا سرازیر شده و می شود.

مبنای تولید خواسته ها و داشته ها بود/ برخی عادت کردند برای متون ضعیف وام های کلان دریافت کنند

همانطور که از بازتاب ها پیداست، شورا آنی‌ترین اقدامات را در حوزه فیلمنامه و جشنواره انجام داد. در بخش فیلمنامه، پس از اعلام این مصوبه از سوی سازمان سینمایی و بنیاد فارابی که از این پس صرفا به فیلمنامه‌های مصوب در «شورای سیاستگذاری و راهبری سینماهای کودک و نوجوان» تسهیلات تعلق خواهد گرفت، بازخوانی فیلمنامه های ارایه شده به فارابی اعم از مصوب و مشروط را در دستور کار قرار دادیم، ضمن آنکه به موازات این بازخوانی، فیلمنامه های جدید را هم بررسی کرده و می کنیم. این بررسی تصور واقع بینانه های از «داشته ها» و «خواسته ها» به ما می دهد تا در فرایند تولید مبنا قرار گیرند.

در واقع آمار فیلم های کودک و فیلم های نوجوان در شورا مورد مراقبت قرار می گیرد تا نسبت تولیدات برای این دو گروه سنی تحت کنترل باشد. عملا بیشترین وقت شورا صرف همین مرحله شده که در مورد ضرورت آن هیچ تردیدی برای اعضا وجود نداشته و ندارد. اینکه در برخی سایت ها، صاحبان آثار مردود، این شورا را با کنایه «شورای فیلمنامه» می‌شمارند، برخلاف تصورشان ما را سربلند می کند و نسبت به نتیجه کاری که می کنیم مطمئن تر و امیدوارتر می سازد. متاسفانه صاحبان چنین تعابیری، با درک ارزش فیلمنامه بعنوان زیربنای هر اثر سینمایی، و نقش آن در صحت و قدرت یک جریان سینمایی خیلی فاصله دارند و آثارشان غالبا بهترین گواه این مدعاست. البته شاید این معترضان خیلی هم مقصر نباشند، بهرحال در دوره ای عادت کرده بودند که برای متون ضعیف شان، وام های کلان و متعدد حمایتی یا مشارکتی بگیرند و این سنت توسط شورای ما، چه برای آنها و چه برای هر فیلمساز دیگری از جمله خودمان، منسوخ شده است. نوع اعتراض این افراد هم بیشتر شبیه همان مثل قدیمی است که مورچه ای در جوی آب افتاده بود و شیون می زد که دنیا را دارد آب می برد. این مطلب را جای دیگری هم گفته ام که درصورت اجازه صاحبان این آثار، شورا آمادگی دارد، فیلمنامه های مردودشان را با هزینه خود منتشر کند تا کارشناسان قضاوت کنند که نظر شورا در رد آنها صائب بوده یا نه.

بهرحال امیدوار هستم کسی بخاطر رد یک اثر یا مخالفت با من، با سینمای کودک و شورا قهر نکند. البته معنای آشتی هم این نیست که هر کاری را با هر کیفیتی بنویسند یا بسازند، مورد قبول و حمایت شورا قرار خواهد گرفت. دوستان بهتر است بجای انتقاد و اعتراض به دیگران، کمی به خودشان بیشتر سخت بگیرند. شورا برای هر رای منفی که تاکنون به فیلمنامه یا فیلمی داده، دلایلی دارد که فارغ از اشخاص، صرفا بخاطر حفظ شئون سینماهای کودک و نوجوان آنها را مبنا قرار داده است.

برخی مشکل شان این است که چرا خودشان در شورا نیستند. بهرحال هر شورایی اعضای همگن خود را دارد و ترکیب این شورا هم انتخابی است که صورت گرفته. بیشتر اعضای شورا از میان کارشناسان با سابقه ای انتخاب شده اند که توان کلان گری و ایده‌پردازی شان در حوزه سینماهای کودک و نوجوان، قابل اثبات است. طبیعتا هنوز فیلمسازان و کارشناسانی بیرون از این شورا هستند که از این خصوصیات و سوابق در امر سیاستگذاری و کارهای ستادی بی بهره نیستند اما با توجه به ترجیح شان برای فیلمسازی، تصمیم گرفتیم که بعنوان بهره‌مندان از شرایط جدید مد نظر قرار گیرند و تحت شرایط بهتری به تولید آثار جدید بپردازند.

امسال برای شورا سال گذار است/ روند مراقبت سینمای کودک جواب می‌دهد

درمورد فیلمنامه های تصویبی امیدواریم که دقت و حساسیت شورا در مورد متن، در مرحله ساخت نیز توسط کارگردان و تهیه کننده مراعات شده باشد و از آن فیلمنامه های تصویبی، فیلم های قابل دفاعی نیز حاصل شود. بهرحال سال 95 برای خود ما سال گذار به حساب می آید، سال گذار از صفر به عدد. حتما می دانید که در ریاضی بیشترین فاصله بین دو عدد را فاصله بین صفر و یک می دانند، این فاصله حتی از فاصله یک تا میلیارد هم بیشتر است. ما مطمئن هستیم که درصورت ادامه روند مراقبت، جریان سینماهای کودک و نوجوان آینده بهتری خواهد داشت و از نقطه صفری که فعلا در آن گرفتار شده، به سمت اعداد قابل قبول حرکت خواهد کرد. خوشبختانه طی ماه های اخیر با اعلام آمادگی فیلمسازان شاخصی مواجه شده ایم که تمایل یا طرح خود را برای ساخت فیلم هایی برای نوجوانان به شورا ارائه کرده اند. امیدواریم در سال 96 شاهد راه اندازی تعدادی از این پروژه ها باشیم.

اولویت شورا ساخت فیلم‌های مفرح و شاد

در واقع در تولیدات سال 95 اولویت شورا بیشتر به طرح هایی تعلق گرفت که برای ساخت فیلمهای مفرح و شاد برای گروه سنی کودکان ارائه شده بودند، ضمن آنکه مجموعه ای از فیلم های ساخته شده برای نوجوانان از سال قبل موجود است که حتما در برنامه اکران گروه ویژه این مخاطبان قرار خواهد گرفت. 

 متاسفانه برخی به غلط، فیلم کودک را در تعدادی عروسک و ترانه و کاراکتر چاقی که لودگی می کند، و فیلم نوجوان را در یک روایت سرد و تلخ و بی ماجرا از مشکلات نوجوانان محروم و ناراضی و یا کپی برداری سخیف از فیلم های خارجی، خلاصه می بینند. این نگاه نهایت ساده انگاری نسبت به مخاطبان این دوران است . این مخاطبان در فضای گسترده مجازی انواع فیلم ها را می بینند و برای خود حق انتخاب زیادی قائلند. گرچه در زمینه مناسبات انسانی و نیازشان به عاطفه و ارتباط با اعضای خانواده، شبیه همه همسالانشان در ادوار مختلف و حتی سایر جوامع، هستند اما نسبت به نسل های قبل از خود، آگاهی و مشکل پسندی و حق انتخاب بیشتری دارند.

به عبارتی دیگر در شرایط کنونی که بچه ها با حجم زیادی از برنامه های تلویزیونی، بازی های کامپیوتری و فیلمهای جذاب خارجی مواجه هستند، کار برای فیلمسازان سخت تر شده و دیگر فیلمی را که به هر دلیلی نپسندند، نمی پذیرند. اگر کاری را دوست نداشته باشند سریع واکنش نشان می دهند و پس می زنند و توصیه مربیان و والدین نیز بر آنها کم تاثیر است. بخصوص مربیانی که از محصولات هنری روز بی اطلاع باشند. دیگر ارتباط های مونولوگی که معلم یا بزرگتری در خانواده چیزی بگوید و کوچکتر اطاعت کند رایج نیست، بخصوص در حوزه تفریح و استفاده از آثار هنری و فرهنگی.

ما بزرگتر ها باید باور کنیم و درک کنیم که بچه ها در آن واحد در دو دنیا زندگی می کنند، یکی دنیای به اصطلاح واقعی که ما بزرگترها برایشان ساخته ایم و دیگری دنیای خیالی و رویایی خودشان و هرچه در دنیای اول بیشتر با آنها و خواسته هایشان بیگانه باشیم، از ورود و تاثیر در دنیای دومشان محروم تر خواهیم بود. متاسفانه دنیایی که ما برایشان ساخته ایم، پر از تنش و درگیری و سختگیری و در نتیجه دنیایی عبوس و تلخ است. اینهمه اطلاعات مزاحمی که از اوضاع اقتصادی و اجتماعی و سیاسی به بچه ها منتقل می شود، آنها را برای پناه بردن به دنیای خیالی و فانتزی خودشان راغب تر می کند. آنها به طور فطری می دانند که برای حفظ بقا در دنیای واقعی هم که شده، نیازمند معماری رویاهایشان در دنیای درون شان هستند، کاری که ما بزرگترها به کمک سینما می توانیم در آن مشارکت موثر داشته باشیم. در همین دنیای خیالی است که قهرمان ها زاده می شوند و الگوها و توانمندی ها شکل می گیرند. تکلیف رسانه ها و فیلمسازان نیز با همین توجه، جدی تر می شود.

نسل ما در ایام نوجوانی بیش از بچه های امروز، برای ساخت و ساز دنیای تخیلی اش تلاش می کرد. از دل رمان ها و فیلم ها و سریال ها، برای خود قهرمان هایی را انتخاب می کرد و بر اساس اصول و شرایط خود آنها را تغییر می داد و ایرانی می کرد. بچه های امروزی در فقدان خسارت بار برنامه های جذاب تلویزیونی و کاهلی مفرط در کتاب خوانی و فاصله با بزرگترهای گرفتار و بی حوصله شان، همه چیز را در بازار دنیای مجازی به رایگان و از دست بیگانگان می گیرند. ما نیز نمی توانیم متوقع باشیم که به حرمت ارتباط خانوادگی یا مدیریت مدرسه ای هر حرف و توصیه ای که برایشان داریم را بدون چون و چرا بپذیرند و به ما امتیاز هم بدهند. باید دلی برای دوست داشتن و فهمیدن بچه ها داشته باشیم. در عالم بچه ها انرژی های بی نظیری هست که می تواند بعنوان موجب تخیل بهتر و تحرک کارسازتر فیلمساز شود. شور و شوق بچه ها برای زندگی و بازی و تفریح، تحت هر شرایطی، نیاز بارزشان به امید و نشاط و امنیت و ده ها خصلت خدادادی دیگر از این قبیل، می تواند جوهر قلم نویسندگان و مشوق فیلمسازان باشد. درباره این چیزها نمی شود فقط شعار داد یا قصه های کم جان نوشت و از واقعیت های محیطی و یا تخیل های بی مرز بچه ها عقب ماند.

شاید تماشای یک فیلم بزن و بکوب در سینما، برای یک دانش آموز در مقایسه با نشستن سر کلاس خشک و بی روح درس ترجیح داشته باشد و آن فیلم هم به مدد گروه های دانش آموزی به فروش نسبی قابل قبولی دست پیدا کند، اما  عمر آن فیلم در دوره نمایشش در سئانس های مرده صبح چند سالن سینما، خلاصه می شود و کم دوام تر از آن می شود که در یادها بماند و یا حتی مانند قصه های ساده مادران و مادربزرگان، از نسلی به نسل بعد منتقل شود. دیگر  پس از مدتی اسم و عکسش هم خاطره ای خوش برای کسی تداعی نمی کند. آیا این توقعی است که یک فیلمساز کودک یا نوجوان از استقبال مخاطب دارد؟   

خوشبختانه هستند فیلمسازان موفقی که در ذاتشان کودکی شاداب و باهوش زندگی می کند که قدرت ارتباط با بزرگ و کوچک را دارد. این ذوق ذاتی مانند یک گنج تمام نشدنی است که در ساخت هر فیلم، به کمک فیلمساز می آید. این ذوق باید وجود داشته باشد و با تصمیم و ادعا و توصیه در کسی ایجاد نمی شود. خیلی ها تکنیک ساخت فیلم را خوب بلدند اما آن حال خوشی که باید به کار کودک تزریق کنند را ندارند. بعضی ها فیلمساز خوبی هستند، اما نوجوان امروزی و رابطه اش با هیجان و ماجرا را نمی شناسند. متاسفانه در حوزه ادبیات کشورمان نیز آثار دراماتیک چندانی هم نداریم که فیلمساز نوجوان از آنها تغذیه کند.

بسیاری معتقدند «کلیه و دمنه» می تواند دستمایه ساخت آثار برای کودک و نوجوان باشد

فارغ از اینکه کلیله و دمنه بیش از آنکه متعلق به ادبیات ما باشد، تعلق به ادبیات هند دارد، باید متوجه باشیم که اغلب قصه های این کتاب، چندان قصه کودک به حساب نمی آیند ولو اینکه قهرمانانش حیوانات باشند. کلیله و دمنه بیشتر کتابی است ناصح و پندآموز که اوج تخیلش در نمادسازی با حیوانات تعریف می شود. فیلمساز کودک ایرانی اگر نتواند از تخیل و خلاقیت هنری خود چیزی به آن اضافه کند، حاصل کارش چندان سینمایی از آب در نمی آید و قابلیت تماشا بر پرده بزرگ را پیدا نمی کند. متاسفانه تاکنون کمپانی های غربی در بخش سینما و شرکت های ژاپنی در بخش تلویزیون، با همان افزودنی های تخیلی که گاهی تماما اثر اولیه را تبدیل به چیزی دیگر می کنند، در ساخت آثاری بر اساس قصه های مشرق زمین موفق تر بوده اند. البته این خوبست که فیلمسازان ایرانی تلاش خود را در این زمینه ها به کار گیرند اما اگر فاقد آن ذوق لازم باشند، کارشان کار ماندگاری نخواهد شد. خوشبختانه در بین آثاری که برای تکمیل مراحل تولید به شورا مراجعه کرد، یک انیمیشن ساده بر اساس یکی از قصه های کلیله و دمنه بود که با حمایت شورا و فارابی مراحل موسیقی، دوبله و صداگذاری آن انجام شد و اکنون نیز برای نمایش در جشنواره اصفهان آماده است.

یکی از اتفاقاتی که در شرکت های بزرگ و تحقیقاتی دنیا رخ می‌دهد، اینست قصه های کشورهای مختلف را حتی در مناطق دوردست مطالعه می کنند و از آن بهره می برند. آیا ما نمی توانیم این کار را انجام دهیم و قصه ها را از سراسر کشور جمع آوری کنیم.

طبیعتا شورا برای آثار اقتباسی ارزش و اهمیت زیادی قائل است. تاکنون نیز چند طرح بر اساس شاهنامه، یا افسانه های ایرانی توسط فیلمسازان صاحب نام به شورا ارائه شده است. خوشبختانه در میان داستان های شاهنامه، نمونه هایی هستند که این استعداد را دارند. ما هم مایلیم که این اتفاق بیافتد، البته به شرط آنکه فیلمنامه نهایی از جذابیت لازم برای جذب مخاطب مورد نظر برخوردار باشد و شیوه ساخت آن نیز در توان تهیه کننده باشد. ما در میان داستان هایی که در فضای دفاع مقدس نوشته شده اند هم آثار دراماتیکی داریم که قابلیت فیلم شدن دارند، اما واقعیت اینست که در مجموع، برخلاف ادبیات انگلیس و روسیه و فرانسه و آلمان و چین، از داستان ها و یا افسانه هایی که استعداد فیلم شدن داشته باشند، چندان بهره مند نیستیم. مثلا در ادبیات نوجوانان ما چند اثر مانند بچه های راه آهن، خواهران غریب، داستان بی پایان، هری پاتر، پولینا، بابا لنگ دراز، شاهزاده و گدا، تام سایر، هکلبری فین و.... پیدا می شود؟ داستان هایی که بارها و بارها از روی آنها در کشورهای مختلف دنیا فیلم ها و سریال های موفق ساخته شده و همچنان با گذر زمان بازهم جای کار دارند.

تجربه شخصی من می گوید که پژوهش، انتخاب موضوع و سفارش به فیلمنامه نویس های با ذوق هم می تواند بعنوان یک راهکار مورد توجه تهیه کنندگان و کارگردانان قرار گیرد.   

اتفاقا در ایران نوع خاصی از سینمای کودک و نوجوان بوجود آمد که در دنیا جواب مثبت داد. جوایز بین المللی سینمای ایران با فیلم های کودک و نوجوان ایرانی شروع شد، فیلم هایی ساده اما سرشار از عاطفه. این نشان می دهد که پتانسیل خوبی در این حوزه وجود دارد. متاسفانه مرزهایی که مدام بین فیلم های جشنواره ای و فیلم های مخاطب عام می کشیم، باعث شده این دو گونه سینمایی بجای نزدیکتر شدن و تکمیل یکدیگر، از هم فاصله بگیرند. بجای گام برداشتن به سوی سینمایی که مانند پل بین این دو نوع سینما ارتباط ایجاد کند و مخاطبان را به تماشای فیلم های جذاب و در عین حال تفکر برانگیز بنشاند، به فاصله ها دامن زده می شود. نقاط مشترک و مشابه بین کودکان دنیا دستمایه همه فیلمسازان موفق بوده است. این که خصوصیات یک کودک پنج ساله ایرانی به خصوصیات پنج ساله های سوریه و نیویورک و رم و مسکو و استانبول و دهلی و قاهره و... بسیار شباهت دارد، یک فرصت استثنایی برای همه فیلمسازان است. به مدد همین شباهت هاست که فیلم های کودکان در گستره وسیع تری از جغرافیا و ملت ها درک و استقبال می شوند.

معمولا تفاوت ها از نوجوانی شروع می شوند و تا کهنسالی که مجددا انسانها شبیه به هم می شوند ادامه پیدا می کنند. این تفاوت ها هم از نقاط قوت سینمای نوجوان هستند که مخاطب کنجکاو امروزی را به شناخت سایر فرهنگ ها و نوع زندگی آدم های متفاوت با خود، دعوت می کنند. تفاوت های زیست محیطی و فرهنگی برای نوجوان امروزی جذابیت دارند. بسیاری از آثاری که در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و توسط فیلمسازانی مانند کیارستمی، پوراحمد، بیضایی، فروزش، طالبی و...ساخته شده اند در جذب این مخاطبان توفیق داشته اند. متاسفانه برچسب «جشنواره ای»، که شبیه یک دشنام به مجموعه ای از بهترین آثار سینمای ایران الصاق شده و باب نمایش این فیلمها را در سالنهای سینما برای نوجوانان ایرانی بسته، عملا به نوع با ارزشی از سینمای نوجوان ما لطمه زده است.

بسیاری از فیلمسازان نگرانند که ممکن است در شورا فیلمسازان به این سمت هدایت شوند که فیلم های جشنواره ای ساخته شود.

این یک پیش داوری غلط است. البته از نظر ما یک جریان سینمایی کامل، باید حاوی انواع سبک ها باشد و نمی تواند صرفا به ساخت یک نوع فیلم اکتفا کند. سئوال شما بیشتر برآمده از تولیدات سال های اخیر است. در جشنواره همدان سال گذشته بیش از 90درصد فیلمها که از خود مخاطبان نیز جایزه گرفتند، فیلم های به اصطلاح جشنواره ای بودند، بهرحال هم سینمای ما و هم جامعه نوجوان ما نیاز به تماشای فیلم های جدی و تفکر برانگیز هم دارد، به شرط آنکه فیلم هایی جذاب و تاثیرگذار باشند. متاسفانه هنوز برای دیده شدن این فیلم ها شرایطی خاص و مجزا از سینمای مفرح ایجاد نشده. باید شبیه کاری که در گروه هنر-تجربه برای فیلم های هنری و تجربی شده، برای اکران اینگونه فیلمهای ویژه نوجوانان هم بشود و تدبیری اتخاذ شود که این اکران رونق کافی پیدا کند و مخاطب و فیلمساز و صاحب سالن را توامان راضی کند.

زنده یاد محمدرضا سرهنگی که بهترین سالهای عمرش را صرف ساخت گنجینه بی‌بدیل «کودکان سرزمین ایران» کرد و فیلم های با ارزشی ساخت که بمراتب بهتر از چندین کلاس درس می توانند به نوجوانان ایرانی درس تاریخ و جغرافیا و علوم اجتماعی بدهند از قربانیان همین سبک فیلمسازی است. فیلمهای او شاید در شمار فیلم های تفریحی قرار نگیرند اما بی تردید می توانند هر نوجوانی را درصورت فراهم شدن موقعیت تماشا، با اشتیاق به تماشای خود بنشانند.

یک نوجوان کنجکاو، حتما دوست دارد با تماشای اینگونه آثار و بحث درباره آنها،عبور خود از دنیای کودکی را بجا بیاورد. ممکن است شخصا و به تنهایی برای دیدن این آثار به سینما نرود و بلیت نخرد اما اگر شرایطی فراهم شود که به اتفاق همکلاسی هایش این نوع فیلم ها را در سالن مدرسه و یا یک کلوپ فرهنگی خاص نوجوانان ببیند و فرصت بحث درباره محتوا و فرم آنها را پیدا کند، یقینا راضی خواهد بود. یکی از فلسفه های تفکیک جشنواره کودک از نوجوان نیز همین تفاوت بود. محال است بشود یک نوجوان 15 ساله را با یک کودک 5 ساله تحت یک برنامه نمایشی واحد، راضی نگه داشت. اینگونه فیلم ها هر چقدر برای یک نوجوان می توانند جذاب باشند ممکن است کودک را به این باور برسانند که سینما اساسا پدیده خسته کننده ای برای کودکان است.

در سینمای دنیا و انیمیشن رضایت همزمان کودک و نوجوان میسر است.

انیمیشن های موفق دنیا را به مدد قصه های مناسب، تخیل قوی و تکنیک های حیرت برانگیز، به‌گونه‌ای می‌سازند که به قول خودشان با 12سالگی انسان ها ارتباط برقرار کند و برای همین افراد بزرگسال حتی بیش از کودکان با اشتیاق به تماشای این فیلم ها در سالن های سینما می روند؛ شاید هم نوستالژی خود را از تماشای اولین انیمیشن های دوران کودکی شان دنبال می کنند.

اصولا در تکنیک انیمیشن، که به اعتقاد من معجزه سینماست، جادو و خلاقیتی وجود دارد که هر تماشاگری را با خود همراه می کند. شاید اگر همان قصه را در قالب یک فیلم زنده با محدودیت هایش بسازند، بخشی از مخاطبان خود را از دست بدهد. اصولا نمی توان انیمیشن را با سایر انواع سینما، حتی با سینمای عروسکی مقایسه کرد. در انیمیشن تقریبا هیچ محدودیتی برای خلق کاراکترها، فضاها و ماجراها وجود ندارد. اما همین انیمیشن جادویی هم اگر قصه خوب و مناسبی نداشته باشد، شکست می خورد.

همانطور که گفتم ما در شرایط فعلی برای داشتن فیلم های مفرح و سرگرم کننده بخصوص برای کودکان، بیشتر احساس نیاز می کنیم و اولویت قائل می شویم. اما نه به این قیمت که کارهای سبک و انباشته از لودگی را بخاطر این نیاز، مورد تایید قرار دهیم. نازل شدن سلیقه مخاطب،از خطوط قرمز ماست.

در واقع شورا معتقد است که هر فیلمسازی می تواند بر اساس سلیقه و تجربه خود، بین ساخت فیلم تفریحی و تخیلی یا فیلمی جدی و واقع گرا یکی را انتخاب کند. اما هر کدام را که انتخاب کرده باید در نوع خودش بی غلط باشد. اگر فیلمش فیلمی جدی و اجتماعی در سطح مخاطبان نوجوان است دیگر قابل قبول نیست که در برخی صحنه ها برای جلب نظر از مخاطبین کم سن و سال تر و افزایش مشتری، بدون هیچ نیاز و ارتباط موضوعی، عروسکی را برقصاند یا صحنه‌ای برای تماشاگر خردسال بگنجاند. آن فیلم باید در نوع انتخابی خودش یکدست باشد. همینطور یک فیلم کودک نمی تواند در میان ماجراهای کودکانه اش، ناگهان شعارهای بزرگسالانه و اجتماعی و بی ربط سر بدهد.

8 فیلمنامه از میان فیلمنامه های تصویبی، برای آغاز یا اتمام تولید، مورد حمایت قرار گرفتند که تصور می کنم این تعداد به سقف سهمیه حمایت فارابی در چارچوب وام، در سال 95 رسیده باشد. البته هنوز فیلمنامه هایی به دستمان می رسد که جذاب هستند و باید دید که تولیدشان را برای چه زمانی برنامه ریزی کرده اند.

یک نکته را هم اضافه کنم که شورا مانع ساخت فیلمی نمی شود و اگر فیلمی کارگردان، تهیه کننده و سرمایه گذار داشته باشد و از شورا هم تسهیلاتی نخواهد، می تواند در چارچوب ضوابط ارشاد وارد مرحله تولید بشود. در حال حاضر نیز دو فیلم در نیمه و پایان مرحله فیلمبرداری شان هستند که فیلمنامه هایشان تصویب شورای ما را ندارد. بهرحال حمایت شورا چه در مرحله تولید و چه در مرحله نمایش، به فیلم هایی تعلق می گیرد که فیلمنامه هایشان در شورا تصویب شده باشد.

از میان فیلمنامه هایی که به مرحله ساخت رسیدند، چه تعداد جدید بودند و چه تعداد از مصوبات قبلی فارابی بودند و موفق به اخذ مصوبه شورا شدند.

تا جایی که یادم می آید دو فیلمنامه از مصوبات قدیم بودند و بقیه از میان فیلمنامه های جدید هستند.

رضاداد منتخب شورا بود

شورا در انتخاب دبیر جشنواره کودک اصفهان چقدر موثر بود و جشنواره اصفهان چقدر می تواند در  ادامه راه در فضای کودکانه و درست سینمای کودک قرار بگیرد

آقای رضاداد از همان ابتدای بحث جشنواره اصفهان، فرد منتخب شورای ما برای دبیری جشنواره اصفهان بود. ما این پیشنهاد را همان موقع به دکتر ایوبی دادیم و خوشبختانه اخیرا متوجه شدیم که دوستان اصفهانی نیز همین پیشنهاد را داده اند. اگر در ادامه کار هم همین قدر با اصفهانی ها تفاهم داشته باشیم حتما جشنواره کودک خوبی خواهیم داشت.

البته مذاکرات با دوستان و مسئولان اصفهانی، در ابتدا مسیر خوبی را طی نکرد و حتی نحوه برخوردها به گونه ای شد که شورا تصمیم گرفت کلا دخالتی یا مشارکتی در امر برگزاری جشنواره نداشته باشد و یا جشنواره کودک را در مقیاسی کوچکتر اما تخصصی در همین تهران برگزار کند. اما خوشبختانه طی هفته های اخیر به نظر می رسد فارغ از تفاهم نامه هایی که بین جناب وزیر و مسئولان اصفهانی امضا شده، مناسبات و روابط دارد شکل بهتر و حرفه ای تری پیدا می کند.

نگاهی جهانی به سینمای کودک داریم

در شورا هیچ مخالفتی برای برگزاری جشنواره در اصفهان وجود نداشت و ندارد. مهم ضوابطی بود که از نظر شورا باید رعایت می شد تا جشنواره شبیه سال های آخر برگزاری اش نشود. تاکید ما بر این بود و هست که جشنواره اصفهان می تواند یک جشنواره بین المللی پربار و تخصصی برای فیلمهای کودک، با مروری بر فیلمهای نوجوان (در جشنواره همدان) باشد.

برای ما تفاوتی بین شهرها و استان های کشورمان وجود ندارد، البته سوابق برگزاری جشنواره در یک شهر قطعا از موارد مهم و قابل اعتنا است، اما مهم تر از همه چیز مراقبت از موجودیت و کیفیت سینماهای کودک و نوجوان است. ما یک نگاه ملی و حتی جهانی به مقوله سینماهای کودک و نوجوان داریم و هر موقعیتی که در خدمت این اصل باشد، برای ما انتخاب اصلح است. ما چهار محور را در شورا مد نظر داریم، فیلمنامه، تولید، نمایش و جشنواره. از نظر ما همه اینها باید مرتبط باهم و همگی تماما در خدمت کلیت سینماهای کودک و نوجوان باشند.

برخی از فیلمسازان معتقد بودند تفکیک جشنواره در بیست و نهمین دوره جشنواره مناسب نبود و نشان می دهد ما هنوز آزمون و خطا می کنیم.

ایکاش همه کسانی که اینگونه فکر می کنند کمی صبر کنند تا نتیجه این دوره از جشنواره اصفهان را هم ببینند. همه آنهایی که در جشنواره همدان حضور داشتند متوجه تسری نشاط ناشی از روحیه نوجوانان در جشنواره بودند . تب المپیاد فیلمسازی و حضور فعال نوجوانان سراسر کشور در برگزاری جشنواره نشان می داد که اعتماد بنفس گمشده ای احیا شده است.

نوجوانان از اینکه داشتند جشنواره خودشان را برگزار و حتی مدیریت می کردند خیلی خوشحال بودند. انصافاً با همه شتابزدگی هایی که در برگزاری پیش آمد، جشنواره موفقی بود. جشنواره ای موفق اما غیر کودکانه. باید مجددا اعتراف کنم که هیئت اجرایی درباره شمارگان جشنواره که در اصل متعلق به  اصفهان بود و هست و همچنین اهدای پروانه زرین به برندگان، اشتباهی غیرعمد مرتکب شد. از نظر شورا قرار بود همدان اولین دوره مستقل جشنواره نوجوان را برگزار کند و همچنین قرار بود جایزه اش «یوزپلنگ زرین» باشد، اما دیگر شرایط به قدری با شتاب توام شد که نشد برای این دو تصمیم طراحی و اقدام لازم بموقع انجام شود.

بهرحال اینکه جشنواره ها در دوره هایی به تغییراتی دست بزنند، خیلی عجیب و بی سابقه نیست و بیشتر از آنکه معنای آزمون و خطا بدهد، معنای روزآمدی و اراده برای تکامل می دهد. فکر می کنم که خود اصفهانی ها هم با اتفاقاتی که در سالهای آخر جشنواره شان افتاد، از اینکه تغییراتی جدی را در این دوره شاهد باشند بدشان نیاید و حتی هوشمندانه استقبال کنند. هیچکس از دو- سه دوره آخر جشنواره اصفهان خاطرات خیلی خوبی ندارد. علتش هر چه بود یا مقصرش هرکه بود دیگر مهم نیست، مهم اینست که دیگر شاهد آن بی نظمی، سردرگمی و اغتشاش همه جانبه نباشیم. بی شک اگر قرار بود آن شرایط ادامه پیدا کند، نه اصفهانی‌ها رغبتی برای برگزاری داشتند و نه تهرانی ها رغبتی برای شرکت.  

نظر شورا درباره تفکیک جشنواره تغییر نمی‌کند

ما هنوز نمی دانیم در تفاهم نامه نهایی بین ارشاد و اصفهان چه تصمیمی برای تفکیک یا ادغام گرفته شده. قطعا نظر شورا برای تفکیک جشنواره های کودک و نوجوان تغییری نکرده است. حتی اگر قرار شود هردو جشنواره از این پس در یک مکان و در یک زمان برگزار شوند، از نظر شورا باید برنامه ها، سالن ها و مخاطبان شان از هم تفکیک شده باشند.

البته اگر تحت ملاحظاتی خارج از حوزه کارشناسی شورا، از بالا دستور بیاید که دو جشنواره باید بدون هیچ قید و شرطی در هم ادغام شوند، وضعیت کاملا متفاوت می شود و تبعات خودش را نیز پیدا می کند.

به نظر من بهترین راه حل اینست که این دوره بعنوان بیست و نهمین جشنواره فیلم های کودک با مرور فیلم های نوجوانان برگزار شود و پس از اتمام جشنواره، در هیئتی متشکل از نمایندگان اصفهان و فارابی و شورا و دبیر  درمورد دوره های بعد تصمیم گیری شود. بهرحال خیلی از دست اندرکاران سینمای کودک و نوجوان، از سالها پیش به لزوم تفکیک این دو گروه سنی در جشنواره رسیده بودند و درباره آن بحث و دلایل کافی مطرح شده بود. در شورا هم وقتی اعضا به این نتیجه رسیدند که زمان تفکیک فرا رسیده، وارد تصمیم گیری و عمل شدند. نمی توانستیم بخاطر محل یک جشنواره از یک نظریه کارشناسی شده بگذریم.

شخص من هنوز حتی به یک استدلال قوی که دچار تردیدم کند و نظر شورا را در مورد تفکیک زیر سئوال ببرد، نرسیده ام. جالبست که یکی از دلایل مخالفان افزایش هزینه بود، من هنوز متوجه نمی شوم که تقسیم کردن یک عدد به دو، چگونه حاصلی بیشتر از نصف آن عدد می دهد! عده ای نیز بهانه می گرفتند که درصورت تفکیک، فیلمی برای جشنواره کودک باقی نمی ماند، درحالیکه در این دوره جشنواره کودک قطعا بیش از حد نصاب لازم برای برگزاری یک جشنواره (حداقل سه فیلم)، فیلم های تولیدی مختص مخاطبان کودک خواهیم داشت.

این بستگی به زمان برگزاری جشنواره در اصفهان دارد. اگر در دی ماه برگزار شود، فکر کنم 6 فیلم کودک در جشنواره خواهیم داشت و اگر زمان جشنواره به اوایل 96 منتقل شود، 8 فیلم.

به ترتیب الفبا: مهدی ارگانی، حجت الله ایوبی، مرضیه برومند، علیرضا تابش، حمید جبلی، مهندس محسن چینی فروشان، حیدری خلیلی، جواد حاتمی، علیرضا رضاداد، علیرضا شجاع نوری، مسعود کرامتی، رضا کیانیان، اکبر نبوی، مهدی یزدانی و بنده   

اکران فیلم خارجی به نفع تولیدات داخلی صورت می گیرد/ گروه سینمایی ویژه برای کودک

اکران فیلم های خارجی قطعا با ملاحظاتی به نفع تولیدات داخلی صورت خواهد گرفت. اینکه بچه ها و فیلمسازان کودک و نوجوان، فرصت تماشای  کارهای خوب خارجی را روی پرده سینما و در تجمع های سالنی داشته باشند، نیاز غیرقابل انکاری است اما شورا بی تردید در مورد نسبت این نمایش ها با نمایش آثار ایرانی حساسیت و مراقبت خود را اعمال خواهد کرد.

در طرح پیشنهادی شورا، پیش بینی شده که گروه سینماهای ویژه ای که قرارست به طور ثابت و تمام وقت، اختصاص به نمایش فیلم های کودک و نوجوان داشته باشند، حقوق انحصاری نمایش انیمیشن ها و فیلم های مناسب خارجی را نیز داشته باشند البته با رعایت درصدی که شورا تعیین می کند تا به فروش تولیدات داخلی لطمه ای وارد نشود. طرح اکران فیلم های کودک و نوجوان را در یک گروه ثابت ویژه براساس ضرورت های زمان حاضر و با بهره گیری از تجربیات گذشته آماده کرده و نظر موافق فارابی، شورای صنفی نمایش، اداره کل ارزشیابی و نظارت و سازمان سینمایی را نسبت به آن گرفته ایم و برای اجرای آن در حال مذاکره و انجام مقدمات هستیم. برای مدیریت اجرایی آن با مدیر موفقی در بخش خصوصی که سوابق کافی و مثبتی در این زمینه دارد، توافقاتی انجام داده ایم و دو شرکت پخش توانمند را نیز برای اجرای برنامه های توزیع در نظر گرفته ایم. دو سه موسسه پخش دیگر هم پیشنهاد همکاری در اکران فیلم های کودک و نوجوان به شورا داده اند که سابقه و طرح شان در دست بررسی است.

در سینمای کودک نه فیلم مرده داریم نه سانس مرده/ سینمای کودک زنده‌ترین نوع سینما

یکی از شروط اصلی شورا برای انتخاب همکاران حقیقی و حقوقی در زمینه پخش اینست که مطلقا به اکران فیلم های کودک و نوجوان در سئانس های به اصطلاح مرده سینماها برای مدارس اکتفا نکنند. متاسفانه اینگونه اکران ها بدون کمترین نظارتی روی شیوه های اجرا و حتی حساب و کتاب درست با صاحبان آثار، تا کنون انجام شده و می شوند و در مواردی بجای آنکه کمکی به حال تهیه کننده فیلم باشند، موجب ضررهای اعتباری و مالی او را فراهم کرده اند.

ما در سینمای کودک و نوجوان نه فیلم مرده داریم و نه سانس مرده، اگر این اتفاق افتاده حتما درست انجام نشده است. سینمایی که هر پنج سال یک بار مخاطبین جدیدی برایش به میدان می آیند، زنده‌ترین نوع سینماست. فیلم های کودک و نوجوان قرار نیست که صرفا به سانس های صبح سینماها بسنده کنند. ما نیاز به سالن هایی داریم که به عنوان آدرس و نشانی سینماهای کودک و نوجوان به خانواده ها معرفی شوند و والدین بدانند که هرزمان به اتفاق فرزندشان به آن سالن مراجعه کنند، فیلمی مناسب فرزندشان در آنجا در حال نمایش است. این سالن ها در ایام تحصیل تا ساعت 19:30 و در ایام تعطیل تا ساعت 20:30  صرفا به نمایش فیلم های کودک و نوجوان مشغول خواهند بود. سئانس های بعد از این ساعت نیز در صورت کشش فیلم در حال اکران برای سئانس اضافه، به نمایش همان فیلم خواهند پرداخت. درغیر اینصورت به انتخاب صاحب سالن فیلم دیگری از همین گروه یا گروهی دیگر به نمایش گذاشته خواهد شد.    

فاز اول طرح اکران کودک و نوجوان 13 آبان

ما هم دوست داریم آماده سازی سالن ها و آغاز به کار گروه با سرعت انجام شود. از طرف دیگر مصر هستیم که   شروع حساب شده و سنجیده ای داشته باشیم. روند مذاکرات این امید را می دهد که فاز اول طرح 13 آبان و همزمان با روز دانش آموز اجرایی شود و فاز دوم که از نظر تعداد سالن ها وسیع تر است همزمان با جشنواره کودک اصفهان، در تهران و شهرهای دیگری که برای پیوستن به طرح اعلام آمادگی کرده اند، اجرا خواهد شد.