شهرهای ایرانی؛ شهرهایی برای سواره‌ها

به گزارش بولتن نیوز، مسیر توسعه جذابیت‌های فراوانی دارد، مانند میزان گردش مالی، ایجاد سرعت در زندگی و افزایش گستره تخیل و خلاقیت که از این میان گردش مالی صدرنشین جذابیت‌های توسعه است و بیشتر از سایر موارد مورد استقبال جوامع قرار می‌گیرد. از سوی دیگر داشتن الگوی توسعه و اساساً تعریف بومی و منحصر به‌فرد توسعه برای هر جامعه یکی از ملزومات دستیابی به رشد یا قرار گرفتن در مسیر آن است. این در حالی است که اغلب همان جذابیت‌های مالی برنامه‌ریزان را از گزینه‌ها و الزامات بعدی توسعه غافل می‌کند.

در این موارد توسعه تعریف منحصر به‌فرد خود را از دست می‌دهد یا اصلاً نمی‌یابد یا در میان جوامع مشترکاتی می‌یابد که در تمام آنها به ترقی ساختاری شهرها و روستاها منجر نمی‌شود، یعنی برای رسیدن به ایده‌آل‌های ساختاری که در ماهیت شهرها و روستاهای کشور دیگری دیده شده، مسیرها ناهماهنگ، ناهموار، تقلیدی و بدون توجیه بومی انتخاب می‌شوند.

تصور نتیجه این نوع نگاه در کشور ما چندان دشوار نیست و در حالی که شهرهای کوچک و بزرگ دنیا در روز جهانی بدون خودرو با تشکیل کمپین بین‌المللی خواستار بازطراحی شهرهای‌شان برای برخورداری از شرایط بهتری برای پیاده‌روی و در نتیجه دوری از آلودگی و ازدحام و ترافیک و انزوای اجتماعی و بیماری می‌شوند، شهرهای ما بدون در نظر گرفتن هیچ معیار شهرسازی در حال تبدیل شدن به شهر خودروها و پارکینگ‌های بزرگ هستند.

این کمپین که اولین بار در سال ۲۰۰۰ مطرح شد، در ترغیب افراد به استفاده از دیگر وسایل حمل‌ونقل و شیوه‌های جابه‌جایی به جای خودرو مفید بوده است. برای مثال تعداد امریکایی‌های متولد شده از سال ۱۹۸۰ که پیاده‌روی را بر رانندگی کردن ترجیح می‌دهند، ‌۱۲‌درصد افزایش یافته و این رقم در مقایسه با نسل‌های دیگر به مراتب بیشتر است. همچنین شهرهای جهان به‌ویژه شهرهای بزرگ با معضلاتی همچون آلودگی، تغییرات آب‌وهوایی، ترافیک خودروها، انزوای اجتماعی و بیماری‌های جسمی شهروندان روبه‌رو هستند و بنابراین دولت‌ها و طراحان شهری در سراسر جهان به دنبال ایده‌هایی هستند تا شهرها را به مناطقی مناسب‌تر برای پیاده‌روی، زندگی و کار کردن تبدیل کنند و پی برده‌اند که برای تحقق این هدف باید شهرها برای پیاده‌روی «بازطراحی» شوند و برگزاری مراسمی همچون روزهای بدون خودرو تأثیرگذار خواهد بود. همچنین تشویق افراد برای تجربه روزهای بدون خودرو و لذت پیاده روی و رفت‌وآمد با پای پیاده دارای اهمیت ارزیابی شده است.

توسعه‌ای که تا قبل از دهه ۸۰ در قرن ۱۹ میلادی در کشورهای غربی و برخی کشورهای شرقی اتفاق افتاد، درست در جهت عکس رویکرد کنونی شهرهای دنیا بود. به بیان دیگر، گسترش بزرگراه‌ها و اتوبان‌های شهری برای کاهش ترافیک، حتی به قیمت تغییر کاربری زمین‌ها از هر نوع به راه سواره‌رو، تجربه قبل از سال ۱۹۸۰ بسیاری از کشورها است. این تجربه که با شکست همراه  شده، موجب تغییر رویکرد مدیران جوامع و ایجاد مطالبه مردمی برای طراحی دوباره شهرها به نفع عابران پیاده شده است. البته این آزمون و خطا مسیر ناگزیر توسعه در کشورهای مورد بحث بود، اما در کشور ما با وجودی که می‌توانست یک اجبار نباشد، انتخاب و به سبک زندگی مردم تحمیل شده است. پیاده‌روهای باریک، پر از دست انداز و ناهموار، تقاطع‌های ناایمن خیابان‌ها و قوانین راهنمایی و رانندگی که در آنها کمترین توجه به حقوق عابران پیاده شده از جمله آزادی گردش به راست در زمان چراغ سبز در تقاطع‌ها حاصل این نوع نگاه در کشور ما است. همچنین طراحی شهرها بدون داشتن مسیر ویژه پیاده‌روی از شهرهای کشورمان، شهرهای دوستدار خودرو ساخته است. یعنی نه تنها در توسعه شهرهای‌مان بر جذابیت گردش مالی تمرکز کرده و از برنامه‌نویسی توسعه منحصر به جامعه خودمان غفلت کرده‌ایم، حتی در تقلید الگوهای شهرسازی نیز آزمودن آزموده را برگزیده‌ایم.

در نهایت نیز روز جهانی بدون خودرو یا روز هوای پاک برای ما به جای پیوستن به کمپین‌های اصولی، تبدیل به سه‌شنبه‌های بدون خودرو و کمپین‌هایی از این دست می‌شود که به جای فرهنگ‌سازی، تبدیل به جریانی برای ایجاد تقابل سیاسی و اعتقادی افکار عمومی با نظام می‌شود، بدون اینکه کمترین دستاوردی در حوزه سلامت محیط زیست شهری داشته باشد.

خوب است به جای ادامه این مسیر در اولین دوربرگردان طراحی شهری، ما هم مسیر ایجاد و بازطراحی شهرهای پیاده دوست را انتخاب کنیم و با این کار هزینه و خسارت کمتری به بیت المال تحمیل کنیم.

منبع: روزنامه جوان