بمباران پایگاه الحریه توسط جنگنده‌های ایرانی

جنگ تازه آغاز شده و نیروی هوایی ارتش موفق شده بود 2 عملیات موفق در داخل خاک عراق و در عمق مواضع دشمن، انجام دهد اما خبرهایی به دست ایران می‌رسد که تعدادی از افسران فرانسوی‌ در یکی از پایگاه‌های ارتش عراق در حوالی موصل حضور داشته و چندین جنگنده میراژ اف1 نیز در آنجا مستقر است.

مسئولان با بررسی اطلاعات و چک نهایی، متوجه صحت خبر می‌شوند و تصمیم بر این می‌شود که پایگاه مورد نظر مورد حمله قرارگیرد وبرهمین اساس عملیاتی طرح‌ریزی می‌شود.

پایگاهی که الحریه نام داشت و در حوالی موصل واقع شده بود، در واقع درعمقی‌ترین نقطه از خاک عراق قرار داشت و به هیچ وجه برد جنگنده‌های ارتش برای رفت و برگشت به آنجا پاسخگو نبود و باید طرحی ویژه برای این عملیات ریخته می‌شد.

با بررسی‌های دقیق، سرانجام طرح عملیاتی بسیار دقیقی با نام "سلطان 10" نوشته می‌شود و تصمیم گرفته می‌شود که در این عملیات، پایگاه الحریه در موصل بمباران شود.

طبق طرح عملیاتی، قرار بر این می‌شود که 6 فروند جنگنده بمب‌افکن فانتوم که هر کدام مسلح به 12 بمب MK82 از گردان‌های 31 و 32 شکاری پایگاه نوژه همدان به پرواز درآمده و شمال کشور، وارد خاک عراق شده و پس از طی 300 کیلومتر در آسمان عراق، به پایگاه الحریه در موصل را بمباران کرده و بازگردند.

علت انتخاب شمال خاک عراق برای ورود جنگنده‌های ارتش به این کشور، مصون ماندن از دید و تیر حدود 16 سایت موشکی سام 2 و 3 و 6 که در شرق و جنوب پایگاه الحریه مستقر بودند، اعلام می‌شود. غیر از این سامانه‌های پدافندی، 2 فروند میگ 21 نیز دائم در آسمان شرقی منطقه مورد نظر در حال گشت‌زنی بوده و این می‌توانست برای عملیات مشکل‌ساز شود.

 

مانع دیگر بر سر اجرای طرح عملیاتی، این بود که سوخت فانتوم‌ها برای اعزام، بمباران پایگاه هوایی الحریه و بازگشت، به هیچ وجه پاسخگو نبوده و باید حتماً برای بازگشت جنگنده‌ها به کشور، دو بار سوخت‌گیری هوایی انجام می‌شد، بر همین اساس در طرح عملیاتی سلطان 10، اعزام 2 فروند تانکر سوخت‌رسان 707 از پایگاه هوایی مهرآباد برای سوخت‌رسانی به فانتوم‌ها نیز در نظر گرفته می‌شود.

این تانکرها با توجه به اینکه باید برای رساندن سوخت به فانتوم‌ها حتماً باید به داخل خاک عراق می‌رفتند و از طرفی با توجه به اینکه تانکرها، حجم بسیار بالایی از سوخت را حمل کرده و خودشان هم اهداف راحتی برای جنگنده‌ها و سامانه‌های پدافندی بودند، تصمیم گرفته می‌شود که 2 فروند جنگنده رهگیر اف14 از گردان 81 پایگاه شکاری اصفهان به پرواز در آمده و تانکرها را اسکورت کنند.

** آغاز عملیات و پرواز جنگنده‌ها

روز عملیات فرامی‌رسد و نیروی هوایی برای عملیات سلطان 10 کاملاً آماده شده است. نیروی هوایی ارتش "سرهنگ افشار" را به‌عنوان فرمانده عملیات معرفی می‌کند و اعلام می‌شود که وی از داخل یکی از تانکرهای سوخت‌رسان، عملیات را فرماندهی خواهد کرد و سرگرد خلبان شوقی با نام عملیاتی سلطان 1 نیز فرمانده جنگنده‌های فانتوم معرفی می‌شود.

سپس به خلبانان 6 فروند بمب‌افکن اف4 اعلام می‌شود که باید پرواز جمع انجام داده و به خلبانان تام‌کت‌ها هم ابلاغ می‌شود که به هر قیمتی باید از تانکرهای سوخت‌رسان محافظت کنند چرا که اگر تانکرهای سوخت‌رسان منهدم شوند، عملیات شکست خورده و فانتوم‌ها نمی‌توانند به کشور بازگردند.

** گروه پروازی سلطان (جنگنده‌های عملیات‌کننده)

ــ 6 فروند جنگنده اف4 به‌نام‌های سلطان یک تا شش ــ فرمانده: سرگرد شوقی با نام عملیاتی سلطان1

ــ 2 فروند جنگنده اف14 به‌نام‌های سلطان 7 و 8 ــ فرمانده: سرهنگ صدقی با نام عملیاتی سلطان7

ــ 2 فروند هواپیمای تانکر سوخت‌رسان 707 به‌نام‌های سلطان 9 و 10 ــ سرهنگ افشار فرمانده کل عملیات با نام عملیاتی سلطان9

**هواپیماهای حاضر در عملیات (ذخیره و عملیاتی)

3 فروند تانکر سوخت‌رسان بویینگ 707 (1 فروند ذخیره)

8 فروند جنگنده بمب‌افکن فانتوم (2 فروند ذخیره )

3 فروند جنگنده رهگیر اف14 (1 فروند ذخیره )

این هواپیماها در هفتم آبان سال 1359 یکی پس از دیگری به پرواز درآمده و در جنوب ارومیه به یکدیگر می‌رسند و سپس با کاهش ارتفاع و سکوت رادیویی، برای خروج از دید رادارهای عراق، تلاش می‌کنند که از مرز عبور کنند و به‌محض عبور از منطقه، هواپیماهای ذخیره به پایگاه‌ها بازمی‌گردند.

 

6 فروند جنگنده‌های فانتوم، 2 تانکر سوخت‌رسان و 2 جنگنده اف14 پس از عبور از مناطقی از کشور ترکیه، مجدداً کاهش ارتفاع داده و از شمال عراق، وارد این کشور می‌شوند و با عبور از مناطق شمالی، وارد منطقه‌ای کوهستانی در حوالی موصل می‌شوند که "جبل سنجار" نام دارد. حالا، باید اولین مرحله از عملیات سوخت‌گیری هوایی انجام شود و هر 8 جنگنده (6 فانتوم و 2 تام‌کت) موفق به سوخت‌گیری در منطقه‌ای بین شهرهای دهوک و اقراه می‌شوند.

** تیر سلطان بر پیکر فرانسوی‌ها در موصل

جنگنده بمب‌افکن‌های اف4 پس از سوخت‌گیری، بدون درنگ خود را به آسمان پایگاه الحریه رسانده و بدون هیچ مزاحمتی، بمباران را آغاز می‌کنند و مجموعاً 72 بمب MK82 روی پایگاه می‌ریزند و پایگاه تقریباً آسیب جدی دیده و بخش‌های زیادی از آن، نابود می‌شود.

پس از بمباران کامل پایگاه ارتش بعثی، جنگنده‌ها مسیر بازگشت را در پیش می‌گیرند تا خود را به تانکرهای سوخت‌رسان رسانده و دومین مرحله از عملیات سوخت‌گیری هوایی را انجام دهند.

** جنگنده‌های عراقی از راه می‌رسند

در همین حین، جنگنده‌های تام‌کت به فرماندهی عملیات (سرهنگ افشار مستقر در یکی از تانکرها) اعلام می‌کنند که 4 فروند جنگنده میگ23 عراقی مدل MF در فاصله 70 کیلومتری فانتوم‌ها در حال پرواز بوده و به تانکرهای سوخت‌رسان نزدیک می‌شوند.

بلافاصله هم اعلام می‌شود که این جنگنده‌ها از پایگاه هوایی غیاره به پرواز در آمده‌اند اما غیر از این 4 جنگنده میگ 23، 16 فروند جنگنده میگ 21 نیز در این پایگاه مستقر هستند و ممکن است همگی به پرواز درآمده و خود را به جنگنده‌ها و تانکرها برسانند.

اما خلبانان اف14 با محاسباتی که انجام می‌دهند، اعلام می‌کنند که جنگنده‌های عراقی به‌دلیل کمبود سوخت بیشتر از 15 دقیقه نمی‌توانند به پرواز خود ادامه داده و مجبورند به پایگاه مبدأ بازگردند ولی در شرایط فعلی که فانتوم‌ها بدون مهمات برای سوخت‌گیری به‌سمت تانکرها می‌آمدند، باز هم جنگنده‌های میگ عراقی می‌توانستند دردسر ایجاد کنند.

این احتمال وجود داشت که جنگنده‌های عراقی در بین راه با فانتوم‌ها برخورد کنند و فانتوم‌ها نتوانند به‌موقع سوخت‌گیری کنند که در این شرایط با توجه به کمبود سوخت احتمال این می‌رفت که خلبانان فانتوم با کمبود سوخت، مجبور به خروج اضطراری شوند.

** دستور رهگیری و انهدام جنگنده‌های میگ23 عراقی صادر شد

با توجه به حاد شدن شرایط و احتمال وقوع درگیری، سرهنگ افشار فرمانده عملیات به خلبانان جنگنده‌های اف14 دستور رهگیری و در صورت لزوم انهدام جنگنده‌های میگ 23 را می‌دهد و و بلافاصله هر دو تام‌کت خود را به ارتفاع 20000 پا رسانده، از هم جدا شده و آماده شلیک موشک‌ می‌شوند.

** وضعیت تسلیحاتی جنگنده‌های اف14 در عملیات سلطان 10

ــ جنگنده اف14 با نام عملیاتی سلطان7 به‌خلبانی سرهنگ صدقی

2  موشک دوربرد فونیکس

3  موشک راداری اسپارو

2  موشک حرارتی ‌سایدوایندر

ــ جنگنده اف14 با نام عملیاتی سلطان8 به‌خلبانی خلبان تایبی

6  موشک راداری اسپارو

2  موشک حرارتی سایدوایندر.

فرمانده عملیات تصمیم گرفته بود که برای اینکه عملیات بازگشت، بدون هیچ مشکل و مانعی انجام شود، اف14ها با با جنگنده‌های عراقی درگیر شده و آنها را منهدم کنند لذا پس از افزایش ارتفاع، جنگنده‌های اف14 چک‌های نهایی را انجام داده و جنگنده سلطان7 با 2 تیر موشک دوربرد فونیکس، وارد درگیری می‌شود.

خلبان کابین عقب اف14 با نام عملیاتی سلطان 7، با استفاده از جستجوگر رادار قدرتمند جنگنده، شروع به سرچ می‌کند و موفق می‌شود 4 فروند میگ عراقی را شناسایی و موقعیت آنها را به‌صورت لحظه‌ای در کامپیوتر هواپیما ثبت کند اما با توجه به فاصله‌ای که جنگنده‌های عراقی دارند، فقط با استفاده از موشک دوربرد و بسیار دقیق فونیکس می‌توان آنها را هدف قرار داد.

** آغاز درگیری هوایی 2 تام‌کت ایرانی و 4 جنگنده میگ23 عراقی در آسمان عراق

سرانجام در فاصله 56 کیلومتری سرهنگ صدقی موفق می‌شود آرایش هواپیماها را در کامپیوتر خود ببیند و مشخص می‌شود که آنها به‌صورت دو دسته دوفروندی جدا، پشت سر هم درحال پرواز به‌سمت آنها می‌باشند. صدقی دستور به‌کاراندازی اخلالگر الکترونیکی جنگنده را صادر می‌کند.

در فاصله 33 کیلومتری، سرهنگ صدقی به کمک خود فرمان می‌دهد که یک تیر موشک دوربرد فونیکس را به‌سمت یکی از میگ‌ها شلیک کند. بلافاصله اولین موشک رها شده، موتورش روشن می‌شود و به‌سوی یکی از میگ‌ها که در ارتفاع 30000 پایی درحال پرواز بود، حرکت می‌کند و 8 ثانیه بعد نیز دومین موشک دوربرد فونیکس به‌سوی دومین جنگنده میگ عراقی شلیک می‌شود.

 

جنگنده‌های عراقی حتی متوجه حضور جنگنده‌های تام‌کت‌ ایرانی و شلیک موشک نشده بودند که ناگهان هر دو موشک فونیکس شلیک شده به جنگنده‌های میگ 23 ارتش عراق اصابت کرده و هر دو فروند جنگنده عراقی، ساقط می‌شود.

جالب است که تام‌کت ایرانی موفق می‌شود با اولین تیر موشک فونیکس، لیدر دسته پروازی را سرنگون کند و بلافاصله جنگنده دوم عراقی هم توسط موشک دوم سرنگون می‌شود اما دو فروند جنگنده دیگر عراقی هنوز باقی مانده بودند و برای درگیری با آنها، تام‌کت‌ها دیگر موشک دوربرد نداشتند و باید برای درگیری و شلیک موشک، به آنها نزدیک می‌شدند.

** جنگنده‌های عراقی در شوک 2 جنگنده دیگر بودند که خود نیز توسط گربه‌های ایرانی شکار شدند

اثری که از دست دادن 2 هواپیما به‌روی دو میگ دیگر گذاشته بود، باعث شده بود که آنها تمرکز خود را از دست بدهند. آنها در این لحظه مرتکب دو اشتباه بزرگ شدند؛ اول اینکه ارتفاع خود را کم کردند و باعث شدند اف14ها در ارتفاع بالاتری از آنها قرار گیرند و دوم اینکه گردشی کاملاً اشتباه انجام دادند به‌شکلی که تام‌کت‌ها پشت سر آنها و در ارتفاع بالاتر قرار گرفتند.

هر دو تام‌کت در فاصله 12 کیلومتری میگ‌ها قرار می‌گیرند. این بار نوبت سلطان8 بود که هدف را زودتر شناسایی کند، به همین منظور سرهنگ صدقی با 2000 پا افزایش ارتفاع، در قسمت راست هواپیمای تایبی قرار می‌گیرد تا اگر هواپیمای او مورد حمله قرار گرفت از او حمایت کند. تایبی خود را برای رهاکردن موشک راداری اسپارو آماده می‌کند. این موشک نسل جدید موشک‌های راداری بود که در جنگ ویتنام مورد استفاده قرار می‌گرفت.

در همین لحظه خلبان تایبی به سرهنگ صدقی اعلام می‌کند که هواپیمایش دچار مشکل شده است و سرهنگ صدقی فرمان بازگشت تام‌کت سلطان8 را به محل پرواز تانکرها صادر می‌کند و خودش به‌دنبال میگ‌ها می‌رود.

سرهنگ صدقی خلبان تنها تام‌کت باقی‌مانده، سرعت خود را اضافه می‌کند. در این هنگام میگ‌ها در ارتفاع 15000 پایی به پرواز ادامه می‌دادند و اف14 کمی پایین‌تر از آنها درحال پرواز بود. در فاصله 1500 متری آنها، صدقی از طریق سامانه کنترل آتش، علامت و صدای قفل موشک حرارتی را می‌شنود و سامانه نشان می‌دهد که هواپیمای دشمن در برد موشک است؛ اما پیش از آنکه بتواند موشک را شلیک کند، میگ‌ها به‌یک‌باره از هم جدا شدند. فرمانده به‌سمت راست گردش می‌کند و دیگری به‌سمت چپ. صدقی به‌دنبال لیدر دسته عراقی به راست گردش می‌کند. میگ عراقی سعی می‌کند با انجام مانورهای پی‌درپی مانع از شلیک موشک توسط اف14 شود، اما خلبان میگ دوباره اشتباه می‌کند و ناگهان از گردش دست کشیده و شروع به صعود می‌کند و سرهنگ صدقی را در بهترین شرایط شلیک موشک حرارتی قرار می‌دهد.

تام‌کت ایرانی موشک را شلیک کرده و چند ثانیه‌ بعد موشک به هدف برخورد کرده و سومین جنگنده میگ 23 عراقی سرنگون می‌شود و حالا فقط یک جنگنده دیگر باقی مانده است.

لحظاتی از هدف قرار دادن جنگنده عراقی، کمک‌خلبان سرهنگ صدقی در جنگنده اف14 به وی خبر می‌دهد که جنگنده باقی‌مانده عراقی پشت سر آنهاست و از طرف دیگر، چراغ اخطار پایان سوخت هواپیما نیز روشن شده است.

 

سرهنگ صدقی مانوری انجام می‌دهد و سرعت تام‌کت از 520 مایل در ساعت به 150 مایل در ساعت کاهش می‌یابد. خلبان عراقی که انتظار چنین حرکتی را نداشت با سرعت زیاد از زیر تام‌کت رد می‌شود و جنگنده ایرانی یک موشک حرارتی به‌سمت جنگنده میگ 23 عراقی شلیک می‌کند و موشک بلافاصله به جنگنده برخورد کرده و چهارمین جنگنده میگ 23 عراقی نیز توسط جنگنده اف14 ایرانی در عمق خاک عراق، سرنگون می‌شود.

تام‌کت ایرانی که فقط برای 2 دقیقه پرواز، سوخت داشت، خود را بلافاصله به تانکر سوخت‌رسان، می‌رساند و فوراً عملیات سوخت‌گیری هوایی انجام می‌شود و تام‌کت درگیر شده با 6 فروند فانتوم، 1 فروند تام‌کت دیگر و 2 تانکر سوخت‌رسان با عملیاتی موفق و کم‌نظیر خود را به مرزهای ایران اسلامی می‌رسانند.

** نتایج عملیات تاریخی سلطان

جنگنده‌های ایرانی در این عملیات موفق شدند که پایگاه هوایی الحریه را بمباران کرده و 72 بمب MK82 روی این پایگاه ریخته و بخش اعظمی از پایگاه را منهدم کنند. در جریان این بمباران‌ها، 2 فروند میگ 21 نیروی هوایی ارتش عراق و همچنین 3 فروند بالگرد می‌8 عراقی که در پایگاه مستقر بودند نیز منهدم می‌شوند.

در این عملیات موفق، به‌طور رسمی اعلام می‌شود که یک متخصص فرانسوی کشته شده و یک متخصص دیگر نیز زخمی شده است، البته طبق آمار غیررسمی، تعداد تلفات و زخمی‌ها بیش از این بوده است. پس از این عملیات نیز، دولت فرانسه دستور بازگشت تمامی متخصصان فرانسوی را صادر کرد و آنها سریعاً به کشورشان بازمی‌گردند.

در این عملیات سرهنگ خلبان صدقی موفق می‌شود در یک پرواز نبرد کم‌نظیر هوایی و در کمتر از یک ساعت، 4 فروند میگ 23 عراقی را هدف قرار دهد که نام یکی از بهترین خلبانان میگ‌های عراقی به‌نام سروان "احمد صباح" که در روزهای نخستین جنگ موفق شده بود 3 فروند هواپیمای F-5 نیروی هوایی ایران را سرنگون کند نیز در میان خلبانان کشته‌شده به چشم می‌خورد.