سریالی که «علی حاتمی» را کچل کرد!/ افسر اسدی: با «هزاردستان» به تلویزیون آمدم/ «داوود رشیدی» محافظم بود

در این مجموعه تعداد زیادی از بازیگران هنرمندی کر‌ده‌اند که از میان آنها می توان به اسامی زیر اشاره کرد:

جمشید مشایخی، عزت‌الله انتظامی، علی نصیریان، محمدعلی کشاورز، حسین گیل،‌ جعفر والی، شهلا میربختیار، افسر اسدی، رقیه چهره آزاد، مهری ودادیان، مینو ابریشمی، جهانگیر الماسی، پرویز پورحسینی، هوشنگ بهشتی، محمد مطیع، اصغر همت، سروش خلیلی، جهانگیر فروهر، جمشید لایق،‌ محمد ورشوچی، نعمت‌الله گرجی،‌ اسماعیل محرابی، منوچهر آذری، فرهنگ مهرپرور،‌ اکبر دودکار،‌ منصور والامقام،‌ افراسیاب طوفان، اسفندیار ماوندی، محمود بصیری، اسماعیل محمدی،‌ عطاءالله زاهد، لیلا حاتمی، رضا عبدی، حسین حاتمی، سعید سلیمانی، سامی تحصنی، حامد تحصنی، محمدتقی کهنمویی، خیرالله تفرشی آزاد، حسین شهاب، حسین صفاریان، میرصلاح حسینی، اسماعیل پاینده، حسین رنگین وند، حسن عظیمی، حسن کهن، علی کنگرلو، محمد مردانی، سیدحسن روشن ضمیر و ...

متاسفانه بسیاری از این هنرمندان امروز در میان ما نیستند و برایشان از خدواند متعال طلب آمرزش داریم.

**افسر اسدی: با شاه دخت هزاردستان به تلویزیون آمدم

در رابطه با روند تولید و ساخت مجموعه تلویزیونی «هزاردستان» با افسر اسدی که آن روزها بازیگر جوانی بوده و شاید خیلی‌ها نمی‌دانند که او هم در این سریال نقش آفرینی کرده، گفت‌وگویی انجام دادیم که ماحصل گفت‌وگوی این هنرمند را در ادامه می‌خوانید:

-صحبت از حدود 25 سال پیش است و من آن زمان حدود 27 سالم بود. یادم هست که دستیار آقای حاتمی که از دوستان ما بودند در آن کار بودند و آقای اصغر همت (همسر خانم اسدی) هم گریمور کار بود و یک نقشی به نام حسن سرباز را هم در سریال داشت. شهرک سینمایی هم تازه افتتاح شده بود و  هزاردستان هم اولین کار بود و طراحی آن متعلق به خود آقای حاتمی بود.

-آقای همت و آقای نجاری که دستیار آقای حاتمی بودند مدام اصرار می‌کردند که یک روز بیا و شهرک را از نزدیک ببین.بالاخره اولین شهرک سینمایی بود که در آن شکل و شمایل ساخته شده بود و برای هنرمندان جذابیت‌هایی داشت ولی من مدام تنبلی می‌کردم تا اینکه یک روز ناغافل و ناگهانی من را به آنجا بردند. نمی‌دانم که آن زمان با آقای حاتمی درباره من صحبت کرده بودند یا نه ولی ایشان به من گفتند که می‌توانی به آرشیو لباس بروی و چند لباس بپوشی؟ من هم که نمی‌توانستم به ایشان نه بگویم. رفتم پرو لباس و تست گریم دادم و در نهایت ایشان از من خواستند که نقش شاه دخت را ایفا کنم. بدون اینکه اصلا فیلمنامه و چیزی در دست داشته باشند. البته شیوه زنده یاد حاتمی این بود که روزانه و شبانه سکانس‌ها را می نوشتند و خیلی به متنی که از قبل به بازیگر بدهند اعتقادی نداشتند.

-این شخصیت (شاه دخت) دیالوگی نداشت و لازم نبود که من چیزی بگویم. فقط به من توضیح دادند که برای افتتاح سینما می‌روی. به هر شکل برای من افتخاری بود که با ایشان و زنده یاد رشیدی در سنین جوانی کار کردم. آن زمان من در سنین جوانی بودم و شروع کارم بود و هنوز خیلی از کسانی که این روزها کار می کنند یا هنوز به دنیا نیامده بودند و یا هنوز بازار گرمی نداشتند. آن زمان شروع انقلاب بود و در واقع دنیای تصویر داشت پاکسازی و بازسازی می‌شد و نیروهای جدید و  سالم‌تری وارد دنیای هنر می شدند و در همین مقطع این افتخار هم نصیب من شد.

-پیش از هزاردستان در کار جستجو در شهر با حجت اله سیف کار کردم و خانم معصومی و جمشید گرگین نیز بودند و اگر اشتباه نکنم روزهای انتظار اصغر هاشمی را هم کار کرده بودم و قبل از آن هم در دوران دانشجویی کار تئاتر کار کرده بودم و با جمشید شیبانی تئاتر نقاشی روی چوب را کار کرده بودم اما می‌توانم بگویم که هزار دستان اولین سریالی بود که کار کردم و با آن به تلویزیون آمدم.این را هم بگویم که قرار بود در سریال سربداران نقش ترکان بانو را داشته باشم ولی به توافق نرسیدیم و دوست عزیزم خانم بایگان این نقش را ایفا کردند.

-سریال هزاردستان با دقت و حساسیت بسیار بالایی ساخته شد. من 2 جلسه در کار حضور داشتم و اینکه شکل گیری سریال چطور بود را خیلی از نزدیک ندیدم. ولی بعدها و سال‌ها بعد که فیلم جهان پهلوان تختی را که علی حاتمی می‌ساخت و من نقش دایه تختی را داشتم بیشتر با سبک کاری او آشنا شدم. با وسواسی که روی عناصر کاری داشت، چیزی را سرسری نمی‌گرفت. من یادم هست سر تختی یک جوراب مادربزرگی قدیمی که رنگ خاصی داشت را در نظر داشت. بچه های گروه ده ها بار آن را آوردند ولی او نپذیرفت و میگفت که این رنگ ‌ها را نمی‌خواهم. من باید جوراب را می‌پوشیدم و چادر سرم بود شاید به اندازه یک بند انگشت جوراب مشخص بود ولی او این دقت را داشت. برایش مهم بود و این تازه یک نمونه کوچک بود. او آنچه که در ذهنش بود را پیاده می‌کرد. روح آقای حاتمی عزیز و دیگر عزیزان که دیگر میان ما نیستند شاد باشد.

-صحنه‌ای که من در هزاردستان بازی داشتم، با آقای داوود رشیدی بود. خود من به صورت پراکنده این سریال را دیده‌ام. می‌توانم بگویم خودم فقط یکبار کار را کامل دیدم. موجی که از آقای رشیدی دریافت می‌شد، وقار، نجابت، صمیمیت، مهربانی و خوش رویی بود. اگرچه محافظ شاه‌دخت محسوب می‌شدند اما خودشان مانند یک شاهزاده و بزرگ‌زاده رفتار می‌کردند و برایم خیلی جالب بود. امیدوارم که روح این هنرمند گرانقدرمان شاد باشد.

**گریم ۴ ساعته کشاورز برای ایفای نقش شعبون استخونی

یکی از شخصیت‌های ماندگار این سریال «شعبون استخونی» با بازی محمدعلی کشاورز است. او درباره حضورش در این سریال گفته که حدود یک ماه درباره این شخصیت مطالعه کرده، مسافرت رفته، به برخی محله‌های جنوب شهر می‌رفته و با آدم‌های آنجا صحبت می‌کرده تا با نحوه بیا‌نشان آشنا شود و حرکاتشان را به ذهن بسپارد.

او درباره گریمش هم گفته است: پوستم کنده می‌شد تا این گریم پرحجم را از چهره‌ام پاک کنم. پس از پاک کردن صورتم، سوزش وحشتناکی در اطراف چشمم شروع می‌شد و روی پیشانی و اطراف صورتم و در نهایت ملتهب می‌شد » در زمان ساخت «هزاردستان» حدود چهار ساعت زمان صرف گریم کشاورز می‌شده است.

کشاورز گفته است که علی حاتمی اصلا سر صحنه‌های زد و خورد حاضر نمی‌شد، چون از خون می‌ترسید و با دیدن خون حالش بد می‌شد و بیشتر صحنه‌های دعوا را دستیارش (احمد بخشی)‌ می‌گرفت.

**هنرنمایی زنده یاد داوود رشیدی در تصویر مفتش شش انگشتی

از دیگر نقش‌های به یادماندنی سریال هزاردستان نقش مفتش شش انگشتی با هنرنمایی زنده یاد داوود رشیدی است.

به گفتهٔ حاتمی، شخصیت مفتش، ملغمه‌ای از افرادی نظیر سرلشکر آیرم، سرپاس مختاری، سرهنگ درگاهی، پاسبان عباس بختیاری (معروف به شش انگشتی) و پاسیار یحیی رادسر (ادیب‌السلطنه) است. این شخصیت توسط غلام عمه و به خونخواهی شعبون استخونی کشته شد.

از نکات قابل توجه نیز استفاده از صدای ایرج ناظریان به جای صدای این شخصیت است.

**داستان رضا دواتگر و رضا تفنگ‌چی در ۲ قاب

این سریال به داستان زندگی رضا خوشنویس، که شخصیتی تخیلی مبتنی بر شخصیتی تاریخی به‌نام کریم دواتگر است، و نظریهٔ توطئه‌ای مبنی بر دست داشتن شخصیتی به نام خان مظفر در وقایع پشت پردهٔ سیاسی و اجتماعی ایران در دوران قاجار و پهلوی می‌پردازد.

فیلم در دو بخش اصلی تشکیل شده‌است، بخش اول که به داستان رضا تفنگچی است که دوران احمدشاه و آغاز حکومت رضا شاه و بخش دوم در مورد زندگی رضا خوشنویس است که در دوران پایانی حکومت رضا شاه و آغاز حکومت محمدرضا شاه می‌باشد. بازی جمشید مشایخی یکی از درخشانترین بازی‌های اوست.

پس از مرگ حاتمی، دو فیلم سینمایی با تدوین واروژ کریم‌مسیحی بر اساس هزاردستان ساخته شد. این دو فیلم کمیتهٔ مجازات و طهران، روزگار نو نام دارند.

داستان هزاردستان دو دوره از تاریخ معاصر ایران را روایت می‌کند: اواخر حکومت احمد شاه تا آغاز سلطنت رضا شاه و دوران پایانی حکومت رضا شاه تا به تخت نشستن محمدرضا پهلوی. بسیاری از شخصیت‌های این مجموعه تلویزیونی برگرفته از یک یا چند شخصیت تاریخی هستند که با تخیل فیلمساز درآمیخته‌اند و داستانی غیرمستند از وقایع تاریخی دوران خود را روایت می‌کنند.

فارس