بوعلی، طبیبی که پزشکی را طبابت کرد

گروه فرهنگی: روز اول شهریورماه، به پاس بزرگداشت ابوعلی سینا ستاره پرفروغ عرصه طب در ایران، روز پزشک نامگذاری شده است. ابوعلی سینا حکیم، فیلسوف، طبیب و دانشمند بزرگ ایرانی که در جهان غرب به نام(Avicenna) و با لقب "امیر پزشکان” شناخته شده است، در ماه صفر از سال 370 هجری قمری در شهر بخارا به دنیا آمد.


به گزارش بولتن نیوز، در دنیای امروز كمتر ملتی است كه به مفاخر گذشته خود توجه نكند زیرا یكی از علایم حیات و زنده بودن ملت ها ملتفت بودن و توجه داشتن به مفاخر گذشته فلسفی، علمی، فرهنگی، ادبی، سیاسی، اجتماعی و ملی آن هاست كه این گذشتگان با وجود گذشت روزگار و سیر زمان و وقوع حوادث نا گوار با هزاران خون دل برای اینده گان خود به میراث گذاشته‏اند كه باید آن را گرامی و عزیز داشت و بارور ساخت.

شیخ الرئیس نواسه علی سینا، ‌معروف به ابن سینا، به قولی در ماه صفر سال 370 هجری قمری(مطابق با 980 میلادی) از پدر بلخی ای بنام عبدالله (از سبب وزیر مالیه بودن در زمان سلطنت نوح بن منصور به بخارا مركز ماورالنهر و خراسان انزمان انتقال نموده بود) و مادر بخارایی بنام ستاره در قریه خورمیثن(قریه ای میان بلخ و بخارا)طفلی چشم به جهان گشود كه نامش را حسین گذاشتند.

شركت در جلسات بحث از دوران كودكی، به واسطه پدر كه از پیروان آنها بود، بوعلی را خیلی زود با مباحث و دانش های مختلف زمان خود آشنا ساخت. استعداد وی در فراگیری علوم، پدر را بر آن داشت تا به توصیه استاد وی ابو عبدالله ابراهیم بن حسین ناتلی، ‌ابن سینا را به جز تعلیم و دانش اندوزی به كار دیگری مشغول نكند. و چنین شد كه وی به دلیل حافظه قوی و نبوغ خود در ابتدای جوانی در علوم مختلف زمان خود از جمله طب مهارت یافت.

منطق شفا امروز نیز همچنان به عنوان یكی از معتبرترین كتب منطق مطرح است و طبیعیات و الاهیات آن هنوز مورد توجه علاقمندان است. كتاب قانون در طب در هفت جلد نیز كه تا قرن ها از مهمترین كتب طبی به شمار می رفت. شامل مطالبی درباره قوانین كلی طب، دواهای تركیبی و غیر تركیبی و امراض مختلف می باشد. این كتاب در قرن دوازدهم میلادی همراه با آغاز نهضت ترجمه به زبانهای لاتین و تا امروز به زبان های انگلیسی، فرانسوی و آلمانی و ایرانی نیز ترجمه شده است و به عنوان متن درسی طبی در پوهنتون های اروپایی تا سال 1650 میلادی به عوض آثارجالینوس و موندینو در دانشگاه هایLavain و Monpellier تدریس میشد.

ابن سینا در زمینه های مختلف علمی نیز اقداماتی ارزنده به عمل آورده است. او اقلیدس را ترجمه كرد. رصدهای نجومی را به عمل درآورد و در زمینه حركت، نیرو، فضای بی هوا (خلا)، نور، حرارت تحقیقات ابتكاری داشت. رساله وی درباره معادن و مواد معدنی تا قرن سیزدهم در اروپا مهمترین مرجع علم زمین شناسی بود. درباره این رساله فیگینه در كتاب دانشمندان قرون وسطی چنین آورده است : ابن سینا رساله ای دارد كه اسم لاتین آن چنین است : De Conglutineation Lagibum. در این رساله فصلی است به نام اصل كوه ها كه بسیار جالب توجه است. در آنجا ابن سینا می گوید : ممكن است كوه ها به دو علت به وجود آمده باشند. یكی برآمدن قشر زمین. چنان كه در زمین لرزه های سخت واقع می شود و دیگر جریان آب كه برای یافتن مجرا، سبب حفر دره ها و در عین حال سبب برجستگی زمین می شود. زیرا بعضی از زمین ها نرم هستند و بعضی سخت. آب و باد قسمتی را می برند و قسمتی را باقی می گذارند. این است علت برخی از برجستگی های زمین.

با وجود اینکه زندگی ابن سینا پر از فراز و نشیب بود و در عین حال عمری طولانی نیز نداشت، اما زندگی عقلانی و حکیمانه بسیار پرباری داشت. گواه بر این مطلب، تعداد و نوع آثاری است که او تالیف کرده است و نیز خصوصیات شاگردانی که در نزد او درس خوانده اند؛ مانند بهمنیار و جوزانی.

در بستر طب و پزشکی نیز میراث بقراطی و جالینوسی را ترکیب کرد و در علم و ادب اسلامی توانست چنان تاثیر نماید که هیج کس پیش یا پس از وی نتوانسته باشد آنگونه تاثیر کند. تاثیر وی در این زمینه ها تا به امروز، در شرق و غرب جهان باقی است و بسیاری از پیشرفت ها در شاخه های عمده دانش، بر پایه نظرات و آراء وی صورت گرفته است. ابوعلی سینا در سال 428 هجری قمری، زمانی كه تنها 58 سال داشت در همدان از دنیا رفت و در همانجا به خاک سپرده شد.

اهميت نقش پزشك و جايگاه طبابت در دين مبين اسلام

اسلام تا آنجا به سلامت انسان اهميت مي دهد كه اگر تكليف واجبي به تندرستي آدمي لطمه بزند، نه تنها انجام آن از نظر شرع لازم نيست، كه در چنين شرايطي انجام آن حرام خواهد بود. در اسلام، علم پزشكي همتاي علم دين، ارزشمند به شمار آمده است؛ چنان كه دانش بر دو نوع است: دانش ديني و دانش بدن و امام علي عليه السلام فرمود كه اولي در تعديل و سلامت روح آدمي مي كوشد و دومي براي سلامت آن تندرستي و صحت جسمي انسان تلاش میكند. پزشكي حرفه اي است كه در هيچ دوره اي، مردمان از آن بي نياز نبوده و نيستند. تا دنيا، دنياست، بيماري در آن فراوان يافت مي شود و بيماران هم چاره اي جز مراجعه به پزشك و درمان ندارند.

 حضرت امام صادق عليه السلام در حديثي گهربار، مردمان را از سه گروه بي نياز اهل هيچ سرزميني از وجود سه طايفه و گروه كه در نمي داند، ايشان مي فرمايد كار دنيا و آخرتشان به آنان پناه برده مي شود، بي نياز نيستند و اگر آن ها را نداشته باشند، بي بهره و سرگردان مي شوند: فقيه دانشمند پرهيزكار، زمامدار نيكوكارو مورد اطاعت، و پزشك ماهر و مورد اعتماد 8نكته جالب در اين فرمايش گرانقدر، اين است كه فقيه امور آخرتي مردمان را عهده دار است، زمامدار هم امور دنيايي آنها را سر و سامان ميبخشد و پزشك با تامين سلامت جسمي مردمان، آنها را براي امور دنيوي و اخروي آماده و سرحال نگه مي دارد. با توجه به اينكه، علم پزشكي به درمان بيماري و حفظ سلامت انسان مي پردازد، پزشك بايد خصوصيات و ريزه كاري هاي نظام خلقت را در بدن مورد مطالعه قرار دهد.

بنابراين در طول دوران آموزش و حتي در هنگام درمان به طور مداوم با پيچيدگي هاي نظام هستي سرو كار دارد و اين مسأله باعث مي شود كه پزشك بيش از ساير افراد توجه به عظمت الهي داشته باشد.

زمينه سير و سلوك و كسب معنويت براي او فراهم تر است؛ لذا حرفه پزشكي بيشتر از سائر حرفه ها انسان را با خدا مرتبط مي كند. خداوند در قرآن مي فرمايد  هركس انساني را زنده نمايد گويا به همه انسانها حيات بخشيده است. اطلاق آيه شريفه كه شامل حيات جسماني و مادي هم مي شود، جنبه الهي و ماوراء طبيعي كار پزشك را بيان مي كند. خصوصا با توجه به اينكه بسياري از اسرار خلقت بر انسان پوشيده است و عليرغم پيش بيني هاي پزشكي مسير درمان و معالجه بيمار مسايلي اتفاق مي افتد كه باعث مي شود انسان به عظمت خداوند پي ببرد.

در روايات اسلامي اين نكته نيز آمده است كه كار طبابت را خود خداوند انجام مي دهد و طبيب واقعي خود اوست. پيامبر گرامي اسلام (ص) خطاب به فرد پزشكي فرمودند:الله الطبيب بل انت رجل رفيق  يعني خداوند طبيب است و تو رفيق مهربان هستي.

اين حديث و احاديث مشابه آن به اين حقيقت اشاره مي كند كه معالجه كننده واقعي ذات اقدس الهي است. بنابراين پزشك بايد توجه كند كه كار و حرفه او ابزار دست خداوند است و در واقع دست خدا به او نيرو و توان معالجه مي دهد و اگر طبيب به اين مسئله توجه كند در تمام مراحل معالجه خدا را مي بيند.

در قرآن كريم از قول حضرت  ابراهيم آمده: و اذا مرضت فهو يشفين يعني و هنگامي كه بيمار می شوم او مرا درمان مي كند. ميتوان گفت طبيب تجلي اسم شافي خداوند است كه در عالم ملك ظهور كرده است.

از اين نظر حرفه پزشكي در اسلام حرفه اي مقدس است.

پيشرفتهاي علمي بشري زماني براي نوع بشر مفيد و ثمربخش است كه از پشتوانه اخلاقي برخوردار باشد.

علم و تخصص بدون بهره مندي از اخلاقيات پاسخگوي نيازهاي فطري بشر نبوده و گاهي نقض غرض است، زيرا هر نوع پيشرفت بايد داراي جهت و هدف باشد و اخلاق به پيشرفت علمي جهت و هدف مي بخشد. پيشرفت علمي عاري از مكارم و سجاياي اخلاقي حركت در تاريكي است. اخلاق چراغ هدايت هر حركت محسوب مي شود.

در عرصه پزشكي نيز اين حكم صادق است و اساسا حركت طب بر محور اخلاق بوده و پايه هاي آن بر مباني اخلاقي استوار است. كوشش براي نجات جان انسانها و اعاده حيات و سلامت به آنان و درمان بيماريها و تشفّي و تسكين آلام دردمندان و تلاش در بقاي نسل و سالم سازي
محيط انساني خود از ارزشهاي اخلاقي است.

---

منابع: