پرونده پزشکی کیارستمی رسانه‌ای شود یا نه؟

پس از درگذشت عباس کیارستمی، موجی از اعتراضات از سوی خانواده وی، برخی هنرمندان و همچنین کاربران، در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به راه افتاد؛ آنها خواهان پیگیری پرونده پزشکی این کارگردان برجسته ایرانی بودند و البته انتقادهایشان از سویی واکنش برخی از اعضای جامعه پزشکی را هم به دنبال داشت.

برخی از پزشکان معتقدند که فارغ از پرونده پزشکی زنده‌یاد عباس کیارستمی که هنوز نتیجه قطعی آن هم اعلام نشده است، خطاهای پزشکی نباید رسانه‌ای شوند؛ چراکه ممکن است اعتماد مردم به جامعه پزشکی خدشه‌دار شود.

اعتراض جامعه پزشکان و سایر اصناف به انتقاد رسانه‌ها، امر تازه‌ای نیست و پیشتر نیز در مواردی همانند واکنش‌ برخی از پزشکان به سریال طنز «در حاشیه»، نمونه‌هایی از این دست را شاهد بوده‌ایم؛ هر چند این بار انتقاد از سوی یک کارگردان یا سازندگان یک مجموعه تلویزیونی مطرح نمی‌شود، منتقدان، جامعه‌ای گسترده‌تر و فضای رسانه‌ای را دربرمی‌گیرند که خاموش کردن آن هم به این راحتی‌ها نخواهد بود.

در این میان فعالیت بیش از اندازه برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی که با راه‌ انداختن کمپین‌هایی در اعتراض به پزشکان معالج زنده‌یاد کیارستمی به این ماجرا از بعد احساسی دامن می‌زنند، هم قابل توجه است؛ این اتفاقات که در چند هفته اخیر فضای رسانه‌ای را به شدت تحت تاثیر خود قرار داده است، باعث شد تا در این پرسش تأمل کنیم که واقعاً وظیفه رسانه‌های رسمی در قبال انعکاس موضوعاتی که نیاز به شفاف‌سازی دارند، چیست؟  

خبرنگار ایسنا این پرسش را با بیژن نفیسی - روزنامه‌نگاران پیشکسوت - مطرح کرد تا نظر او را در این باره جویا شود؛ او که معتقد است «وظیفه اصلی رسانه‌ها اطلاع‌رسانی و به دنبال آن شفاف‌سازی است»، اظهار کرد: فرقی ندارد که اخباری که نیاز با به شفاف سازی دارند، در چه حوزه‌ای هستند؛ همان‌طور که در مسائل مالی این انتظار وجود دارد که شفاف‌سازی صورت بگیرد، در زمینه‌های دیگر هم این توقع برای جامعه وجود دارد.

نفیسی تاکید کرد: اما در بحث شفاف‌سازی، رسانه‌ها باید حتماً به مسائل تخصصی حوزه‌ها توجه داشته باشند؛ به عنوان مثال زمانی که روزنامه‌ها می‌خواهند درباره مسائل اقتصادی اظهار نظر کنند، باید برای طرح آن موضوع، دانش اقتصادی و شناخت کافی را داشته باشند و به همین علت است که اکثر رسانه‌ها در دنیا تلاش می‌کنند که زمینه‌های تخصصی‌شان را بیشتر تقویت کنند. برای مسائل تخصصی‌تر هم معمولاً به این صورت است که روزنامه‌نگاران اصول روزنامه‌نگاری را خوب می‌دانند و مطالعاتی را نیز در زمینه حوزه فعالیت‌شان کرده‌اند، ولی برای تحلیل به سراغ کارشناس می‌روند تا او درباره موضوع مورد نظر یادداشتی بنویسد یا تحلیلی ارائه دهد.

این روزنامه‌نگار پیشکسوت با اشاره به پرونده زنده‌یاد عباس کیارستمی خاطرنشان کرد: در این موضوع نیز رسانه‌ها باید برای شفاف‌سازی بیشتر، نظر پزشکان را به عنوان کارشناس در این حوزه جویا شوند. کاملاً واضح است که رسانه‌ها نباید وارد مسائل خصوصی وضعیت درمانی این هنرمند شوند، اما جامعه حق دارد برخی مسائل را بداند. این موضوع هم اصلاً باعث نمی‌شود که اعتماد مردم به پرشکان از بین برود و نباید در این باره موضع‌گیری صورت بگیرد. اتفاقاً خیلی از مسائل پزشکی باید رسانه‌ای شوند. در پزشکی همیشه پیشگیری مقدم بر درمان است و فقط این رسانه است که می‌تواند این رسالت را انجام دهد.

او با بیان اینکه رسانه یکی از ابزارهایی است که جامعه پزشکی خیلی خوب می‌تواند از آن استفاده کند، یادآور شد: ماجرای رسانه‌ای شدن درگذشت آقای کیارستمی می‌تواند کمک کند که در آینده دیگر این اتفاق پیش نیاید و جامعه پزشکی هم باید خوشحال باشد که از بروز موارد مشابه جلوگیری می‌شود. به هر حال معتقدم در این شرایط که هنوز به صورت رسمی نتیجه بررسی پرونده پزشکی آقای کیارستمی اعلام نشده است، گفت‌وگو با برخی پزشکان به شفاف‌سازی و پیشگیری از بروز موارد مشابه کمک می‌کند. اگر قصوری هم پیش‌آمده که در علم پزشکی هم این پیش‌بینی‌ صورت گرفته، در مشاغلی که کار تخصصی اهنرمندانست، تشکل‌هایی وجود دارد که به این موضوعات رسیدگی می‌کنند.

نفیسی همچنین درباره نقش شبکه‌های اجتماعی در داستان پرونده پزشکی زنده‌یاد کیارستمی متذکر شد: در حال حاضر شبکه‌های اجتماعی با راه‌اندازی کمپین‌هایی، جریان‌سازی‌ رسانه‌ای را شروع می‌کنند که اغلب اصول حرفه‌ای در نظر گرفته نمی‌شود و حتی در مواقعی هم بر اساس شایعات بنا می‌شوند. در چنین مواقعی است که رسانه‌های رسمی می‌توانند از طریق شفاف‌سازی این جوسازی‌های شبکه‌های اجتماعی را خنثی کنند. شایعه در جامعه ما یک فرمول ریاضی ساده دارد، همیشه شایعه مساوی است با ابهام ضرب در اهمیت؛ برای اینکه شایعه را از بین ببریم، آن طرف معادله را باید صفر کنیم که برای این کار یا باید ابهام را از موضوع بگیریم یا اهمیت. اکثراً اهمیت را نمی‌توانیم بگیریم، پس وقتی ابهام را بگیریم معادله صفر می‌شود و شایعه از بین می‌رود؛ این همان وظیفه‌ای است که در شرایطی از این دست بر عهده رسانه‌های رسمی گذاشته شده است.