گاندو در سایه صندوق ملی محیط زیست و بیمه

گروه اقتصاد: نام گاندو اخیرا به واسطه خبری در مورد کشیده شدن یک کودک 10 ساله به داخل رودخانه به وسیله این تمساح بیش از پیش شنیده می شود، این واقعه در حاشیه رودخانه سرباز در استان سیستان ‌و بلوچستان رخ داد و سبب شد که کودک جان خود را از دست بدهد.

به گزارش بولتن نیوز، با این حال، کارشناسان معتقدند این گونه جانوری برای یافتن غذا به انسان حمله نمی‌ کند، اما در زمان تولید مثل، در حالت تهاجمی قرار می گیرد و نسبت به عوامل واکنش نشان می دهد که در این موارد هم گزارشی مبنی بر آسیب رساندن به انسان گزارش نشده است. 

از سوی دیگر درخواست کمک صندوق ملی محیط زیست تحت عنوان طرحی به نام 'حمایت از روستاییان میزبان گاندو'، اذهان را بیشتر متوجه این تمساح ها می کند.

*** آموزش اهالی بومی در راستای نحوه برخورد با گاندو 

هومان لیاقتی رییس صندوق ملی محیط زیست روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا اظهار کرد: رودخانه سرباز در استان سیستان و بلوچستان زیستگاه گاندوها است، این تمساح گونه ای بسیار ارزشمند است که باید مورد حفاظت قرار گیرند.

وی ادامه داد: در کنار این رودخانه روستاهای زیادی وجود دارد که به علت تغییرات اکوسیستمی، برکه هایی در برخی از این روستاها ایجاد شده است و گاندوها وارد آنها می شوند که برای اهالی روستا و همچنین گاندوها خطرساز است. 

لیاقتی ادامه داد: بر این اساس صندوق ملی محیط زیست در راستای تلاش برای ایجاد مکانیزمی برای حفاظت دو سویه، از تمام ایرانیان خواسته است که در حد توان مبلغی را به صندوق ملی محیط زیست واریز کنند تا بتواند برنامه هایی را شامل آموزش روستاییان در خصوص نحوه برخورد با گاندو و یا چگونه زندگی کردن در کنار آنها به اجرا درآورد. 

لیاقتی تاکید کرد: منطقه جاذبه گردشگری بالایی دارد، از این رو توسعه صنعت توریسم در آن جزو برنامه های بعدی صندوق ملی محیط زیست است که البته اجرای آن نیاز به ایجاد ساختارهایی مانند آموزش اهالی بومی منطقه دارد.

رییس صندوق ملی محیط زیست گفت: بعد از راه اندازی دوره آموزشی اهالی بومی، به سمت اجرای برنامه های دیگری که معاونت محیط زیست سازمان محیط زیست تعریف می کند، حرکت خواهیم کرد، به عنوان مثال حفظ محل های تولید مثل این گونه ارزشمند می تواند در برنامه کار قرار گیرد تا با انجام بازی های کودکانه تخریب نشوند.

وی گفت: علاقه مندان در صورت تمایل می توانند کمک های مالی خود را به حساب شماره 749953576 شماره شبا IR 330160000000000749953576 بانک کشاورزی شعبه 4815 واریز کنند، در ضمن درج جمله 'بابت حمایت از روستاییان میزبان گاندو' در فیش واریزی ضروری است.

*** گاندو و چتر بیمه 

همچنین مدیرکل دفتر موزه های تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: معمولا در طول سال گزارش هایی مبنی بر حمله گاندوها به احشام و آسیب اقتصادی به اهالی بومی منطقه شنیده می شود، اما اینکه به مردم آسیب بزنند، مشاهده نشده است.

اصغر مبارکی یکی از مهمترین برنامه های در دست اقدام برای حفاظت از گاندو را رایزنی با بیمه برای تحت پوشش قرار دادن این گونه دانست و تاکید کرد: در صورت بیمه شدن گاندو یا همان تمساح پوزه‌ کوتاه، جبران خسارات این گونه به مردم بومی و محلی پرداخت خواهد شد که تاثیر بسزایی در حفاظت بیشتر از آن خواهد داشت.

عضو گروه تخصصی کروکودیل همچنین ضمن ابراز همدردی با خانواده کودک قربانی، گفت: تمساح ها دارای گونه های مختلفی هستند اما گاندو یا تمساح پوزه ‌کوتاه از جمله گونه های مردابی است که انسان در رژیم غذایی آن جایی ندارد و حتی به واسطه خجالتی بودن، به محض نزدیک شدن انسان و تحریک شدن از سمت او یا احساس خطر، به آب بر می گردد.

وی اشاره ای به گونه های آدم خوار تمساح ها داشت و اظهار کرد: گونه های تمساح الیگیتور آمریکایی، نیل و آب شور به دلیل اینکه انسان بخشی از رژیم غذایی‌ شان است، دارای بیشترین رکورد حمله به انسان در سطح جهان هستند.

به گفته وی، علاوه بر هند، سریلانکا و منطقه بلوچستان پاکستان که میزبان گاندو هستند، این گونه جانوری در ایران نیز دارای پراکنش بسیار کوچکی در حاشیه جنوب شرقی سیستان و بلوچستان است و طبق آخرین سرشماری انجام ‌شده در کل کشور، حدود 500 تمساح پوزه ‌کوتاه وجود دارد که عموما در امتداد رودخانه سرباز و حاشیه شهرستان‌های راسک، نیک ‌شهر و چابهار زندگی می ‌کنند.

*** قرار گرفتن گاندو در وضعیت تهاجمی همزمان با فصل تولید مثل

مبارکی در پاسخ به پرسشی درباره چرایی حمله گاندو به انسان گفت: این اتفاق معمولا چند دلیل مشخص دارد.

مدیرکل دفتر موزه های تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: فصل تولید مثل از جمله زمان هایی است که گاندو در وضعیت تهاجمی قرار می گیرد، از این رو نزدیک شدن انسان به نوزاد یا لانه این گونه و ایجاد حس خطر برای تمساح، منجر به حمله و واکنش آن می شود.

عضو گروه تخصصی کروکودیل، کم شدن آب بر اثر ساخت سدها و نرسیدن آب به برکه های پائین دست و یا خشکسالی را از دیگر عوامل تحریک کننده گاندو برشمرد و اضافه کرد: در حال حاضر برکه‌ های زیستگاه این گونه جانوری در وضعیت نسبتا خوبی قرار دارد اما در صورت تشدید خشکسالی و یا روان شدن سیل های شدید، مشابه آنچه در دهه 80 زیستگاه گاندو را مورد تهدید قرار دارد، خاصیت تهاجمی این گونه نیز می تواند افزایش یابد.

*** گاندو در سایه مهربانی مردم بومی

وی ضمن یادآوری رفتار مسالمت ‌آمیز مردم بومی و محلی با گاندو در ایران، خاطرنشان کرد: به رغم این شرایط ، همواره نزدیکی بیش از حد و یا تداخل زیستگاه های انسانی و تمساح ها، منجر به افزایش پتانسیل برخورد میان آنها می شود.

مبارکی تاکید کرد: این خطر به ویژه زمانی که جوامع روستایی و بومی از دسترسی به امکانات اولیه و پایه ای زندگی همچون آب شرب یا حمام بی بهره هستند و برای رفع نیاز خود به برکه های زیستگاه گاندو نزدیک می شوند، بیشتر می شود. 

مدیرکل دفتر موزه های تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه مردم سیستان و بلوچستان از نظر فرهنگی با تمساح‌ها مهربان هستند، تصریح کرد که به رغم حملات گاندو به احشام و آسیب اقتصادی حاصل از آن، اما آسیب رسانی هموطنان به این گونه جانوری، مشاهده نشده و یا معدود بوده است.

به گفته مبارکی، اگرچه این گونه جانوری در طبقه گونه ‌های آسیب ‌پذیر و در معرض تهدید قرار دارد، اما در حال حاضر شرایط برای ادامه حیات آن در ایران حاد نیست، هر چند نیازمند برنامه‌های حفاظتی خاص خود است.

*** ایجاد مراکز نگهداری از تمساح‌های زخمی در نزدیکی زیستگاه آنها

وی ادامه داد: در راستای همین برنامه ‌های حفاظتی، مطالعات زیادی صورت گرفته و مراکزی برای نگهداری از تمساح‌ های زخمی در نزدیکی زیستگاه آنها ایجاد شده است.

این مقام مسئول همچنین از برگزاری برنامه‌ های آموزشی برای جوامع محلی خبر داد و گفت: ارائه آموزش ‌های لازم به جوامعی که در نزدیکی زیستگاه‌ های گونه‌ های خاص جانوری زندگی می‌ کنند، مهمترین رکن پیشگیری از خطر برای انسان و گونه است.

مدیرکل دفتر موزه های تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست همچنین از تهیه کتاب تصویر محوری با موضوع گاندو خبر داد که در دست انتشار قرار دارد.

*** گاندو یا تمساح پوزه کوتاه 

گاندو نوعی کروکودیل بومی شبه‌ قاره هند و مناطق اطراف است که در کشورهای هند، بنگلادش، پاکستان، ایران، سریلانکا و برمه زندگی می ‌کند، گاندو تنها کروکودیل بومی پاکستان و ایران و بزرگترین خزنده این دو کشور و همچنین پرشمارترین کروکودیل در کشور هندوستان است.

به گاندو در ایران، تمساح ایرانی نیز گفته می‌ شود. زیستگاه اصلی این تمساح ۳۸۰ هزار هکتار مساحت دارد که بخشی از آن در چابهار و بخش دیگر آن در شهرستان سرباز قرار دارد. این مناطق با نام منطقه حفاظت شده گاندو تحت حفاظت سازمان محیط زیست ایران قرار دارد. 

بیشتر این تمساح‌ها در برکه‌ های میان راسک و باهوکلات و باتلاق‌های دلگان و کلانی (در جنوب استان سیستان و بلوچستان) متمرکز هستند. تعداد این گونه در ایران حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ راس برآورد می ‌شود. در گذشته ‌های دور قلمرو زیستی این تمساح تا سواحل جنوب عراق نیز امتداد داشت.

مشکل اصلی گاندو در این منطقه خشکسالی و کم ‌آبی است که پناهگاه و غذای گاندوها را از آنها می ‌گیرد، به ویژه نوزادان گاندوها که به بی‌ آبی و گرما حساس‌ ترند. این گونه همچنین در معرض خطر حمله حیوانات دیگر مثل پرندگان شکاری، مرغان ماهیخوار، بزمجه، سگ، روباه و شغال قرار دارد.

منبع:ایرنا