تحریم، بهانه قاچاق کالا به کشور شده بود

گروه اقتصادی: حبیب‌الله‌حقیقی رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران از ریشه‌های قاچاق کالا و حفره‌هایی که در اقتصاد وجود دارد پرده برداشت و گفت که واردات رسمی برای واردکنندگان با دلار ۶ الی ۸ هزار تومان تمام می‌شود اما برای قاچاقچیان نرخ دلار بین ۳هزار و ۵۰۰ تا ۴ هزار تومان است.لذا همین سود باعث شده قاچاقچیان ماندن را با وجود تمام ریسک‌ها قبول کنند.
به گزارش بولتن نیوز، متن گفت‌و‌گوی روزنامه ایران با حبیب‌الله حقیقی در ادامه می‌آید:

در آمارها گفته شده است حجم قاچاق از 25 میلیارد دلار سال 92 به 15.5 میلیارد دلار در سال 94 رسیده است. چه عواملی در این کاهش حجم و میزان قاچاق تأثیر داشته اند؟

در برآورد اقتصاد پنهان به تناسب وضعیتی که کشورها دارند بعضاً 20 الی 24 روش وجود دارد.اما برخی روش‌ها با شرایط کشور ما سازگار نیست. از این‌رو 5 روش برای برآورد آمار قاچاق انتخاب شد که میزان خطای آن کمتر از 9 درصد است. با استناد به روش‌هایی که گفته شد به این جمع‌بندی رسیدیم که میزان قاچاق در مقایسه با سال 92 حدود 10 میلیارد دلار کم شده است که سهم سوخت 6.4 میلیارد دلار بوده است. با این تفاسیر حجم کالای قاچاق در بازار نسبت به سال 92 کاهش یافته است. این کاهش به چند عامل بستگی دارد.نخست اقدامات پیشگیرانه است.در گذشته (سال 92) در مجموع 5 دستگاه ایکس ری  فعال داشتیم ولی اکنون این عدد به 13 دستگاه رسیده است.با توجه به این افزایش هنوز پاسخگوی حجم واردات کشور به لحاظ کنترلی نیستیم. مسأله پنجره واحد گمرک هم در تسهیل واردات و کاهش حجم قاچاق اثر‌گذار بوده است. قبلاً 70 روز برای ترخیص کالا زمان نیاز بود ولی اکنون به کمتر از 10 روز رسیده است. یکی دیگر از دلایل قاچاق، هزینه‌های آن است وقتی این هزینه‌ها کاهش پیدا کند قاچاق هم کاهش پیدا می‌کند. همچنین اقدامات مقابله‌ای ما با قاچاق کالا بسیار بهبود یافته است.

چرا در دولت کنونی ممنوعیت صادرات سوخت به برخی از کشورهای مرزی برداشته شد؟

قبلاً ممنوعیت صادرات سوخت به کشورهای همسایه را نداشتیم اما در دولت قبل محدودیت‌هایی وضع شد. محدودیت، آن زمان تبدیل به رویه و روال شد و شکل روندی به خود گرفت. با تأیید و ضمانت‌هایی که لازم بود صادرات سوخت انجام می‌شد. اما اکنون ما تعداد زیادی از محدودیت‌ها را برداشتیم تا قاچاق سوخت به کشورهای همسایه و بخصوص افغانستان کاهش پیدا کند.زمانیکه محدودیت‌های زیادی وضع شود عملاً به افزایش قاچاق دامن زده می‌شود. لذا در دولت یازدهم سعی کردیم محدودیت‌هایی که باعث رشد قاچاق می‌شد را حذف کنیم.همین نوع نگاه باعث شد که حجم قابل توجهی از قاچاق سوخت کاهش پیدا کند.

ریشه‌های قاچاق کالا را در چه می‌دانید؟ آیا ورود کالای قاچاق به صرفه‌تر است؟ چرا واردات کالای قاچاق جذاب‌تر است؟

در بررسی صورت گرفته متوجه شدیم قاچاق معلول مواردی در کشور است که اگر به آن پرداخته نشود همیشه وجود خواهد داشت. بنابراین قاچاق ناشی از برخی موارد علتی است. قسمت قابل توجهی از موارد علتی به حوزه فرآیندهای اقتصاد ناکارآمد بر می‌گردد. به عنوان مثال ورود کالا از طریق مسیر رسمی گرانقیمت است.در حقیقت اگر بخواهیم دلار 3 هزار تومان را لحاظ کنیم هزینه واردات رسمی برای یک فرد تقریباً با دلار 6 هزار تومان (البته این قیمت کف است در اغلب اوقات واردات رسمی در حدود 8 الی 9 هزار تومان است)تمام می‌شود ولی اگر کسی بخواهد از طریق قاچاق، کالا را وارد کند رقم ارزی برای وی بین 3500 تا 4000 تومان است. با این اوصاف اگر هر چند بار هم با چنین افرادی مقابله شود باز هم واردات غیر رسمی برای آنها سودآور است. بخشی از قاچاق هم به نداشتن زیرساخت‌های لازم برمی‌گردد. کشور با حجم گسترده کالای ورودی به کشور مواجه است اما سیستم‌های کنترلی و نظارتی متناسب با آن تعریف نشده است.مثلاً 3 هزار کانتینر وارد کشور می‌شود که از ایکس ری عبور نمی‌کند.برخی‌ها اینگونه برداشت کردند که روزانه 3 هزار کانتینر کالا وارد کشور می‌شود که ممکن است در بین آنها قاچاق هم باشد اما دلیل بر این نیست که همه آن کانتینرها‌  قاچاق باشد.این جمله بدان معنا است که ضریب کنترلی و نظارتی دستگاهی پایین است.لذا این امر مشکلی است که باید اصلاح شود. لذا 70 درصد برنامه ما معطوف به برخورد با موارد علتی است و 30 درصد هم برخورد با دانه درشت‌ها است. ما نمی‌خواهیم به موارد خرده پا بپردازیم چرا که آنها راه حل مبارزه با قاچاق کالا نیستند. باید به جایی برسیم که بگوییم حفره‌های ورود قاچاق کالابه کشور بسته شده است یا به اندازه‌ای محدود شده که دیگر قابل کنترل است.

موضوع دانه درشت‌ها از سال‌های قبل هم مطرح شده است منظور شما از این دانه درشت‌ها چه کسانی است؟

قاچاق به علت سودآوری و صرفه‌ای که دارد حتماً شبکه‌ها را بتدریج دنباله‌رو خود می‌کند.این شبکه‌ها براحتی دیده نمی‌شوند.آنها پشت چارچوب و حائل‌هایی قرارگرفته‌اند که براحتی دیده نمی‌شوند.هنر ما این است که به آدم‌های پشت صحنه برسیم و برخورد لازم را داشته باشیم.

ستاد قاچاق کالا و ارز قدرت رسیدن به دانه درشت‌ها را دارد؟

ستاد قاچاق کالا محدودیت قانونی و معذوریت قانونی در برخورد با دانه درشت‌ها ندارد در مقابل انگیزه و عزم برخورد شدید دارد.در این مدت اقدامات مؤثری در برخورد با دانه درشت‌ها انجام شده است.بیشتر این دانه درشت‌ها خارج ازایران زندگی می‌کنند و در جایی قرار می‌گیرند که دیده نشوند.کوله بر هم این کالاها را جابه‌جا می‌کند دستش به جایی بند نیست.حتی به حمل‌کننده می‌گویند بگوید کالای قاچاق مربوط به خودم است و تمام هزینه‌های مترتب بر آن را دانه درشت تأمین می‌کند.کوله بر تنها حمل‌کننده کالا برای یک سیستم است.ما باید به دنبال پشت صحنه جریان قاچاق کالا باشیم.

برخی‌ها معتقدند که حجم قابل توجهی از کالاهای قاچاق از طریق اسکله‌های نظامی وارد کشور می‌شود.آیا چنین امری را قبول دارید؟ آیا این قاچاق سازماندهی شده است؟ دولت بر اسکله‌های نظامی نظارت دارد؟

ستاد قاچاق کالا و ارز به قاچاق سازمان یافته دستگاهی و قاچاق سازمان یافته نهادی نرسیده است. اسکله‌های مختلفی در کشور داریم اما اسکله‌های نظامی توسط فعالان همان بخش نظارت، رصد و کنترل می‌شود. ما حضور فیزیکی در اسکله‌های نظامی نداریم. به طور قطع قاچاق سازمان یافته در اسکله‌های نظامی نداریم.

کدام بخش‌ها بیشترین سهم قاچاق را داشتند؟

مبادی رسمی در قاچاق کالا بیشترین سهم را دارند.البته این بدان معنا نیست که کالاهای قاچاق از گمرک وارد می‌شود.مناطق آزاد، پایانه‌ها و بخش‌هایی که دارای معافیت‌های خاص هستند در زمره مبادی رسمی قرار می‌گیرند.

سهم مناطق آزاد از حجم کلی قاچاق چقدر است؟

در حال حاضر نمی‌توان عددی را عنوان کرد.اما حوزه‌هایی که از مباحث کارکردی خود دور شدند با این مشکل روبه‌رو هستند. مانند مناطق آزاد ارس و ماکو.منطقه وسیع و غیرقابل کنترل به عنوان منطقه آزاد معرفی شده است اما هنوز سازوکار نظارتی ندارد لذا قاچاق از این مناطق انجام می‌شود.

اگر از سال 92 قاچاق کنترل نمی‌شد اکنون حجم واردات کالاهای قاچاق چقدر می‌شد؟

قاچاق معطوف به اقتصاد پنهان است. اگر اقدامات مقابله‌ای و پیشگیری انجام نمی‌شد سیر قاچاق کالا افزایشی بود اما خوشبختانه اکنون این  سیر کاهشی است. اگر بتوانیم تمام برنامه‌ها را بدرستی پیاده‌سازی کنیم روند کاهشی با سرعت بیشتری خواهد بود.
برجام هم بر کاهش میزان قاچاق کالا اثر گذاشته است؟

بله این امر تأثیر قابل توجهی داشت. پسا برجام توانسته تأثیر خود را بگذارد و از این به بعد این تأثیرات بیشتر خواهد شد. تحریم، بهانه قاچاق کالا را فراهم می‌کرد اما اکنون این چالش برداشته شده است. تحریم پوششی بود که برخی از کشورها نسبت به نوع کالاها و مقصد کالاها به شکل واقعی عمل نکنند.

ستاد قاچاق کالا چه اقدامات پیشگیرانه‌ای انجام داده است؟

ما طی سه سال اخیر نزدیک به 6 میلیون کارت سوخت باطل کردیم که 4.5 میلیون آن مربوط به موتورسیکلت است.در مقطع مهرماه 94 برای خودروهای دیزلی تخصیص سوخت بر اساس پیمایش و بارنامه تعریف کردیم. با عملیاتی شدن این طرح روزانه 8 میلیون لیتر کاهش تخصیص داریم.

بحث رجیستر کردن تلفن همراه که دولت گذشته به دنبال آن بود اما نتوانست اجرایی کند. شما فکر می‌کنید که در این زمینه می‌توانید موفق عمل کنید؟به نظر می‌رسد حضور در این بخش به سرانجام نمی‌رسد؟همه می‌دانند 90 درصد بازار تلفن همراه ازطریق قاچاق تأمین می‌شود با این تفاسیر با چه برنامه‌ای می‌خواهید مانع قاچاق شوید؟

اگر با برنامه وارد این بخش شویم قطعاً می‌توانیم جلوی قاچاق آن را بگیریم.لذا فقط گوشی‌هایی فعال می‌شود که از طریق مبادی رسمی وارد شود یا تولید داخلی باشد. در دولت گذشته طرح در یک مرحله و به صورت ناقص انجام شد و به نوعی مشکلاتی در روند کار وجود داشت.اما ما می‌خواهیم بدون نقص وارد این کار شویم. با توجه به مشکلات گذشته می‌خواهیم این طرح را اجرایی کنیم. امیدوارم نهایت تا دو ماه آینده این امر اجرایی شود. باید برای قاچاق تلفن همراه محدودیت وضع شود.


منبع: ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز