موج‌سواری جریان‌های سیاسی روی سیم‌های فضای مجازی!

به گزارش بولتن نیوز،اگرچه نگاه بیشتر ما به شبکه‌های اجتماعی از منظر سرگرمی و نهایتاً کسب برخی اطلاعات روزمره است، اما بی‌تردید ایجاد و عرضه این شبکه‌ها و نرم‌افزارهای تلفن همراه، آن‌هم به‌صورت کاملاً رایگان! بدون هدف کلان برای صاحبان و حامیان آن‌ها نیست و قطعاً دامنه این اهداف به عرصه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی نیز کشیده می‌شود. از این‌رو و به‌منظور بررسی نقش فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در موج‌آفرینی‌های سیاسی و مدیریت افکار عمومی، به گفت‌وگو با کارشناسان پرداخته‌ایم که مشروح آن به حضورتان عرضه می‌شود:

*فضای مجازی و مهندسی افکار عمومی

سیداحمد سادات،مدیر شبکه خبری العالم و عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران درباره اینکه آیا فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به‌منزله میدان جدیدی برای جنگ‌ها و دعواهای سیاسی هستند یا نه؟ گفت: امروز باتوجه به تعدد و تنوع شبکه‌های مجازی در سطوح مختلف جوامع و ورود تلفن‌های هوشمند، با سونامی سیالی مواجه هستیم که همه ابعاد معرفتی و کارکردی را شامل می‌شود. این سونامی با ورود به حوزه‌های مختلف، توانایی آن را دارد که با به چالش کشیدن هنجارهای موجود، موجب هجمه اطلاعات شده و تمامی بخش‌ها را منفعل و متاثر سازد.

وی ادامه داد: بدون‌شک حوزه سیاست داخلی و خارجی هم باتوجه به جذابیت آن از این قاعده مستثنا نیست. در حوزه سیاسی باتوجه به کثرت داده‌ها و سرعت انتشار و اشتراک سریع، هرلحظه کاربران با اطلاعات جدیدتر و جذاب‌تری مواجه می‌شوند که این امر امکان تامل و درنگ را از آنان ربوده است و در اکثر موارد بدون هیچ‌گونه تغییر یا حتی اصلاح جزئی دیتای واصله، اطلاعات دریافتی توسط شبکه‌های مذکور برای دیگران فوروارد می‌شود که این امر خطر و آسیب فضای مجازی را افزایش داده است. اگرچه سونامی‌های مذکور مقطعی و دفعی شکل می‌گیرد، ولی این امر به‌معنای نادیده انگاشتن تاثیرات ایجابی و سلبی و آسیب‌های جبرا‌ن‌ناپذیر درازمدت آن‌ها نیست.

سادات با اشاره به تاثیر فضای مجازی در خط‌دهی و مهندسی افکار عمومی برای تحقق خواسته طیف‌های سیاسی در ایران اظهار کرد: جریان‌های سیاسی داخلی در ایران در خلاء وجود احزاب، فعالانه از امکانات در دسترسِ دنیای مجازی استفاده می‌کنند و همانند سایر کالاها و فناوری‌های نو، فرهنگِ پیش‌داشته را با خود به‌همراه آورده و بر جامعه ما تحمیل می‌کنند. در این حوزه نیز التقاط فرهنگی حاصله موجب شده شاهد شکل‌گیری طیف وسیعی از رسانه‌های سفید و سیاه باشیم که هریک به‌گونه‌ای در تنویر یا تخدیر افکار عمومی ایفای نقش می‌کنند؛ یعنی نقش تنویری یا تخدیری این فضا باعث شده شاهد مواجهه و منازعه اطلاعاتی در این عرصه باشیم که نمود و بروز آن را در مواعد رقابت‌های  انتخاباتی شاهد بودیم.

مدیر شبکه العالم تصریح کرد: تاثیرات ایجابی و سلبی این فضا افکار عمومی را متاثر می‌کند. به‌عنوان نمونه در خصوص برجام، رویارویی دو طیف موافقان و مخالفان موجب شکل‌گیری گفتمانی شد که مشحون از اطلاعات و تحلیل‌های درست و غلط بود و بی‌گمان در فرآیند تصمیم‌سازی مسؤولان موثر بود و در موارد متعدد، عکس‌العمل‌های  مثبت و منفی آنان را در پی داشت.

*حضور تخریبی فضای مجازی در فتنه 88!

وی درباره گرفتاری دولت‌ها در ایران به این مشکل ابراز کرد: باتوجه به اینکه از عمر رسانه‌های نوین و شبکه‌های  هوشمند موبایلی خیلی نمی‌گذرد، دولت‌های  قبلی کمتر با این پدیده مواجه بوده‌اند. در فتنه 88 شاهد آن بودیم که شبکه‌های مجازی با نقشی تخریبی ظاهر شدند و درباره برجام، هر دو نقش تنویری و تخریبی را ایفا کردند. درخصوص حضور مدافعان حرم در مناطق مختلف سوریه نیز هردو نقش را شاهدیم.

سادات درباره خروجی موج‌سواری‌های مجازی در مواردی همچون یارانه و برجام بیان کرد: پیش‌داوری‌ها و اظهارات بدون‌تامل و غیرحکیمانه هم باعث ایجاد توقعات کاذب در افکار عمومی شد؛ به‌گونه ای‌که همگان دچار توهم حل همه معضلات در پی به‌ثمررسیدن برجام بودند و از طرف دیگر عدول طیف دوم از نقد منصفانه و حمله و تخریب تیم مذاکره‌کننده، دو سر طیفی را شامل شدند که نتیجه آن صف‌بندی و آرایش سیاسی موافقان و مخالفان را در پی داشت.

به‌گفته وی دو طیف مذکور باید حکیمانه‌تر با افکار عمومی مواجه می‌شدند تا از آسیب‌های  مذکور کاسته شود. درخصوص یارانه‌ها نیز وضع به همین منوال است. مهم این است که نخبگان جامعه متوجه باشند که سواد رسانه‌ای جامعه قابل‌مقایسه با دوره قبل نیست و درواقع نسل‌های متعدد و شبکه‌های  هوشمند موجب شکل‌گیری «فرد رسانه» در جامعه شده و هر اظهارنظری موجب شکل‌گیری جریان اطلاعاتی می‌شود.

وی درباره راهبردهای استفاده بهینه از این فضا و ممانعت از گرفتارشدن در موج پوپولیسم خاطرنشان کرد: از جمله مهم‌ترین اقدامات می‌توان به لزوم ارتقای سطح آگاهی و فرهنگی جامعه، افزایش سطح آگاهی و سواد رسانه‌ای نخبگان و مسؤولان اعم از سیاسی و جریانات و احزاب، وضع قوانین و مقررات تشویقی و تنبیهی و نظارتی و رقابتی اشاره کرد.

*برنامه های بلند مدت و کوتاه مدت صاحبان شبکه های اجتماعی

روح‌الله مؤمن‌نسب، معاون پژوهشکده فضای مجازی بسیج مستضعفین نیز درباره تاثیر شبکه‌های اجتماعی در موج‌آفرینی‌های سیاسی گفت: این شبکه‌ها ناظر بر اجتماعاتی با هدف مشخص است و اجتماعات فضای مجازی نیز همچون فضای واقعی، کارکرد خاص خود را دارند و در بررسی آن‌ها باید محل و هدف تشکیل، اداره‌کنندگان و اعضاء شناسایی شود.

وی با تأکید بر لزوم دانستن هدف طراحان شبکه‌های اجتماعی اظهار کرد: قطعاً این شبکه‌ها به‌ویژه نوع غربی آن‌ها اهداف خاصی را دنبال می‌کنند؛ چنان‌که آیت‎‌الله مکارم شیرازی این شبکه‌ها را به لجنزاری تشبیه کرد که جهان را به‌سوی آلودگی سوق می‌دهند.

بنابرگفته این کارشناس فضای مجازی، طراحان این نرم‌افزارها که عمدتاً صهیونیست‌اند، درصدد تسخیر افکار، نفوذ در قلب‌ها و تغییر رفتار کاربران خود هستند. علاوه بر این، هر شبکه اجتماعی حتماً گره دارد و شاخص‌های اجتماع باید در آن دیده شود؛ نرم‌افزارهایی همچون تلگرام، وایبر، اینستاگرام (که از نظر فنی او.تی.تی نامیده می‌شوند) رسانه‌های تعاملی‌اند، نه شبکه اجتماعی، و کارکرد رسانه‌ای دارند. مسلماً این شبکه‌ها در کوتاه‌مدت موج‌آفرینی کرده و در بلندمدت رفتار و سبک زندگی انسان را به‌سمت اهداف مدنظر خود سوق داده و این پروسه را به‌طریق فنی و محتوایی انجام می‌دهند؛ یعنی افراد توسط خود و اطرافیانشان شناسایی می‌شوند و براساس تفکراتشان به‌سمت اهداف مدنظر طراحان برنامه سوق داده می‌شوند.

نرم‌افزارهای موبایل کارکرد حزبی دارند

مؤمن‌نسب درباره نقش فضای مجازی در خط‌دهی و مهندسی افکار عمومی برای تحقق خواسته طیف‌های سیاسی بیان کرد: این نرم‌افزارها می‌توانند حتی کارکرد حزبی به‌عنوان اجتماعی سیاسی داشته باشند و نوع کارکرد آن‌ها به هدفِ گردانندگانشان بستگی دارد؛ چنان‌که در تلگرام، کانال‌های مختلفی فعال‌اند که برخی هدفشان واضح است، همچون کانال گروهک‌های تروریستی داعش و منافقان. اما اکثریت کانال‌ها افکار عمومی را به‌طور غیرمستقیم هدایت می‌کنند. برای مثال فرد در پی مهندسی افکار عمومی این شبکه‌ها و با عضویت در گروه طنز و جوک نسبت به مسائل مهم کشور بی‌اعتنا می‌شود و یا عکس‌العمل سریع و بجا نشان نمی‌دهد.

وی با اشاره به وقوع فیلترینگ حبابی توسط برخی شبکه‌های اسرائیلی ابراز کرد: برخی فعالان این شبکه‌ها دلیل ورودشان را تاثیرگذاری بر فضا معرفی می‌کنند، اما همان‌طورکه یک برنامه مذهبی، شبکه ماهواره‌ای «من و تو» را مذهبی نمی‌کند، یک کانال مذهبی هم نمی‌تواند تلگرام صهیونیستی را مذهبی کند. اینجاست که فیلترینگ حبابی رخ می‌دهد؛ یعنی کاربر وارد فضایی با اعضای کاملاً هم‌فکر می‌شود که نهایتاً حرفش در آنجا تاثیری ندارد و اگر وارد فضای مخالف هم شود، او را می‌رانند؛ چراکه اساساً این شبکه‌ها طوری طراحی شده‌اند تا افراد هم‌فکر در حبابی شیشه‌ای کنارهم جمع شوند!

مؤمن‌نسب کوچک‌کردن یک حباب و بزرگ‌ترکردن حباب دیگر را ماموریت طراحان این شبکه‌ها برشمرد و بیان کرد: اینچنین مذهبیون جذب کانال‌های طنز و زرد شده و غیرمذهبیون در فضای خود نگاه داشته می‌شوند. نتیجه آنکه گاه تعداد اعضای چندین کانال مذهبی به پای یک کانال غیراخلاقی نمی‌رسد، و این یعنی مدیریت افکار عمومی به‌سوی هدف مدنظر خود. اینجاست که چرایی رایگان‌بودن خدمات و سرمایه‌دارشدنِ این شبکه‌ها باید برای ما سؤال باشد!

وی درباره استفاده جریان‌های سیاسی از فضای مجازی و موج‌سواری بر افکار عمومی و پوپولیسم گفت: در مقاطعی از تاریخ معاصر (که بیشتر دخالت دولت‌های غربی را شاهد بوده‌ایم)، با تحریک افکار عمومی موج‌هایی ایجاد شده؛ مثل کودتای 28 مرداد تا فتنه 88 که در آن از طریق شبکه‌های اجتماعی همچون فیس‌بوک و توئیتر، افکار عمومی به‌ویژه جوانان را متاثر، و فضای کشور را در بیش از هشت‌ماه ملتهب کرد.

این کارشناس فضای مجازی تاکید کرد: همچنین در انتخابات گذشته هم به‌نوعی محدودتر موفق به ایجاد فتنه خاموش شدند و هدف بی.بی.سی به‌عنوان سِروِر اصلی جنگ‌افزارِ تلگرام را تامین و با مهندسی افکار عمومی به‌نوعی رای‌سازی و نقش حزب ضدنظام را بازی کردد که بر آراء تاثیر بسیار داشت. لذا می‌توان از طریق این نرم‌افزارها و به روش‌های پوپولیستی، مردم و به‌ویژه جوانان را به عکس‌العمل‌هایی واداشت که در سطح کلان به ضرر کشور و منافع ملی باشد.

وی با اشاره به کارکرد شبکه‌های اجتماعی در موضوعات مهم سیاسی همچون برجام بیان کرد: متاسفانه بخشی از بدنه دولت تصور می‌کنند ولنگاری شبکه‌های موبایلی و رسانه‌های تعاملی به‌نفعشان است، اما بالعکس در مقاطع حساسی همچون برجام با ایجاد وهم و دادنِ نقش نجاتبخش به آن، در جهت منافع غرب عمل کردند و بعد از اجرای برجام به‌ضرر دولت تمام شد، و امروز مردم به‌تدریج می‌خواهند بدانند برجام برای خود و خانواده‌هایشان و رفع رکود اقتصادی چه دستاوردی داشته است.

مؤمن‌نسب با اشاره به شکست‌خوردن راهبردی بخشی از جریان‌های سیاسی از نرم‌افزارهای غربی، تصریح کرد: این‌ها تبلیغات شبکه‌ها را به‌نفع خود می‌دانستند، اما نهایتاً ضرر دیدند و باید پاسخگوی افکار عمومی باشند. اینکه کوچک‌ترین موضوع ضدّبرجام یا تحریم آمریکا علیه ایران و یا قطع ارتباط جزیره دورافتاده جیبوتی به‌سرعت در این شبکه‌ها بُلد و منتشر می‌شود، بار روانی منفی دارد و راهبرد انگلیسیِ «تفرقه‌بینداز و حکومت کن» را دنبال می‌کند.

معاون پژوهشکده فضای مجازی خاطرنشان کرد: راهبرد بلندمدت آن‌ها بدبین‌کردن مردم به اصل نظام و صلاحیت دولت است که خوشبختانه روش امام و رهبری یعنی گفت‌وگوی مستقیم با مردم بسیاری از توطئه‌هایشان را خنثی می‌کند. اما در مقاطعی به‌دلیل جهل و بی‌اطلاعی برخی مسؤولان، سوءاستفاده‌هایی از این شبکه‌ها شد و به‌ضرر جریان‌های سیاسی انجامید.

 منبع:قدس انلاین