بزرگ‌ترین پیروزی روحانی در آستانه تبدیل‌شدن به دردسر است

گروه سیاسی: تا زمانی که گفت‌وگوها بر سر برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) انجام می‌شد، ایالات متحده و جمهوری اسلامی اعتماد کمی به همدیگر داشتند. با این حال، ایران با گام‌هایی که برداشت، شرایط را برای تسهیل تحریم‌ها مهیا کرد. [اما] چهار ماه پس از اجرایی‌شدن برجام، دولت روحانی نتوانسته نتایج مثبت و عملی اقتصادی توافق هسته‌ای را به نمایش بگذارد.
به گزارش بولتن نیوز، رهبری ایران و بخش فزاینده‌ای از شخصیت‌های سیاسی و طبقهٔ متوسط که مدافع گفتگوهای هسته‌ای بودند، ایالات متحده را متهم به تضعیف برجام از طریق عدم برداشتن گام‌هایی موثر برای ورود مجدد  ایران به بازار تجاری و اقتصادی جهانی  می‌کنند. اگر به این برداشت‌ها (و به عبارتی، سو برداشت‌ها) پاسخ مناسب داده نشود، پایگاه اجتماعی حامی برجام و گفتگوهای بیشتر با غرب، احتمالاً کوچک‌تر خواهد شد.

پایهٔ برجام بر عملکردهای متقابلی بنا شد که منتهی به نفع‌بردن تمام طرف‌ها بشود. در ماه ژانویه، ایران با ایجاد تغییراتی، شرایط نظارت کامل‌تر قدرت‌های جهانی بر آیندهٔ برنامهٔ هسته‌ای‌اش را فراهم کرد. در عوض، قدرت‌های جهانی با لغو تحریم‌ها امکان برقراری دوباره رابطه میان شبکه‌های مالی و تجاری به ویژه با اروپا را ایجاد کردند. تسهیل تحریم‌ها به خودی خود پایان همه چیز نبود و بیشتر به ابزاری برای طرف ایرانی در جهت دمیدن جانی تازه به اقتصاد می‌مانست.

تحریم‌ها تسهیل شده‌اند اما توانایی ایران برای عملی‌کردن فرصت‌های پساتحریم، با موانع زیاد و وعده‌های عمل‌نشده مواجه است. بدون تردید، سیاست‌های داخلی و ریسک‌های سیاسی ایجاد شده به‌وسیله خود نظام، اشتهای تجاری برای سرمایه‌گذاری در ایران را کاهش داده است. با این وجود، این باور نزد بسیاری در ایران در حال تقویت است که ایالات متحده به شکلی حساب‌شده به دنبال انزوای اقتصادی ایران در پاسخ به نگرانی‌های طولانی مدت امنیتی و در راستای دشمنی دیرینه میان تهران و واشینگتن است.

بانک‌های اصلی، از جمله بانک جهانی نسبت به پشتیبانی از معامله با ایران مردد هستند. در گفتگویی خصوصی با المانیتور، نمایندگان بانک‌های اروپایی گفته‌اند که ترسی فزاینده از سرمایه‌گذاری در ایران وجود دارد و این امر ممکن است منافع تجاری‌شان در ایالات متحده را به خطر اندازد و سهواً خود را درگیر پیچیدگی‌های مربوط به تحریم‌های اولیه علیه ایران کنند. بانک‌های اروپایی همچنین نگران این موضوع هستند که کنگره آمریکا تحریم‌های جدید و ثانویه‌ای علیه رفتارهای نامربوط به برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی وضع کند. علاوه بر این، محدودیت‌های وضع شده بر سر معاملات دلاری با ایران در سال ۲۰۰۸، سرمایه‌گذاران اروپایی را با موانعی جدی روبه‌رو خواهد کرد.
این چالش‌ها، فرایند ورود و خروج پول به ایران را عملاً فلج کرده است. جان کری وزیر خارجه آمریکا اعتراف کرده که جمهوری اسلامی نتوانسته به بخش عمده‌ای از منابع توقیف‌شده‌اش در حساب‌های فرامرزی دست پیدا کند.

سفرهای پشت سرهم مقام‌های خارجی و صدها هیئت تجاری به ایران منتهی به انبوهی از توافق‌ها شده که با توجه به نبود پشتیبانی بانک‌ها، امکان محدودی برای به واقعیت پیوستن‌شان وجود دارد.
این بن‌بست بانکی، معاملات تجاری میان ایران و آسیا را هم دأار مشکل کرده است. هندوستان پیش از سفر این ماه نخست وزیر نارندرا مودی به ایران، درگیر متقاعد کردن بانک‌های اروپایی برای بازپرداخت طلب ایران به ارزش ۶/۵ میلیارد دلاربه شکل یورو است.

با وجود اینکه دولت آمریکا گام‌های مثبتی برای رفع نگرانی‌های بخش بانک‌داری اروپا برداشته، اما تا کنون در اطمینان بخشیدن به شرکت‌ها در این مورد که به شکلی آشکار یا تلویحی مشمول تنبیهاتی به خاطر معامله با ایران می‌شوند، شکست خورده‌اند.

بخش خصوصی ایران که تلاش زیادی برای زنده ماندن در دوران تحریم کرده و دو سال اخیر را در حال آماده‌سازی یک گشایش مجدد در ارتباط با اروپا بوده، همچنان نا امید است. در نشست اخیر ایران-اروپا در زوریخ که چندی پیش در ماه  می  برگزار شد، مدیران تجاری متعددی به المانیتور به شرط ناشناس ماندن گفتند که مشکلات داخلی  در قبال ساختار غیرشفاف تجاری ایران را درک می‌کنند و اینکه سیستم‌های بانکی از رده خارج ایران به هیچ وجه جذاب نیستند. با این حال، آن‌ها معتقدند که تحریم‌های غرب عاملی برای دور ماندن ایران از اصلاحات بانکی جهانی و شرایطی مناسب برای ایجاد بازار سیاه و رشد بیش از پیش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نفوذش در اقتصاد کشور بوده است. این مدیران، موارد ذکر شده را به عنوان عوامل تشدید کننده‌ی به حاشیه راندن طولانی مدت اقتصاد ایران می‌دانند.
مردم عادی تحت تاثیر روانی  گشایش سیاسی بعد از توافق هسته‌ای قرار گرفته‌اند و از دور شدن سایه جنگ استقبال می‌کنند. با این حال، آنها با موقعیتی طاقت‌فرسا در بعد اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند و اثری از بهره‌های مادی این توافق نمی‌بینند. با اینکه انتخابات اخیر مجلس می‌بایستی به تقویت روحیه رئیس جمهوری حسن روحانی در ارتباط با برجام منتهی می‌شد، تعدادی از مشاوران سیاسی نزدیک به دولت روحانی به المانیتور گفته‌اند که او تحت فشاری شدید از سوی مخالفان و همچنین موافقان برای نشان دادن نتایج اقتصادی گفتگو با غرب قرار دارد.

این شرایط داخلی علیه روحانی، باعث شده تا مخالفان به احیاء احساسات پوپولیستی رئیس جمهوری پیشین، محمود احمدی‌نژاد دست بزنند. این بخش، پایگاه مبارزاتی خود علیه  حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۷ را بر جلب نظر شکاکان به غرب و شهروندان کم درآمد استوار کرده است. در همین راستا، حکم دادگاه ۲ میلیارد دلاری دادگاه عالی آمریکا علیه سرمایه‌های خارجی جمهوری اسلامی برای جبران خسارت (تفنگ‌داران دریایی آمریکا در لبنان و خانواده‌های‌شان) باعث مشتعل شدن احساسات ضد غربی در زمانی شده که اقتصاد راکد ایران با قیمت‌های پایین نفت مواجه شده است. این شرایط، بهترین موقعیت را برای توپخانه مخالفان علیه روحانی فراهم کرده تا تعهدات اقتصادی او را زیر سوال ببرند.

در همین حال، شخصیت‌های میانه‌روی سیاسی ایران - که هزینه سنگینی برای دفاع از توافق هسته‌ای در داخل کشور پرداختند - منتظرند ببینند چه کاری از دست ایالات متحده ساخته است. ایرانی‌هایی که معتقد بودند یک گشایش با غرب می‌تواند موجب تقویت اقتصاد شود و منتهی به قدرتمندتر شدن طبقه متوسط، در حال از دست دادم امیدشان [به دولت] هستند. پیش از برجام، بسیاری از افراد طبقه متوسط، تقصیر انزوای اقتصادی ایران را به گردن رهبری می‌انداختند. امروزه گروه در حال رشدی از ایرانی‌ها انگشت اتهام را به‌خاطر کوتاهی از اجرای تعهدات و تداوم ایجاد مانع بر سر تحرک مالی ایران، متوجه ایالات متحده و اروپا کرده‌اند.

در کوتاه زمان، اعتبار ایالات متحده از سوی نظام ایران و ایرانی‌ها به شدت زیر سئوال رفته است. این مسئله بدون تردید اثری چند جانبه روی آغوش باز جمهوری اسلامی برای معامله و گفتگو  با غرب بر سر مسائل غیر هسته‌ای، به ویژه در کاستن از اثر درگیری‌های منطقه‌ای، خواهد داشت. اروپا و ایالات متحده باید به طور فعال با ایران برای رسیدن به راه‌حل‌هایی خلاقانه برای وصل‌کردن مجدد ایران به پلتفورم‌های مالی اروپایی، همکاری کنند. در سال آتی، با توجه به انتخابات‌های ریاست جمهوری آمریکا و ایران، دو طرف توافق هسته‌ای باید به نتیجه‌ای عینی برسند تا از این‌که توافق به میراثی ماندگار تبدیل می‌شود، اطمینان حاصل شود.

منبع: المانیتور