34 رییس در 70 سال!

با انتخاب مهدی تاج به عنوان رییس جدید فدراسیون فوتبال اکنون او سی‌وچهارمین سکان‌دار مهم‌ترین نهاد ورزشی در ایران به حساب می‌آید.

جالب این که با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 نام باشگاه تاج که متعلق به پرویزخسروانی (1394- 1301) بود پس از سلب مالکیت به «استقلال» تغییر یافت و واژه تاج از فوتبال ایران حذف شد تا این که سال‌ها بعد مهدی تاج، عضو هیأت رییسه و نایب رییس فدراسیون فوتبال شد و اکنون در سال 1395 خورشیدی دوباره فوتبال ایران با «تاج» شناخته می شود که البته هیچ نسبتی با آن تاج – نه با باشگاه و نه با افسر و دیهیمی که شاهان بر سر می‌گذاشتند - ندارد و اگر این نام خانوادگی باقی مانده به این سبب است که در فرهنگ مذهبی هم واژه تاج سابقه دارد. (امام چهارم شیعیان به جز زین‌العابدین و سیدالساجدین به «تاج البکایین» هم شهرت دارند.)

جدا از این مقدمه و به بهانه انتخاب مهدی تاج می‌توان مروری بر نام همه رییسان همراه با بیان نکاتی درباره اتفاقات هر دوره انداخت.

دوره اول از سال 1325 تا 1340 را شامل می‌شود که فدراسیون 13 دوره ریاست و البته کمتر این تعداد را به خود دیده چون برخی دو بار رییس شدند.

در این دوره فدراسیون فوتبال بیشتر در حال شکل‌گیری بود و تلاطمات سیاسی و اجتماعی به حدی بود که هنوز فوتبال به متن نیامده بود. از این رو اتفاقات خاص را می‌توان از سال 45 به بعد و خصوصا از زمان آتابای به بعد بررسی کرد.

به این ترتیب نخست از 1325 تا 1340 را برمی‌شمریم:

علی کنی از 1325 تا 1340، هدایت گیلانشاه از آبان 29 تا 31، محسن حداد از بهمن 31 تا خرداد 32، حسین سیاسی از تیر 32 تا دی 33، محسن حداد از بهمن 33 تا 34، حسین سیاسی از آبان تا بهمن 34، علی کنی از بهمن 34 تا مهر 35، مصطفی سلیمی از آبان 35 تا اردیبهشت 36، حسین مبشر از خرداد 36 تا شهریور 37، مصطفی مکری از مهر 37 تا مرداد 39 و ذبیح‌الله خبیری از شهریور 39 تا آبان 40.

دوره بعدی باز مصطفی مکری از مهر 37 تا مرداد 39 و ذبیح‌الله خیبری از شهریور 39 تا آبان 40، حسین سرودی از آبان 40 تا آبان 41 و حسین مبشر از آبان 41 تا دی ماه 45.

دوره سوم اما با تأملی بر هر رخداد از این قرار است:

- حسین سرودی (از دی ماه 45 تا بهمن 46): در زمان ریاست او بر فدراسیون فوتبال تیم‌های شاهین و دارایی منحل شدند.

- مصطفی مکری (از اسفند 46 تا خرداد 51) که اولین قهرمانی ایران در جام ملت‌های آسیا رقم خورد و نیز قهرمانی تیم تاج (استقلال بعدی) در جام باشگاه‌های آسیا در دوران او رخ داد.

- کامبیز آتابای را که از خرداد 51 تا شهریور 57 و هم زمان با اوج‌گیری انقلاب ریاست فدراسیون را بر عهده داشت، می‌توان موثرترین و موفق‌ترین رییس فدراسیون فوتبال پیش از انقلاب دانست.

در این دوره بود که لیگ نیمه‌حرفه‌ای برگزار شد و پایه‌های فوتبال حرفه‌ای گذاشته و جام قهرمانی ملت‌های آسیا تکرار شد و ایران برای اولین بار در جام جهانی (آرژانتین) حضور یافت.

لیگ سراسری برگزار شد و خود او بعد از استعفای «کوییتیک» به ریاست کنفدراسیون آسیا هم رسید.

در پی پیروزی انقلاب ناصر نوآموز رییس شد. در این دوران تیم فوتبال ایران به المپیک مسکو راه یافت اما به خاطر تحریم المپیک در اعتراض به اشغال افغانستان ایران شرکت نکرد. این در حالی است که معمولا در بیان تاریخچه حضور ایران در المپیک به این راهیابی اشاره نمی‌شود. نوآموز که سال‌ها بعد دوباره به این منصب بازگشت، در این دوره تا شهریور 59 رییس فدراسیون بود.

- هجدهمین رییس هادی طاووسی بود که از مهر 59 تا مرداد 60 بر سر کار بود. فوتبال اما تحت‌الشعاع تنش‌های شدید سیاسی و آغاز جنگ تحمیلی قرار داشت.

- رییس بعدی حسین آب‌شناسان بود. در دوران ریاست او برادرش در جبهه‌ها به شهادت رسید و دوره اول دوران ریاست او 6 ماه بیشتر به طول نینجامید البته از شهریور 61 تا اردیبهشت 62 نیز دوباره رییس شد و اتفاقاتی افتاد که لیگ را به تعطیلی کشاند.

درباره رییس بعدی (حسین راغفر) جالب است بدانید او دروازه‌بان ذخیره ناصر حجازی و منصور رشیدی در تیم ملی بود و اکنون به عنوان استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا و متخصص خط فقر شناخته می‌شود. پس از او بهروز صحابه بازیکن پیشین تیم پاس رییس فدراسیون شد و او نیز بعدتر ترجیح داد در عرصه‌های دیگر فعالیت کند.

در این زمان دوباره آب‌شناسان رییس شد. در دوران ریاست مجدد او بود که دخالت در تعیین نتیجه یک بازی پرماجرا موجب اعتراض شد و دبیر کل او - محمد جانفدا – جمله‌ای گفت که در یادها مانده و برخی به خود آب‌شناسان منتسب می‌کنند: « قوانین اسلام برای ما مهم است نه قوانین فیفا.»

درباره مهم‌ترین تصمیمات و اتفاقات رییسان دیگر نیز این موارد گفتنی است:

- نصرالله سجادی که از مهر 63 تا آبان 65 سکان فدراسیون را در دست داشت، همان رییسی است که پرویز دهداری را مربی تیم ملی کرد. اکنون و پس از 30 سال او مرد همه کاره وزارت ورزش است.

در پی سجادی، علی‌محمد مرتضوی که از آذر 65 تا آبان 66 عهده‌دار ریاست بود دهداری را به خاطر استعفای 14 ملی‌پوش کنار گذاشت و محمود یاوری را به جای او منصوب کرد اما خودش را ظرف 24 ساعت برکنار کردند!

رییس بعدی محمدرضا پهلوان بود که از آبان 66 تا شهریور 68 رییس بود. پهلوان، دهداری را بازگرداند اما تماشاگران در بازی با ژاپن سرمربی سخت‌گیر و نظم‌گرای تیم ملی را سنگ باران کردند. دهداری می‌گفت: ماهانه 5 هزار تومان حقوق می‌گیرد و بازیکن‌سالاری را برنمی‌تابد و شیوه خاص خود را اعمال می‌کرد و روح فوتبال را مهم می‌دانست نه جنبه‌های سرمایه سالارانه و رسانه‌ای و ستاره محورانه را.

این روش و بینش اما با فضای تازه و خاصه تغییر ارزش‌ها با پایان جنگ هشت ساله و آغاز عصر سازندگی دوام نیاورد و با این نگاه شگفت‌آور نبود که پهلوان جای خود را به ناصرآموز دهد که حالا در فضایی تازه سکان فدراسیون را در دست می‌گرفت و برای جلب نظر هواداران و تماشاگران، علی پروین را سرمربی تیم ملی کرد. در این دوره بود که ایران پس از 16 سال قهرمان بازی‌های آسیایی شد؛ هر چند غیبت برخی تیم‌های عربی به خاطر جنگ دوم خلیج فارس نیز در این موفقیت بی‌تأثیر نبود.

نوآموز که شهریور 68 آمد نزدیک به چهار سال بعد و در تیر 72 جای خود را به محمد صفی‌زاده داد که گمان می‌رفت با پیشینه باشگاه کشاورز با دست پر ظاهر شود و بسیار بماند اما او که مرداد 72 آمد فروردین 73 رفت. در این دوره بود که تیم ملی فوتبال ایران در مقدماتی جام جهانی فوتبال حذف شد و صفی‌زاده شبانه علی پروین را برکنار و اعلام کرد مربی خارجی می‌آورد اما عمر ریاست او کمتر از آن بود تا بتواند به این وعده عمل کند.

بیست‌وهشمین رییس امیر عابدینی بود از فروردین 73 تا آبان همان سال بر این کرسی نشست و نخستین رییس فدراسیون بعد از انقلاب بود که یک مربی خارجی را برای تیم ملی فوتبال ایران به کار گرفت: استانکو.‌

نفر بعدی داریوش مصطفوی بود که از آبان 1373 تا آذر 1376 رییس فدراسیون بود. در 8 آذر 76 ایران بار دیگر به جام جهانی صعود کرد و با این که تصور می‌شد این صعود او را ماندگار می‌کند اما در همان آذر کنار رفت و جای خود را به محسن صفایی فراهانی داد که دوران او را عصر طلایی فدراسیون فوتبال در 40 سال گذشته می‌دانند.

این در حالی است که در این زمان ایران از راه‌یابی به جام‌جهانی بازماند اما صفایی‌فراهانی فصل تازه‌ای از مدیریت فدراسیون فوتبال را رقم زد. فوتبال ایران در این دوران لیگ حرفه‌ای را به خود دید و راهی را گشود که بعدتر توسط محمد دادگان که در ابتدا منتقد او بود، ادامه داده شد.

صفایی فراهانی از آذر 76 تا شهریور 81 رییس فدراسیون فوتبال بود و چون به استقلال کامل فدراسیون باور داشت و دخالت‌های رییس سازمان ورزش را برنمی‌تافت، ترجیح داد کنار رود.

در حالی که اگر هم کنار نمی‌رفت، سازمان ورزش یارای کنار گذاشتن او را نداشت اما روابط نزدیک صفایی فراهانی با رییس جمهور وقت و به سبب احترام او چالشی ایجاد نشد و محمد دادگان رییس فدراسیون شد. استاد دانشگاه شهید بهشتی با سابقه بازی در تیم‌های پرسپولیس و ملی که راه صفایی فراهانی را ادامه داد و در این دوران تیم ملی فوتبال ایران با مربیگری برانکو ایوانکوویچ باز هم به جام جهانی راه یافت.

او که در شهریور 81 پا به ساختمان تازه فدراسیون گذاشته بود، در خرداد 85 و بعد از جام جهانی به دستور محمد علی‌آبادی، رییس سازمان ورزش دولت احمدی‌نژاد برکنار شد. دخالت آشکار دولت در امور فدراسیون.

دادگان هشدار داد این کار به تعلیق فدراسیون می‌انجامد اما مردان احمدی‌نژاد در عرصه‌های دیگر نیز نشان داده بودند که از کارهای پرهزینه برای کشور ابایی ندارند و به این هشدار توجهی نکردند تا کار به جایی رسید که فدراسیون تعلیق شد و کیومرث هاشمی را به رسمیت نشناختند و باز کمیته انتقالی به ریاست صفایی فراهانی بود که فوتبال ایران را نجات داد.

محمد دادگان در یک برنامه تلویزیونی گفت: «سه افتخار زندگی‌ام که همواره به آنها می‌بالم، اینهاست: راه یافتن ایران به جام جهانی در دوران ریاست من، دریافت نشان مدیریت و لیاقت از دست آقای خاتمی و برکنار شدن به دست محمد علی‌آبادی.»

فدراسیون فوتبال دوباره برپا شد ولی این بار شخص رییس‌جمهور وقت – محمود احمدی‌نژاد و رییس وقت سازمان ورزش - نیز سودای ریاست داشتند و علی کفاشیان در واقع دعوت شده بود که رقابتی صوری شکل گیرد و بعد از منتفی شدن کاندیداتوری خود احمدی‌نژاد و ممکن نبودن ریاست علی‌آبادی صحنه در اختیار شاهرخ شهنازی و علی کفاشیان قرار گرفت.

یکی از دنیای تنیس و دیگری قهرمان پیشین دوومیدانی و این گونه بود که علی کفاشیان با خوش اقبالی تمام در دی ماه 86 رییس فدراسیون شد و تا شنبه همین هفته و بیش از 8 سال دوام آورد و یک رکورد را به نام خود ثبت کرد و جالب این که نرفته چه، حالا بر کرسی نایب رییسی نشسته هر چند که نمی توان گفت الگوی پوتین – مدودف در عرصه سیاست در روسیه را تکرار کرده چون کفاشیان می‌توانست برای دوره سوم نیز نامزد شود اما نشد.

حضور در جام جهانی و موفقیت در رده‌های مختلف و استخدام مربی خارجی در بالاترین رده جهانی - کارلوس کی‌روش - از شناسه‌های دوران مدیریت کفاشیان است. مدیر دایره ارزی بانک مرکزی که نام او یادآور خنده‌ها و خونسردی‌ها و گذار از بحران‌های مختلف است. تنها رییس فدراسیون فوتبال که اگر چه از او با صفت «سابق» یاد می‌شود اما همچنان در کانون تصمیمات فدراسیون قرار دارد.»