خوابهای امپراطورگونه دو کشور را به مخاطره می اندازد

گروه بین الملل: تاریخ روابط ترکیه و ایران همواره تاریخ مهم و حساسی برای منطقه بوده است. هر موقع این دو کشور در کنار همدیگر بوده اند منطقه هم از ثبات بیشتری برخوردار بوده است. رابطه پر‌فراز‌و‌نشیب ایران و عثمانی از زمان حکومت قاجاریه، شکل تازه‌ای به خود گرفت. ایران در زمان پادشاهی ناصرالدین‌شاه و صدراعظمی امیرکبیر در سال۱۸۵۱ میلادی نخستین سفارت خود در عثمانی را تاسیس کرد. «امیر‌کبیر»، حاج «میرزا احمدخان» را که از کارکنان وزارت‌خارجه آن‌زمان بود، به‌عنوان مصلحت‌گذار ایران راهی استانبول کرد.


به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، هرچند از زمان امپراتوری دو کشور تا الان «تنش» جزو لاینفک روابط ایران و ترکیه بوده اما این تنش هیچ‌گاه نتوانسته بر همسایگی دو‌کشور سایه افکند و دو طرف هرطور بوده با یکدیگر کنار آمدند. شاید همین امر هم بوده که باعث شده تا روند اعزام سفیر بین تهران و آنکارا هم چند‌سال دچار اخلال شود. شاید چشمگیرترین اتفاق بین تهران و آنکارا در دوران پهلوی‌ها را لغو روادید عبور‌و‌مرور بین اتباع دو کشور در زمان پهلوی اول دانست.

هرچند در دهه٩٠ میلادی ستاره اقبال اسلامگرایان رو به افول بود، اما شاگردان محبوب «اربکان» و در راس آنها «رجب طیب اردوغان» در سال٢٠٠١ حزب «عدالت و توسعه» را تشکیل داد و در انتخابات پارلمانی آن سال پیروزی چشمگیری به‌دست آوردند. آن زمان تهران از پیروزی یک حزب اسلامگرا خرسند شد. «اردوغان» که حزبش اکثریت پارلمان را در اختیار گرفته بود، در آستانه حمله نظامی آمریکا و ائتلاف به عراق، دست به یک بازی هوشمندانه زد تا هم در ائتلاف شرکت نکند و هم وجهه خوبی در افکار عمومی جهان عرب و مردم خودش پیدا کند. او درخواست برای حضور در ائتلاف یا حتی در اختیار گذاشتن مرزهای جنوبی‌اش برای حمله به عراق را به پارلمان ارائه کرد. پارلمان هم که از هم‌حزبی‌های «اردوغان» تشکیل شده بود، به این طرح‌ها رای منفی داد تا هم همکاری با ائتلاف را «از سر خود باز کرده باشد» و هم در افکار عمومی تاثیرگذار باشد.



ترکیه پس از روی‌کار‌آمدن «اردوغان»، «به صفر رساندن تنش با همسایگان» را به‌عنوان راهبرد اصلی خود در سیاست خارجی انتخاب کرد. ایده‌پرداز این دکترین، «احمد داوود اغلو» مشاور ارشد نخست‌وزیر در آن موقع بود که از اردیبهشت١٣٨٨ به‌عنوان وزیر‌خارجه مشغول فعالیت شد. با روی‌کار‌آمدن احمدی‌نژاد، انگار رقابت تنگاتنگی بین او و اردوغان در رابطه با اظهارنظرهای جنجالی پدید آمد. اظهارات جنجال‌برانگیز را تنها می‌توان یکی از وجوه اشتراک نخست‌وزیر وقت ترکیه و رئیس دولت وقت ایران دانست، چرا‌که از دیگر تشابهات این دو، رسیدن به قدرت اجرایی از ساختمان شهرداری بود. اوج روابط دوستانه دولت‌های ایران و ترکیه در ماجرای هسته‌ای ایران، در سال١٣٨٩ بود. اردیبهشت آن سال «برزیل»، «ترکیه» و «ایران» در تهران به بیانیه‌ای دست یافتند که طبق آن موضوع هسته‌ای ایران می‌توانست تا حد زیادی حل‌و‌فصل شود، اما کارشکنی‌های غرب و در رأس آنها آمریکا، باعث شد بیانیه به شکست بینجامد. در این بین اختلافات بین ترکیه و ایران هم کم نبوده است اما دو طرف همزمان کوشیده اند این اختلافات را مدیریت کنند.

سفر سال گذشته اردوغان و در پی آن احمد داوود اوغلو به تهران یکی از این تلاشها برای کاهش اختلافات و یا دستکم مدیریت اختلافات بود. حال رئیس جمهوری اسلامی ایران در ترکیه بسر می برد تا دو  کشور در حاشیه برگزاری اجلاس سران کشورهای اسلامی بیشتر از گذشته به همدیگر نزدیک شده و در شرایطی که منطقه آبستن بحرانهای حساس هست بتوانند به توافقی نسبی برای توسعه روابط دست یابند. تاریخ نشان داده است هر موقع این دو کشور در کنار همدیگر بوده اند توانسته اند به نحو احسن بحرانهای منطقه ای را مدیریت کنند و هر موقع دو طرف از همدیگر جدا شده اند بی ثباتی بیشتری روی به منطقه آورده است. ترکیه در حالی که استراتژی خود را بر رساندن تنش با همسایگان به صفر قرار داده بود امروز این فرصت را پیدا کرده است تا در کنار ایران تنش های منطقه ای را مدیریت کند. بخصوص که تروریسم می رود ترکیه را بیشتر از هر زمانی با بحران امنیتی، سیاسی و اقتصادی روبرو سازد.



اتکای دو کشور به همدیگر در راستای حل بحرانهای منطقه ای می تواند دو کشور را در رسیدن به قله های موفقیت بیشتر کمک کند. بازگشت دو طرف به خوابهای امپراطور گونه بزرگترین آسیب برای این دوران می تواند باشد. این اصل باید مدنظر قرار گیرد که هیچ کدام از طرفین نمی توانند دیگری را حذف کنند از این رو ناچار به توافق هستند، بماند که این توافق اسایش و امنیت بیشتری برای مردمان دو کشور و منطقه به همراه خواهد داشت. علیرغم همه انتقادها امروز رئیس جمهور اسلامی ایران در ترکیه است اما آیا نتایج این سفر پاسخ منتقدین توسعه روابط با ترکیه را خواهد داد؟