احیای فرهنگ «لات و لوتی» در فضای مجازی

عده‌ای نوچه‌هایشان بودند و در محل راه می‌رفتند، اصطلاحاً گرد و خاکی به پا می‌کردند. خیلی‌ها از آنها حساب می‌بردند و خیلی‌ها هم به اعتبار حرف لات و لوت‌ها، عمل می‌کردند. بعضی از لات و لوت‌ها خفت‌گیری می‌کردند و برخی دیگر، بالاخواه آنها که حقشان ضایع شده بود درمی‌آمدند و خلاصه روزگار لات و لوت‌های چند دهه قبل، روزگار خوشی برایشان بود، اما با گذر ایام و تغییر سبک زندگی شهرها، دایره حضور و فعالیت لات و لوت‌ها کمتر و کمتر شد به طوری که در حدود یک دهه قبل، در برخی محلات قدیمی شهرهایی چون تهران، آثار محدودی از حضور لات و لوت‌ها بود.

اما در سال‌های اخیر و به لطف گسترش تکنولوژی و توسعه ارتباطات، مجالی تازه برای عرض اندام لات و لوت‌ها فراهم شده و این روزها کانال‌های تلگرامی و صفحات فیس‌بوکی لات و لوت‌ها مشتریان و اعضای پر و پا قرصی را به خود دیده که به نوعی احیاگر فرهنگ لات و لوتی دهه‌های قبل ایران شده است. در این شبکه‌های اجتماعی، لات و لوت‌های نوپا و به اصطلاح تازه به دوران رسیده، مرسومات خاص را مطرح می‌کنند که هیچ اشارتی به قاموس جوانمردی لات و لوت‌های دهه‌های قبل ندارد.

گروه‌های تلگرامی و فیس‌بوکی لات و لوت‌های جدید، این روزها مانوری از قدرت بدنی، شاخ و شانه کشیدن برای رقبا، مفسده‌های اخلاقی و خلاصه دنیایی وارونه از لات و لوتی را نشان می‌دهند که می‌تواند در نوع خود قابل تأمل و نگران‌کننده باشد. گروه‌های تلگرامی و فیس‌بوکی لات و لوت‌ها با هزاران عضو فعال، نمادهای خشم و خشونت را تبلیغ می‌کنند که در نوع خود انواع سوءاستفاده‌ها را برده و کمتر کسی هم کاری به کارشان دارد.

یارگیری برای لات‌ها

در گروه‌های لات و لوت‌ها در شبکه‌های اجتماعی، اعضا برای خود یارگیری می‌کنند و هر که زور بازو و حرف پر زورتری داشته باشد، توفیق بیشتری برای عرض اندام پیدا می‌کند. پس از این حضور، افراد در فضای حقیقی حاضر شده و کم کم دوران تازه‌ای را برای قلمروی لات و لوت‌ها مهیا می‌کنند. در سال‌های اخیر، لات و لوت‌های تازه به دوران رسیده در نقش بادیگارد و محافظ برای افرادی که دنبال اسم رسمی برای خود هستند - از بازیگران سینما و تلویزیون گرفته تا ورزشکاران - عمل می‌کنند.

این روزها بازیگران درجه سه و چهار تلویزیون و سینما، با پول‌های ناچیزی که به لات و لوت‌های تازه به دوران رسیده پرداخت می‌کنند، در مکان‌های عمومی با محافظ حاضر می‌شوند تا خودنمایی بیشتری کرده و البته شهرتی برای خود کسب کنند. در مقابل، لات و لوت‌ها نیز «پز» محافظت از فلان بازیگر سینما و تلویزیون را می‌دهند که هنوز تعداد بازی‌های هنری‌اش به تعداد انگشتان یک دست نرسیده است!

از طرفی، رسمیت یافتن حضور لات و لوت‌های نسل جدید در اماکن عمومی و در کنار شخصیت‌ها سبب شده تا آنها نیز در دنیای درون خود، به رجزخوانی و ساماندهی تشکیلاتی بپردازند.

لات و لوت‌های نسل جدید که به مدد شبکه‌های اجتماعی، فعالیت بیشتری پیدا کرده‌اند، اکنون مشاغل مختلفی را برای خود رقم زده‌اند. گروهی، به دستفروشی‌های شبکه‌ای در معابر و میادین شهر می‌پردازند، گروهی دلالی و داد و ستدهای دسته‌چندمی انجام می‌دهند، گروهی نیز از خانه‌های تیمی گرفته تا خلاف‌های رایج در جامعه را مدیریت می‌کنند. همه اینها، در سایه بازگشت فرهنگ لات و لوتی دهه‌های قبل ایران در حال رقم خوردن است که می‌تواند روزگار تازه‌ای را برای زندگی شهرنشینی رقم زند.

آنچه مشخص است اینکه فرهنگ لات و لوتی اکنون در صفحات شبکه‌های مجازی به طور عجیبی با استقبال مواجه شده است به طوری که کانال لات‌و‌لوت‌ها در تلگرام در ساعت 14 و 30 دقیقه بعدازظهر روز 24 فروردین حدود 193697 نفر عضو داشت اما هنوز ثانیه‌ای از این رقم نگذشته بود که دو نفر به کانال اضافه شدند و این روند در حال تداوم یافتن است.

«حسین باهر» - جامعه‌شناس و استاد دانشگاه - درباره چرایی احیای فرهنگ لاتی و لوتی در ایران و اینکه این موضوع چه تبعاتی در جامعه ایرانی می‌تواند داشته باشد، به «قانون» می‌گوید: فرهنگ لاتی در کشور سابقه طولانی دارد، بی‌شک یکی از عناصری که طی تاریخ اجتماعی ایران حضوری گاه پررنگ و گاه کمرنگ داشته‌اند، افرادی بوده‌اند که با ادعای، از قوی گرفتن و به ضعیف دادن و انجام مرام‌هایی خاص، در پی نمایاندن خود به شکل مدعی‌العموم و حق ضعفا بوده‌اند و گاه نام خود را عیار و گاه پهلوان و گاه لوطی می‌گذاشتند.

ضد فرهنگ را در جامعه شکل دادند

این جامعه‌شناس ادامه داد: لات و لوت، خس و خاشاک، بی پدر و مادر، بی سر و پا، بی‌بتّه و بنه و خلاصه «بی‌همه‌چیز» اصطلاحاتی است که برای خود سوابق تاریخی و جغرافیایی داشته و حتی می‌شود گفت «ضدفرهنگ‌هایی» را رقم زده‌اند و همواره با این ویژگی‌ها شناخته شده‌اند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه "لات و لوت‌های دهه 50 و 90 دارای تفاوت‌های بسیاری هستند، تاکید کرد: در چند سال گذشته لات‌های کشور در برخی موارد خواهان حفظ شرافت وناموس و ... بودند اما در سال‌های اخیر خود این افراد دیگر به دنبال لوطی‌گری نیستند بلکه نام نیکی از خودشان به‌جا نگذاشتند و همواره در پی اغتشاش، تعرض به زنان و بچه‌ها هستند و با گسترش چنین فرهنگی شاهد افزایش آسیب‌های اجتماعی هستیم که یقیناً از جانب همین افراد شرور به جامعه به ارث می‌رسد، چراکه در پی منافع شخصی خودشان هستند.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه "ریشه این فرهنگ در جامعه می‌تواند وجود مسئولان بی‌خرد باشد"، تاکید کرد: وقتی در کشور مسئولان در سخنرانی‌هایشان از ادبیات مناسب استفاده نمی‌کنند و به شعور شهروندان احترام نمی‌گذارند طبیعتاً فرهنگ اراذل و اوباشی یا همان لات و لوتی در کشور افزایش پیدا خواهد کرد، چراکه این افراد در دوره‌ای توسط مردم به فراموشی سپرده شده بودند اما دوباره می‌توانند قدرت از دست رفته خودشان را احیا کنند و به آغوش جامعه بازگردند.

باهر در ادامه اظهار کرد: ریشه اصلی شیوع و ترویج این فرهنگ در جامعه، وجود مسئولانی است که در میان مردم از الفاظ نامناسب استفاده می‌کنند. وجود این ادبیات از جانب مسئولان می‌تواند به آنها قدرت دهد. بنابراین لات و لوت‌ها دارای شکل و شمایل و گفتار و کردار خاصی هستند که بعضی از سیاستمداران پوپولیست، برای گردآوری آرای عوام از آنها تقلید می‌کنند!

این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه سال‌ها از فرهنگ لاتی می‌گذرد، افزود: با توجه به اینکه شرایط کنونی جامعه تغییر کرده است، می‌توان از وجود چنین افرادی به عنوان ضد فرهنگ و خرده‌فرهنگ نام برد به طوری که سر از فضای مجازی بیرون آوردند. همچنان با وجود این افراد وفاق اجتماعی در کشور شکل نمی‌گیرد و همیشه چنددستگی میان مردم به وجود می‌آید که در برخی مواقع ممکن است تبعات جبران‌ناپذیری را برای جامعه داشته باشد. وجود خرده‌فرهنگ‌ها که بزرگ‌ترین منفعت و مشکلات جوامع مختلف را در بر می‌گیرند بیشترین خدمات و صدمات را به فرهنگ و هویت ملی مذهبی یک منطقه یا قوم یا ملت دارند. مسلماً هرچه فرهنگ عمومی و گفتمان مدیریت عالی کشور فخیم‌تر باشد، سطح مراودات کلامی و مبادلات غیرکلامی والاتر و در کل فرهنگ رایج فرهیخته‌تر می‌شود.

مسئولان از رسانه‌ها برای ترویج فرهنگ بومی استفاده کنند

چه بخواهیم و نخواهیم باید با این خرده‌فرهنگ‌ها یا ضدفرهنگ‌ها روبه‌رو شویم. بهترین کار برای داشتن نسلی سالم و کشوری توسعه‌مند و جوانانی خودباور و با پشتکار داشتن برنامه‌ریزی صحیح و درازمدت فرهنگی است. ابزارها همان‌طور که برای دشمنان می‌توانند مفید باشند برای ما هم می‌توانند مفید واقع شوند یعنی همان‌طور که کشورهای غربی از رسانه‌های خود برای نشر و پخش اطلاعات صحیح استفاده می‌کنند، مسئولان می‌توانند با به‌کارگیری رسانه‌های داخلی فرهنگ درست را در جامعه ترویج دهند.

در این شرایط در مقابل جریان‌های‌فرهنگی (لات و لوت) جامعه دچار کمترین آسیب می‌شود. از دوران کودکی در کتاب‌های درسی باید به فرزندان در زمینه فرهنگ بومی آموخت. بنابراین می‌توان بر خرده‌فرهنگ‌های متعارض غلبه کرد و فرهنگ بومی خود را در کشور حفظ کرد.