اقتصاد مقاومتی مختص ایران نیست/ همه کشورها برای دستیابی به اقتصاد مقاومتی تلاش می‌کنند

نادره شاملو 33 سال در بانک جهانی شاغل بوده و در این مدت پستهای کارشناسی، مدیریت و مشاوره‌ای مهمی داشته و چندین کتاب در موارد مختلف توسعه نوشته که به چندین زبان ترجمه شده و در سطح جهان تأثیرگذار بوده است، مخصوصاً در 15 سال اخیر او به‌عنوان مشاور ارشد رئیس اقتصاددانان منطقه خاورمیانه و آفریقای شمالی در مباحث مختلف اقتصادی شرکت کرده است.

او هم‌اکنون مشاور اقتصادی سازمان‌های پژوهشی و نیز کارآفرینان در کشورهای مختلف است. وی دارای فوق‌لیسانس اقتصاد از دانشگاه جرج تاون آمریکاست. تجربه کاری و بررسی وضعیت اقتصادی کشورهای مختلف از جمله مکزیک، شیلی، برزیل، تایلند، اندونزی، مالزی، لائوس، ویتنام، پاکستان، ترکیه، یوگسلاوی سابق، کانادا، آلمان، هلند، فرانسه از سوریه و لبنان تا یمن و عربستان و تمام کشورهای خاورمیانه از مراکش گرفته تا ایران را دارد.
وی با هشدار نسبت به اینکه "باید مراقب تعابیرمان از اقتصاد مقاومتی باشیم چراکه با هر تعبیری در مسیری متفاوت حرکت خواهیم کرد"، به تشریح این مفهوم و چگونگی عملیاتی کردن آن می‌پردازد.

مشروح گفت‌وگو با وی را در ادامه می خوانید.

• هدف از اقتصاد مقاومتی؛ کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد ایران در مقابل شوکهای خارجی و داخلی

تسنیم: اقتصاد مقاومتی از نظر شما به‌چه‌معناست؟

شاملو: مفهوم «اقتصاد مقاومتی» یک مفهوم معمول و متعارفی در اقتصاد نیست، این بدان معناست، که ترجمه «مقاومت» را در انگلیسی این‌گونه می‌توان ترجمه کرد:
انعطاف پذیری یا کشسانی فرآیند انطباق در مواجهه با ناملایمات، آسیب‌ها، فجایع، تهدیدات یا منابع قابل توجه فشار بر روی خانواده  و بنگاههای اقتصادی و عوامل استرس‌زای مالی است. مقاومت به‌معنای «ترمیم» آسیب ناشی از تجربه‌های دشوار است و یا اینکه مقاومت یعنی خودداری از پذیرش یا گردن نهادن به چیزی؛ تلاش برای امتناع از چیزی از طریق اقدام یا استدلال.

اگر شما تعاریف اقتصاد انعطاف پذیر را در نظر بگیرید:
آسیب پذیری اقتصادی به‌معنای قرار گرفتن اقتصاد در معرض شوکهای بیرونی، ناشی از فضای باز اقتصادی است. انعطاف پذیری اقتصادی هم توانایی یک اقتصاد از لحاظ خط‌مشی برای تحمل یا ترمیم تأثیرات چنین شوکهایی است.
بنابراین اگر هدف از اقتصاد مقاومتی کاهش آسیب پذیری اقتصاد ایران در مقابل شوکهای خارجی و داخلی باشد، این می‌تواند امری مثبت باشد و تلاشی است که همه اقتصادهای جهان سعی در انجام آن دارند. یک کشور ممکن است حتی تلاش کند این فشارها را به فرصت تبدیل کند.

• به‌یاری اقتصاد مقاومتی اقتصاد به‌نحوی تجدید ساختار یافته می‌شود که دارای بهترین ظرفیت‌ها برای همه و به‌ویژه بخش خصوصی است

تسنیم: به‌نظر شما به اقتصاد مقاومتی چگونه می‌توان جامه عمل پوشاند؟
شاملو: راه‌های دستیابی به این هدف، عبارتند از:  تنوع‌بخشی بیشتر، ایجاد فرصت‌هایی برای مردم برای مبتکرانه‌تر و وفق پذیرتر عمل کردن، گشایش اقتصادی بیشتر در داخل به‌شکلی که موانعی که ممکن است مردم و بنگاه‌ها با آن مواجه شوند برطرف شود تا جامعه به‌سرعت خود را با شرایط نامساعد وفق دهد. اقتصاد مقاومتی همچنین به‌معنای صرف انرژی بیشتر برای اطمینان یافتن از این مسئله که در صورت بروز شوکهای خارجی یا داخلی (مثل سیل، زلزله، خشکسالی)، شبکه‌های تأمین اجتماعی بهتری وجود دارند تا از اقشار آسیب پذیر حمایت کند، به‌بیان دیگر، اقتصاد به‌نحوی تجدید ساختار یافته که دارای بهترین ظرفیت‌ها برای همه و به‌ویژه بخش خصوصی است.

در بعضی موارد اقتصاد مقاومتی را می‌شود این‌چنین تعبیر کرد که  راهی برای دور زدن تحریم‌ها علیه کشور یا منطقه‌ای است که با تحریم مواجه است، این می‌تواند در بر دارنده افزایش انعطاف پذیری اقتصاد از طریق نهاده‌های داخلی در برابر نهاده‌های وارداتی، قاچاق کالاها و افزایش تجارت تهاتری باشد.
باید مراقب تعابیرمان از اقتصاد مقاومتی باشیم چراکه با هر تعبیری در مسیری متفاوت حرکت خواهیم کرد، از جمله نقش بیشتر دولت در اقتصاد به‌طوری که محیط کسب و کار بخش خصوصی کوچکتر و سخت‌تر شود و نظیر اینها. به این ترتیب، اقتصاد مقاومتی در تعبیری دیگر ممکن است، به‌معنای محصور بودن، بوروکراسی بیشتر و وجود مقررات دست و پاگیر باشد. این مسیر می‌تواند فرآیندها و نتایج متفاوتی داشته باشد.

این طور سیاستها در طولانی‌مدت مخرب هستند و خود شوکهای بیشتر به مردم، خانواده، شرکتها و... خواهد رساند.

در این تعبیر اگر به اقتصاد مقاومتی نگاه شود، ایران مدتی است اقتصاد مقاومتی را به اجرا گذاشته است. نقش دولت در اقتصاد در طول زمان افزایش یافته است. مشکل اینجاست که این رویکرد نمی‌تواند موقعیت‌های شغلی ضروری‌ای را که اقتصاد ایران نیاز دارد فراهم نماید. و این مشکلات اجتماعی/ اقتصادی ریسک بی‌ثبات سازی اقتصاد را به‌دنبال دارد.

اگر اقتصاد مقاومتی به‌معنای مثبت آن هدف باشد، آن‌گاه با اعمال اصلاحاتی  نظیر سالم‌تر کردن نظام بانکی، فضای کسب و کار بهتر، مقابله با فساد، روابط تجاری مستحکم‌تر با شرکا، همگی می‌تواند اقتصاد ایران را پویاتر و در داخل منطبق‌تر با شرایط بسازد و احتمال شوکهای خارجی نامساعد را کاهش دهد.