از «هفت‌شین» ایرانی تا «هفت‌سین» قرآنی!

بنا بر تحقیقاتی که در کتب مختلف صورت گرفته هفت سین رسم کهنی نیست و نویسندگان مختلف در خصوص محتویات سفره هفت سین نظرات متفاوتی دارند. از نگاه برخی در دوران ساسانیان و پیش از اسلام به این سفره به «هفت‌شین» شهرت داشته و شامل شمع، شراب، شهد، شمشاد، شربت، شقایق بوده است.

در آن زمان قالب‌های زیبا و منقش کائولین (خاک رس) مهمترین کالای بازرگانی چین بود که به ایران وارد می‌شد. این قالب‌ها به «چینی» معروف بودند که هفت خوراکی سفره نوروزی را در آنها می‌نهادند به همین دلیل به خوانچه نوروزی «هفت چین» نیز می‌گفتند که با گذشت سال‌ها و ورود اسلام به ایران و رواج زبان عربی، به دلیل نبود «چ» در زبان عربی به «سین» تغییر نام پیدا کرد و شراب به علت حرام بودن با سرکه جایگزین و «هفت شین» یا «هفت چین» به هفت سین مبدل شد.

گروهی دیگر هم این گونه استدلال می‌کنند که ایرانیان باستان در سفره نوروزی از هفت گونه میوه خشک شده یا تر استفاده می‌کردند که «هفت چین» نام داشت و عبارت بود از «سنجد، سماق، سمنو، سیب، سرکه، سبزی، سیر».

ابو ریحان بیرونی این سفره را متعلق به زمان جمشید می‌داند و می‌گوید: «چون جمشید بر اهریمن که راه خیر و برکت، بارش باران سبز شدن گیاهان و نعمت های فراوان را بسته بود،پیروز شد و دوباره خیر و برکت،نعمت باران و سبز شدن گیاهان شروع شد،به همین جهت مردم گفتند «روزنو» یعنی روزنوین و دوری تازه.»

وی ادامه می‌دهد: «هفت سین عبارت از هفت صنف از غلات است که سر هفت استوانه در کنار خانه سبز می‌کردند و از روییدن این غلات خوبی و بدی زراعت و حاصل سالیانه را حدس می‌زدند، سپس این رسم در ایران پایدار ماند که مردم در هفت ظرف هفت نوع از غلات را سبز کنند.

و در نهایت گروهی دیگر هم بر هفت میم معتقدند که شامل میوه، ماهی، مرغ، ماست، مربا، مسقطی و میگو است اما جدای از همه هفت‌های مشترکی که طی سالیان متمادی در روز عید کنار خانواده‌های ایرانی بوده، پرداختن به «هفت سین قرآنی» هم خالی از لطف نیست.

در صفحه 84 کتاب تحف العقول از امام علی(ع) روایت شده است که اگر کسی هفت آیه که در آنها هفت سین ذکر شده باشد با آب زعفران و گلاب برظرف چینی بنویسد و در ساعت تحویل سال از آن آب بنوشد تا آخر سال دچار مرض و کسالت نمی‌گردد و بیمه قرآن می‌شود و آن آیات عبارتند از:

1. سلام قول من رب رحیم(سوره یس، آیه 58)

2. سلام علی نوح فی العالمین(سوره صافات آیه 79)

3. سلام علی ابراهیم (سوره صافات آیه 108)

4. سلام علی موسی و هارون (سوره صافات آیه 119)

5. سلام علی آل یاسین (سوره صافات آیه 129)

6. سلام علیکم طبتم فادخلوها خالدین (سوره زمر آیه 71)

7. سلام هی حتی مطلع فجر (سوره قدر آیه 6)

اما فارغ از اینکه هفت چین رسم کهن ایرانیان بوده است یا هفت سین، پیشینیان ما در خوانچه نوروزی خود به نوعی همه عالم را فرا رویشان قرار می دادند و با جمع کردن اعضای خانواده در کنار هم، همگی در لحظات زیبای تحویل سال با خدای خویش نیایش می کردند.