ریسک اقتصاد عربستان

علاوه بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، دولت عربستان به سبب ذخایر عظیم نفتی و درآمدهای این بخش به ثروت فراوانی دست یافته است. این نکته را نیز باید خاطرنشان کرد که عربستان تولید‌کننده اصلی اوپک است. امروزه، درآمد 80 درصد این کشور از فروش نفت حاصل می‌شود. طی سال‌هایی که قیمت‌های نفت در اوج خود بودند عربستان به میزان 700 میلیارد دلار ذخایر ارزی گردآوری کرده است. با چنین جریان عظیم پولی، پادشاهی عربستان میلیاردها دلار صرف پروژه‌های توسعه زیرساخت‌ها کرد و میلیون‌ها شغل برای شهروندان خود به وجود آورد. در پی این رونق اقتصادی، عربستان اکنون با معضلات و ریسک‌های اقتصادی مختلفی دست به گریبان است. این مخاطرات اقتصادی به‌طور قابل ملاحظه‌ای بر ثبات مالی، ظرفیت سرمایه‌گذاری و ذخایر ارزی کشور اثرگذار بوده است. با توسعه نفت شیل و رشد قابل ملاحظه تولید نفت کشورهای غیراوپک، نفت طی نیمه دوم سال 2015 به میزان 70 درصد افت قیمت را تجربه کرد. هم‌اکنون عربستان با دو چالش فرامرزی روبه‌رو است: دولت اسلامی (داعش) و ایران. جنگ یمن ثبات پادشاهی و سلامت نظام مالی کشور را به مخاطره جدی انداخته است. تهدید‌های خارجی باعث شده تا دولت مخارج دفاعی خود را طی سال‌های اخیر تا 25 درصد کل مخارج افزایش دهد. این رقم تقریبا دو برابر مجموع مخارج هزینه‌ شده دولت برای سلامت و توسعه اجتماعی است.

منابع مالی کشور به واسطه قیمت‌های پایین نفت به شدت ضربه خورده است. این امر موجب شده تا دولت برای جبران کسری بودجه به افزایش مالیات‌ها، کاهش یارانه‌ها و قطع کردن برخی مخارج و پرداخت‌ها روی بیاورد. این کشور در نظر دارد تا وابستگی اقتصاد خود را به نفت از 80 درصد به 60 درصد تا انتهای سال 2018 کاهش بدهد. اخیرا دولت این کشور میزان کسری بودجه سال 2016 را 9/ 97 میلیارد دلار تخمین زده بود.

دولت در حال حاضر تلاش دارد کسری بودجه 8/ 97 میلیارد دلاری خود را با افزایش مالیات‌ها و کاهش پرداخت‌ها و مخارج دولتی جبران کند. دولت در نظر دارد مخارج سال جاری را به 840 میلیارد ریال سعودی کاهش دهد. از طرف دیگر، دولت پیش‌بینی خود را از درآمدهایش از رقم 715 میلیارد ریال به 514 میلیارد ریال کاهش داده است. دولت عربستان در گزارش بودجه خود اعلام کرده قصد دارد یارانه‌های برق، آب و محصولات نفتی را با شرایط جدید تعدیل کند، تصمیمی که به لحاظ سیاسی بسیار حساس قلمداد شده است، چرا که عربستان همواره تلاش داشته تا نرخ‌های این کالاهای اساسی را در پایین‌ترین مقدار ممکن نگه دارد. این کشور همچنین در نظر دارد با فروش سهام خود از شرکت آرامکو بخشی از نقدینگی مورد نیاز را تامین کند؛ شرکتی که بزرگ‌ترین شرکت نفتی دنیاست و مهم‌ترین منبع قدرت سیاسی عربستان در منطقه محسوب می‌شود.

به سبب جنگ و تنش‌ها‌ در مناطق مرزی کشور و قیمت‌های پایین نفت، ذخایر فارکس پادشاهی عربستان طی 12 ماه اخیر در حال کاهش بوده است. این کشور در حال حاضر میلیاردها دلار برای بخش دفاعی و خرید تسلیحات هزینه می‌کند. تحلیلگران با در نظر گرفتن جنگ در سوریه و یمن نرخ‌های رشد دورقمی را برای بودجه دفاعی طی سال‌های پیش رو تخمین زده‌اند. با توجه به این نرخ‌های رشد در بخش دفاعی و نظامی، در ضمن قیمت‌های پایین نفت، عربستان سعودی در معرض چند ریسک اقتصادی قرار گرفته که از هم اکنون به‌طور قابل ملاحظه‌ای ثبات مالی، ظرفیت جذب سرمایه‌گذاری و ذخایر ارزی آن را تحت تاثیر قرار داده است. دارایی‌های خارجی بانک مرکزی از ماه نوامبر تا دسامبر 2015 به میزان 1/ 3 درصد کاهش داشته و به رقمی معادل 2 هزار و 283 تریلیون ریال رسیده است. مجموع دارایی‌‌های کشور، در مقایسه با سال گذشته، با 9/ 15 درصد کاهش به کمترین مقدار خود از سال 2012 رسیده است. با در نظر داشتن کسری مستمر بودجه و تخمین پایین ماندن قیمت‌های نفت، ذخایر کشور طی روزهای آتی نیز روند کاهشی را تجربه خواهد کرد.

منبع : دنیای اقتصاد