دو دیپلماسی ایران خودرو در همکاری‌های داخلی و خارجی با بنز و پژو

به گزارش بولتن نیوز،طی هفته های اخیر که صنعت خودرو بیش از گذشته مورد توجه افکار عمومی بوده و ایران خودرو بیش از سایپا در بحث مشارکت با سرمایه گذاران خارجی و برندهای معروف ، خبر ساز شده ، روزنامه شرق با انتشار مطلبی با عنوان تأملی بر دیپلماسی صنعتی آبی‌پوشان جاده مخصوص اعلام کرد: یک ماه بیشتر از اجرائی‌شدن برجام می‌گذرد و در این مدت ایرانیان با هیأت‌های اقتصادی و سیاسی مختلفی از سراسر دنیا سر میز مذاکره نشسته‌اند.

مذاکراتی که پیش از این نیز در دوسال‌واندی گذشته از عمر دولت روحانی کم‌وبیش ادامه داشته اما اینک رنگ‌وبویی جدی‌تر به خود گرفته است. آذرماه سال ٩٢ بود که حسن روحانی برای شرکت در اجلاس داووس به سوئیس رفت. حضور روحانی در جمع هیأت‌های مختلف خارجی با استقبالی قابل توجه همراه بود و نوید‌دهنده تمایل جدید اروپایی‌ها و غربی‌ها و حتی آسیایی‌ها به ایران بود. تغییر رویکردی که با برگزاری جلسات مختلف قابل انتشار و غیرقابل انتشار همراه شد.

روزی که رئیس جمهور تابوی چندساله سرمایه‌گذاری در جاده مخصوص را شکست

روحانی آن روز در سخنرانی‌اش از تغییر رویکرد ایران به نوع سرمایه‌گذاری در کشور خبر داد.به جرئت می‌توان گفت او در آن روز تابوی چندساله سرمایه‌گذاری در جاده مخصوص تهران را شکست و برای نخستین بار از امکان سهام‌دارشدن برندهای اروپایی در شرکت‌های ایرانی حرف زد.

او به صراحت اعلام کرد چنانچه برندهای اروپایی و آسیایی و به‌طورکل شرقی و غربی بخواهند در ایران سرمایه‌گذاری کنند، ایران با آغوش باز پذیرای آنهاست و درعین‌حال امکان سهام‌دارشدن این برندها در ایران را فراهم می‌کند. موضوعی که تا آن زمان به مخیله هیچ‌یک از برندهای خارجی خطور نکرده بود که می‌توانند در ایران سهام‌دار خودرویی شوند!

هرچند صحبت‌های رئیس‌جمهور در آن زمان واکنش‌هایی را در داخل به همراه داشت و برخی از عدم امکان‌پذیری این موضوع صحبت می‌کردند، اما در همان وانفسا نیز اولین چرخش‌ها به سمت برندهای فرانسوی و آلمانی صورت گرفت؛ چراکه آنان سابقه حضور در ایران را داشتند و حتی زمانی ایران خود سهام‌دار بنز آلمانی بود و حالا اگر موضوع خرید سهام خودروسازان مطرح باشد شاید این برندها خود را نسبت به سایر رقبا محق‌تر به سهام‌داری می‌دانستند.

شروطی که زیرکانه چرخ صنعت خودروی ایران را روغن‌زنی کرد

شرط‌گذاشتن برای برندهای برتر دنیا آنچه در آن زمان تصور نمی‌شد، البته این بود که روزی ایران برای برندهایی که برای خود در دنیا اسم و رسمی دارند، شرط‌ و شروط تعیین کند. شرط‌ وشروطی که امروز به نام دیپلماسی صنعتی ایران‌خودرو خوانده می‌شود و زیرکانه چرخ صنعت خودروی ایران را روغن‌زنی کرده است.

هرچند روزهای بعد از داووس تا دو سال بعد با کشمکش و رفت‌وآمد برندهای معتبر آسیایی و اروپایی همراه بود، اما کمتر کسی بار دیگر از سهام‌دارشدن بی‌چون‌وچرای خودروسازان خارجی در ایران سخن به میان آورد. گویا هنوز هم سهام‌دارشدن خارجی‌ها در ایران همان اندازه که برای ایرانیان کلمه‌ای تازه بود برای اروپایی‌های که زمانی در ایران سهم قابل‌توجهی از بازار را در اختیار داشتند، دور از ذهن می‌نمود.

پژو بیرق‌دار حضور سریع‌تر در ایران

آنها نیز سعی داشتند با گذشتن از کنار سهام‌دارشدن در جاده مخصوص به فکر تداوم همکاری باشند که زمانی به خاطر تنگ‌نظری‌های غربی و ترس از آینده‌ای نامعلوم به ترک از ایران منجر شده بود. در همان روزها و ماه‌ها بود که پژو خرسند از سابقه تاریخی حضورش، بیرق‌دار حضور سریع‌تر در ایران شده بود و با مذاکرات پیدا و پنهان با مسئولان آبی‌پوش جاده مخصوص سعی داشت از محبوبیت شیر شناخته‌شده‌اش – برند پژو- استفاده کرده و هرچه سریع‌تر وارد ایران شود.

ترفند همیشگی آلمانی ها در 12 ساعت

اما آلمان‌ها از همان ترفند همیشگی خود استفاده کردند و در نخستین ساعات لغو تحریم‌های ایران از سوی اروپا، هواپیمای اختصاصی‌شان را در مهرآباد تهران به زمین نشاندند و بدون فوت وقت به کیلومتر ١٤ رفتند تا ضمن بازدید از خط تولیدی که زمانی بنزهای تجاری زیادی روی آنها تولید شده بودند رابطه خدشه‌دار شده‌شان را ترمیم کنند.

البته ناگفته پیداست همکاری ایران‌خودرو با بنز چنان روشن است که فاصله بین فرود هواپیمای ژرمن‌ها تا امضای تفاهم‌نامه همکاری تولید خودروی تجاری بنز و البته رایزنی برای تولید خودروی سواری، کمتر از ١٢ ساعت طول کشید و به این ترتیب بنز نخستین شریک رسمی ایران در روزهای بعد از تحریم شد.

پژو که خود در ایران با رقیب دیرینه‌اش یعنی رنو در حال چالش است اما از قافله عقب نماند و با نشستن سر میز مذاکره با آبی‌پوشان این‌بار با گاردی باز به میدان مذاکره آمده و در مذاکراتی طولانی و فشرده سند همکاری را امضا کرد که دیگر خبری از امتیازات قبلی نبود و جزئیات دیگری در آن جای گرفته بود.

دیپلماسی صنعتی ایران‌خودرو با ٢ رویکرد

بنز و پژو، دو خودروساز اروپایی قراردادهایی را با ایران‌خودرو امضا کردند که همگی براساس یک اصل در دیپلماسی صنعتی آبی‌پوشان جاده مخصوص شکل گرفته بود؛ سرمایه‌گذاری نقدی، انتقال تکنولوژی و انجام صادرات.

این موارد نشان می‌دهد اگرچه ایران‌خودرو به فکر تعامل با شرکت‌ها و کشورهای خارجی برای همکاری‌های جدید است، اما قصد ندارد در این تعاملات طرف خارجی را دست بالا ببیند.

به‌طور خلاصه می‌توان گفت ایران‌خودرو در همکاری‌های مشترک برون‌مرزی و داخلی دو رویکرد مشخص را پیش گرفته است؛ نخست عدم‌سرمایه‌گذاری نقدی، وقتی به کشورهای دیگر می‌رود و دیگری الزام به سرمایه‌گذاری مستقیم مالی برای شرکت‌هایی که می‌خواهند به ایران بیایند. الزاماتی که در بندهای موجود در دو قرارداد داخلی و دو قرارداد خارجی که به‌تازگی منعقد شده به خوبی مشخص است.

براساس قراردادی که میان گروه صنعتی ایران‌خودرو، دولت عمان و بخش خصوصی این کشور در مسقط به امضا رسید، طرفین متعهد شدند تا نسبت به ایجاد یک شرکت با هدف سرمایه‌گذاری مشترک سه‌جانبه اقدام کنند. بر همین اساس، طرف‌های عمانی شامل دولت و بخش خصوصی، با تأمین ٨٠ درصد از مبلغ کل سرمایه‌گذاری و ایران‌خودرو با آورده ٢٠درصدی به صورت غیرنقدی در قالب خدمات فنی و مهندسی و تکنولوژی تولید، خط تولید محصولات دنا و رانا را در منطقه آزاد «دُقُم» راه‌اندازی خواهند کرد.

پعمان، دروازه ورود به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس است و با توجه به پیمان منطقه‌ای بین این کشورها، دریافت مجوز ورود و فروش کالا در این کشور به معنی انجام این کار در تمام کشورهای عضو است. عمان عضو سازمان جهانی تجارت نیز هست و بنا بر مقررات این سازمان، تعرفه پنج‌درصدی برای واردات خودرو وضع کرده است، ازهمین‌رو در بازار خودرو عمان فضای رقابتی حاکم است. با توجه به اندک‌بودن مسافت میان دو کشور و اشتراکات دیگر ازجمله در حوزه فرهنگی، شرکت ایران‌خودرو از مزیت رقابتی مناسبی برای حضور در این کشور برخوردار است.

البته گروه صنعتی ایران‌خودرو قرارداد مشابهی نیز با الجزایر امضا کرده است. این قرارداد هم همچون قرارداد عمان با رویکرد و الزام عدم سرمایه‌گذاری این گروه صنعتی امضا شده است اما قرارداد الجزایر کمی با قرارداد عمان متفاوت است.  براساس این قرارداد که در دی‌ماه سال جاری امضا شد، گروه صنعتی ایران‌خودرو با امضای قرارداد با بخش خصوصی الجزایر، فروش خط تولید و انتقال خدمات فنی- مهندسی به این کشور را آغاز کرده است.

نکته ایی قابل‌تأمل

نکته قابل‌تأمل در این قرارداد همچون قرارداد عمان عدم سرمایه‌گذاری ایران‌خودرو در این کشور است. این رویداد در حالی از زمستان ۹۴ آغاز می‌شود که خودرو ساز ایرانی هیچ نیازی به سرمایه‌گذاری مستقیم برای حضور در بازار این کشور آفریقایی ندارد. این همان تاکید بر حضور بدون سرمایه‌گذاری مستقیم در کشورهای خارجی و رویکرد جدید ایران‌خودرو در حوزه صادرات است. تولید خودرو در هر دو کشور الجزایر و عمان با لایسنس ایران‌خودرو نیز یکی دیگر از افتخارات قراردادهای جدید خارجی این گروه صنعتی است.

الزام به سرمایه‌گذاری در قرارداد‌های داخلی

درعین‌حال، همین رویکرد به‌نوعی دیگر در قراردادهای داخلی قابل‌مشاهده است. هرچند ایران‌خودرو درحال‌حاضر با دو خودروساز اروپایی قرارداد بسته است که پیش از این نیز در کیلومترهای جاده مخصوص حضور داشتند اما تفاوت‌های قرارداد فعلی با قرارداد قبلی وجه تمایز رویکرد فعلی آبی‌پوشان است.

ایران‌خودرو براساس رویکرد الزام به سرمایه‌گذاری در داخل کشور برای خودروسازان اروپایی با دایملر و پژو پای میز مذاکره نشست و در نهایت هم دو خودروساز اروپایی متعهد به سرمایه‌گذاری و ایجاد شرکت مشترک با ایران‌خودرو شدند.

هفته نخست بهمن‌ماه بود که گروه صنعتی ایران‌خودرو و شرکت پژو در جریان سفر هیأت بلندپایه سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران به فرانسه قرارداد همکاری‌های مشترک خود را امضا کردند. این قرارداد که با حضور رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، نخست‌وزیر فرانسه، وزیر صنعت، معدن و تجارت و مدیران ارشد صنعتی دو کشور به امضای مهندس هاشم یکه‌زارع، مدیرعامل گروه صنعتی ایران‌خودرو و کارلوس تاوارس، رئیس هیأت‌مدیره شرکت پژو سیتروئن، رسید، براساس رویکرد و استراتژی جدید ایران‌خودرو تنظیم و نهایی شد؛ رویکردی که ایجاد شرکت مشترک ایرانی-فرانسوی، سرمایه‌گذاری مستقیم و نقدی پژو در ایران، انتقال فناوری و تولید محصولات به‌روز دنیا و استفاده از بازار صادراتی محصولات پژو در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا از مهم‌ترین محورهای آن به‌شمار می‌رود.

این برای نخستین‌بار است که یکی از خودروسازان برتر دنیا از طریق سرمایه‌گذاری مالی مستقیم در کل فرایند و زنجیره صنعت خودرو ایران حضور پیدا می‌کند. بر این‌ اساس در این قرارداد سه محور اصلی مورد توجه قرار گرفته است، به‌این‌ترتیب گروه صنعتی ایران‌خودرو و پژو به‌زودی شرکتی مشترک با سهام‌داری مساوی را ایجاد خواهند کرد که به تولید جدید‌ترین محصولات پژو براساس پلتفرم مورد استفاده ایران‌خودرو خواهد انجامید. علاوه‌براین، امکان استفاده از بازارهای صادراتی این محصولات در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) نیز محور دیگر قرارداد است.

یکی از موضوعات مورد توجه در قرارداد جدید با پژو تقویت شبکه پس از فروش خودروهای موجود و خودروهایی است که در آینده تحت این قرارداد تولید خواهند شد. درحال‌حاضر در نتیجه همکاری‌های گذشته دو شرکت حدود چهار میلیون خودرو پژو در ایران تردد می‌کنند، تعدادی از محصولات پژو درحال‌حاضر نیز در ایران‌خودرو تولید می‌شوند که امضای قرارداد همکاری‌های جدید شرایط را برای ادامه تولید این خودروها و همچنین تقویت شبکه خدمات پس از فروش تسهیل می‌کند. به این جهت می‌توان این توافق‌نامه را توافق‌نامه‌ای استراتژیک و نقطه عطفی در دوران تحریم‌های بین‌المللی به‌شمار آورد که به گروه پژو سیتروئن و ایران‌خودرو کمک می‌کند تا فصل تازه‌ای را در تاریخ همکاری‌های خود شروع کنند.

بنز هم شرط ایران‌خودرو را پذیرفت

قرارداد با بنز که پیش از قرارداد با پژو در تهران منعقد شد نیز از چارچوب این قرارداد خارج نیست.دایملر با حضور دوباره در ایران قصد دارد هم در بازار خودروهای تجاری و هم در بازار خودروهای سواری ایران حضور یابد. درعین‌حال این گروه خودروسازی اروپایی با سهام‌داری شرکت قطعه‌سازی تبریز رویکرد جدیدی از همکاری با ایران را آغاز کرده است که به نظر می‌رسد منافع بلندمدت خاصی را برای ایران به‌همراه خواهد داشت. به‌این‌ترتیب دیپلماسی صنعتی آبی‌پوشان جاده مخصوص موجب شد تا ضمن امضای تفاهم‌نامه همکاری ایران‌خودرو با شرکت خودروساز دایملر مالک مرسدس‌بنز، آ‌ام‌گ و اسمارت دو شرکت مشترک میان ایران و این شرکت آلمانی ایجاد شوند.

 دایملر به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده کامیون در جهان و ایران‌خودرو که بزرگ‌ترین خودروساز خاورمیانه به شمار می‌آید، قصد دارند با تأسیس یک شرکت مشترک، از مزیت‌های نسبی یکدیگر استفاده کرده و ضمن تحکیم جایگاه خود، یک قطب تولید خودروهای تجاری در منطقه را ایجاد کنند. دایملر و شرکت بنز سابقه قابل اعتنا و اتکایی در همکاری با گروه صنعتی ایران‌خودرو داشته‌اند که این امر می‌تواند در مسیر پیشروی این دو خودروساز راهگشا باشد.

البته ناگفته پیداست محصولات تجاری دایملر همیشه در ایران از محبوبیت برخوردار بوده است و درحال‌حاضر برای خودروهای تجاری تقاضای بالایی در ایران هست؛ بنابراین پس از لغو تحریم‌های ایران، بنز در حال برنامه‌ریزی برای ازسرگیری سریع کسب‌وکار در این بازار است. امضای تفاهم‌نامه با شریک تجاری خود در ایران، پیش‌نیاز مهمی برای از سرگیری سریع این کسب‌وکار است.