ریتم، هارمونی، حرکت / مرور 5 دهه نقاشی‌های بهجت صدر در گالری‌های ˝آریا˝ و ˝ آب انبار˝

گالری آریا؛ از "بی شکلی" تا " سال‌های ریتمیک"

تعدادی از نقاشی‌های بهجت صدر، نزدیک به 30 اثر در گالری آریا روی دیوار رفته‌اند. بخشی از این آثار متعلق به دوره‌ای است که نمایشگاه‌گردان مجموعه از آن به عنوان "بی‌شکلی" یاد می‌کند؛ از جمله این‌ها اثر رنگ روغن روی بوم هنرمند در ابعاد تقریبی 65-95 سانتیمتر است که در سال 1335 خلق شده؛ فرم‌های آزاد در هم تنیده و هارمونی سرخ و آبی‌ها در این اثر با برداشتن رنگ در بعضی قسمت‌های اثر همراه است.

اثر دیگری در ابعاد بزرگ‌تر خلق شده در سال 1343 هم یکی از نمایندگان نقاشی‌های کنشی هنرمند در این نمایشگاه است که به صورت لکه‌گذاری‌های هیجانی تکرنگ روی بومی به ابعاد تقریبی 95-180 سانتیمتر اجرا شده است.

همچنین آثاری از "سال‌های ارگانیک" نقاشی‌های بهجت صدر؛ چنان که نمایشگاه‌گردان مجموعه نام‌گذاری کرده در گالری آریا به نمایش درآمده؛ از جمله رنگ روغن بدون عنوان با ابعاد تقریبی 100-180 سانتیمتر که بر سطح زرد رنگ بوم، تنه‌های متراکم درختان با حرکت کاردک به نقش درآمده‌اند.

اثری دیگر از همین دسته، ردگذاری هایی با هارمونی سبزها و آبی‌ها است که در ابعاد تقریبی 150-70 و با تکنیک رنگ روغن روی بوم خلق شده.

اثر دیگر متعلق به این دوره، خلق شده در سال 1346 و به نمایندگی از تعداد بیشتری آثار هنرمند است که به صورت تک رنگ سیاه با حرکات کاردک به طور مستقیم بر روی سطح چوب نقاشی شده و بازهم تنه‌های درختان را نشان می‌دهد که با رنگ برداری به وسیله کاردک بافت سطح چوب را به خود گرفته‌اند.

"سال‌های ریتمیک" فعالیت هنری بهجت صدر در فاصله سال‌های 1347 تا 1358 تقسیم بندی دیگری از سوی نمایشگاه‌گردان مجموعه است که با چند اثر به نمایندگی از این دوره معرفی می‌شود. از جمله این‌ها اثری با فضای تک رنگ قهوه ای است با اقتباسی از آجرکاری‌ها و گره چینی‌های معماری ایرانی.

همچنین چند اثر با ابعاد کوچک تر که باز هم ملهم از گره چینی‌ها اما با تکنیک متفاوت نوار چسب و کاغذ روی تخته، در هارمونی‌های رنگی متنوعی از جمله سبز و آبی‌ها و سرخ و قهوه ای‌ها خلق شده‌اند و همان طور که از نام گذاری این دوره از آثار او مشخص است بر تقسیم بندی‌های هندسی و ریتم‌ها متمرکز هستند.

سه اثر از "سال‌های کلاژ" یعنی فعالیت هنری بهجت صدر در فاصله سال‌های 1359 تا 1388 ، تا پایان حیات هنرمند و آخرین تجربه های  او که عمدتاً تکه چسبانی‌هایی با تکنیک‌های مختلف هستند در گالری آریا به نمایش درآمده‌اند. این آثار بر روی میزهایی که مختص این نمایشگاه و به نشانه دوره ای که بهجت صدر آثارش را از بوم روی سه پایه به کاغذهای پهن شده روی میز کشانده طراحی شده‌اند.

یکی از این سه اثر، قطعه‌های رنگ روغن روی کاغذ با هارمونی خاکستری و قهوه ای است که به صورت ریتمیک در کنار هم چسبانده شده‌اند.

همچنین دو اثر دیگر از کلاژهای او در این بخش از نمایشگاه با سطوح و نوارهای چسبانده شده روی کاغذ که بریده ای از عکس یک منظره را در مرکز تصویر نشان می‌دهند. این آثار نماینده مجموعه ای بزرگ‌تر از کلاژهای بهجت صدر است که او با تکه چسبانی‌های متنوع از سطوح رنگی و عکس‌های شخصی‌اش خلق کرده است.

گالری آب انبار؛ واریاسیون هایی از رنگ و آلومینیوم

گالری آب انبار در بخشی دیگر از نمایشگاه " بهجت صدر؛ رد در سیاهی" میزبان نزدیک به 60 اثر از دوره‌های مختلف فعالیت هنری این هنرمند است. از جمله این‌ها نمایش تعداد قابل توجهی از تجربه‌های بهجت صدر که در قالب رنگ گذاری‌های او با کاردک بر روی سطح آلومینیومی است که امروز به عنوان بخشی از تجربه‌های منحصربفرد این هنرمند شناخته می‌شوند.

بهجت صدر با ایجاد حرکت‌ها و ریتم‌های متنوع در هریک از این آثار و با برداشتن رنگ به وسیله کاردک از روی سطوح اجازه می‌دهد که انعکاس محیط در سطح آینه وار آلومینیوم، آثار او را به جلوه ای سه بعدی برسانند.

اثری با ابعاد تقریبی 120-180 سانتیمتر با هارمونی  آبی بنفش از نمونه‌های شاخص این دسته آثار هنرمند است که در سراسر سطح آلومینیومی با ردگذاری های شبکه وار و ریتمیک پوشانده شده است.

همچنین تعدادی دیگر از آثار ریتمیک بهجت صدر که در ابعاد کوچک تر و با میانگین اندازه‌های 12 – 20 سانتیمتر خلق شده‌اند در قالب تجربه‌های رنگی او بر روی کاغذ آلومینیومی در این نمایشگاه ارائه شده‌اند.

از دیگر نمونه‌های آثار ریتمیک بهجت صدر در این نمایشگاه، تک رنگ‌های سیاه بهجت صدر باز هم اغلب بر روی آلومینیوم و کاغذ است که همزمان با انعکاس محیط در زمینه آینه وار آلومینیوم، خاکستری‌ها و خاکستری‌های رنگی متنوعی را پیش سطح روی بیننده می‌گذارند. این آثار با ریتم‌های مواج و تو در تو حسی از حرکت را به وجود آورده‌اند؛ حرکتی که میل به ادامه یافتن بیرون از چارچوب تصویر را القا می‌کنند و نگاه مخاطب را به حس تداوم در فضا می‌کشانند.

از مجموعه گسترده کلاژهای بهجت صدر که در فاصله سال‌های 1359 تا 1388 خلق شده‌اند، نمونه‌های متعددی در گالری آب انبار به نمایش در آمده است.

از جمله این‌ها یکی از تجربه‌های منحصر بفرد هنرمند است که در ابعاد تقریبی 110-100 خلق شده و از نظر پیچیدگی‌های تکنیکی و تعدد عناصر اثری ویژه در مجموعه کلاژهای هنرمند محسوب می‌شود. این اثر بدون عنوان با تکنیک کلاژ عکس و نوارچسب روی کاغذ چسبیده روی تخته اجرا شده و از ویژگیهای آن می‌توان به تکثیر یک تصویر ثابت در واریاسیون های متعدد و پوشاندن بعضی از عناصر با استفاده از نوار چسب که در نهایت به فرم‌های ساده تر و خالصی رسیده‌اند اشاره کرد.

همچنین تعداد قابل توجهی از کلاژهایی که بهجت صدر بر روی کاغذ و با استفاده از عکس‌ها قطعه‌های رنگ آمیزی شده اجرا کرده به نمایش درآمده‌اند. این دسته از آثار هنرمند اغلب با تکه چسبانی قطعه‌های رنگی به صورت شبکه وار که دیتیلی از عکس یک منظره یا عناصر در بخشی از تصویر گنجانده شده، به وجود آمده‌اند. چشم اندازهایی از درختان، ساحل و دریا و قسمتی از صخره‌های یک کوه از جمله موضوعات عکس‌هایی است که بخشی از سطح این آثار را تشکیل می‌دهند.

و بالاخره تعدادی از آثار متفاوت تر بهجت صدر که در گالری آب انبار به نمایش درآمده بخشی دیگر از شخصیت و تجربه‌های این هنرمند را پیش روی بیننده می‌گذارد. یکی از این‌ها اثر رنگ روغن روی بوم به ابعاد تقریبی 80-130 سانتیمتر؛ به زعم مراد منتظمی نمایشگاه‌گردان مجموعه، حاوی بعضی از دغدغه‌های اجتماعی بهجت صدر از جمله واکنش او به غلبه صنعت بر اجتماع است. این اثر که با تکنیک رنگ روغن روی بوم خلق شده، چشم اندازی ساده شده از یک مجموعه پالایش نفت است که بهجت صدر با تقسیم بندی‌های سطح اثر به لایه‌های مختلف ظهور این صنعت در ایران اشاره می‌کند.